Đề nghị bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 3, chiều 1/6, Quốc hội tiếp tục thảo luận phiên toàn thể tại hội trường về tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước; tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng và việc kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ quy định của Nghị quyết số 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017.

Trong phiên thảo luận chiều nay, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đã giải trình làm rõ một số nội dung liên quan đến giáo dục- đào tạo, mà các đại biểu Quốc hội quan tâm.

Sẽ tổ chức hội nghị sơ kết việc triển khai tự chủ đại học

Về tự chủ đại học, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh đây là vấn đề thực hiện chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4/11/2013 “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” và theo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học. Qua thời gian thực hiện vừa qua, các trường đại học đã có nhiều cơ hội, điều kiện phát triển; được các trường đại học và xã hội đánh giá cao.

Bộ trưởng thông tin, gần đây chỉ số xếp hạng giáo dục của Việt Nam trên bảng xếp hạng thế giới, theo tổ chức US News vừa công bố, đứng thứ 59 trong số các quốc gia trên toàn thế giới và trong đó có sự đóng góp của chỉ số phát triển trong xếp hạng đại học. Nhiều ngành nghề mới đã được mở, tạo cơ hội học tập tốt cho người học tăng lên. Các chỉ số của đại học đều đã được phát triển.

“Điều đó cho thấy chủ trương thực hiện tự chủ đại học là đúng đắn, rất cần thiết, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nước nhà, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao”, Bộ trưởng phát biểu.

Về tình hình triển khai, trong các nội dung liên quan đến tự chủ đại học, một nội dung được dư luận rất quan tâm, đó là việc thành lập và hoạt động các Hội đồng trường. Theo Bộ trưởng, cho đến thời điểm hiện tại, trong hệ thống các trường đại học thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý, có 35/35 trường đã thành lập hội đồng trường và đi vào hoạt động. Hiện nay, trong số gần 200 trường thuộc các bộ, ngành quản lý và các địa phương, vẫn còn 13 cơ sở giáo dục đại học là chưa tiến hành thành lập Hội đồng trường. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đốc thúc và nhiều lần hối thúc các bộ, ngành tiếp tục chỉ đạo việc này.

Trong quá trình triển khai hoạt động tự chủ đại học, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng thẳng thắn chỉ ra cũng còn một số vướng mắc liên quan đến hoạt động Hội đồng trường, như người đứng đầu, trách nhiệm của người đứng đầu; việc phối kết hợp hoạt động giữa Hội đồng trường, Chủ tịch Hội đồng và Ban giám hiệu; việc xử lý các vấn đề phát sinh liên quan đến hoạt động của Hội đồng và Ban giám hiệu; một số công việc về tổ chức cán bộ, luân chuyển cán bộ...

Hiện nay, Bộ Giáo dục Đào tạo đang phối hợp với Bộ Nội vụ để tham mưu cho Chính phủ sửa đổi Nghị định 99/2019/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Giáo dục đại học sửa đổi 2018, để kịp thời tháo gỡ các vướng mắc trên phương diện tổ chức để trường hoạt động tự chủ được tốt hơn và việc này đang được triển khai.

Các đại biểu Quốc hội quan tâm đến thực hiện tự chủ cao cần gắn với trách nhiệm giải trình gia tăng việc kiểm soát, kiểm tra, kiểm định. Về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết hiện nay đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo, một trong những công cụ quản lý rất được quan tâm, đấy là công cụ kiểm định. Bộ đã phát huy hoạt động của 7 trung tâm kiểm định trên cả nước. Có 174/241 trường đã được kiểm định lần 1, chiếm khoảng trên 70%. Các trường ngoài việc thực hiện kiểm định trong nước, một số trường đã bắt đầu kiểm định quốc tế và các trường đã thực hiện trách nhiệm giải trình 3 công khai cũng như các thông tin liên quan đến hoạt động của nhà trường. Về việc này, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đang gia tăng các kiểm tra, giám sát để các trường thực hiện trách nhiệm giải trình của mình tốt nhất.

Để hoạt động chủ đại học trong thời gian tới được tốt hơn, dự kiến Bộ sẽ tổ chức hội nghị sơ kết việc triển khai tự chủ đại học vào mùa hè này và trên cơ sở đánh giá, rà soát sẽ kiến nghị với Chính phủ, Quốc hội để có thể điều chỉnh Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học trong thời gian sớm nhất.

Tăng học phí phù hợp để chia sẻ khó khăn cho phụ huynh học sinh

Về vấn đề học phí, gần đây có nhiều ý kiến của cử tri nói đến vấn đề học phí gia tăng. Về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết nội dung thu học phí từ trường phổ thông cho đến đại học được quy định trong Nghị định số 81/2021/NĐ-CP quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập; giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo. Nghị định này có hiệu lực từ tháng 10/2021 nhưng chủ yếu được áp dụng cho năm học 2022 - 2023 này.

Đối với bậc học phổ thông, chính quyền cấp tỉnh, thành phố là người sẽ quyết định mức học phí trong hệ thống phổ thông. Nghị định số 81 cũng đã quy định theo vùng, miền có mức trần, mức sàn và cũng có lộ trình. Nghị định số 81 cũng nêu rõ, các địa phương căn cứ vào tình hình của địa phương mình để quyết mức học phí cho phù hợp. Trong thực tế có một vài địa phương cũng đã miễn hoàn toàn học phí như thành phố Hải Phòng, một số nơi thì cũng cân nhắc các mức mà nghị định quy định.

Đối với các trường đại học, cũng theo Nghị định số 81, tùy theo mức độ tự chủ, nếu trường tự chủ một phần hoặc tự chủ chi thường xuyên một phần hoặc tự chủ chi đầu tư không được thu học phí quá mức trần quy định trong nghị định này. Còn đối với trường đạt chuẩn kiểm định quốc gia và quốc tế, được phép thu theo định mức kinh tế kỹ thuật do nhà trường tính toán và quyết định. Đây là một quyền tự chủ của các trường đại học.

Tuy nhiên, căn cứ vào tình hình ảnh hưởng của dịch bệnh và tình hình ảnh hưởng đến kinh tế- xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo như năm 2021 cũng đã nhiều lần trao đổi và gửi công văn, như Công văn số 1505 gửi các bộ, ngành, địa phương về đề nghị giữ ổn định mức học phí trong tình hình dịch bệnh; tháng 8/2021, Bộ tiếp tục ban hành Công văn số 3277 chỉ đạo về việc thực hiện việc chia sẻ khó khăn, hỗ trợ học sinh, sinh viên và phụ huynh trong tình hình dịch COVID-19.

Gần đây nhất, ngày 24/5/2022, Bộ đã có Công văn số 2153 gửi các địa phương và lãnh đạo các trường đại học cũng nhắc nhở, lưu ý chỉ đạo các đơn vị về việc thực hiện các khoản thu trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo và khuyến cáo các địa phương, các trường căn cứ vào tình hình thực tế để xây dựng mức học phí và lộ trình tăng học phí phù hợp để chia sẻ khó khăn cho phụ huynh học sinh, góp phần bình ổn giá, đảm bảo an sinh xã hội và có chính sách miễn, giảm, giãn thời gian đóng học phí và các khoản thu dịch vụ hỗ trợ trong hoạt động giáo dục và đào tạo; hỗ trợ sách giáo khoa cho học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo để các em có đủ sách đến trường, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát để thực hiện trách nhiệm giải trình với người học xã hội về các mức thu và các khoản thu.

Về điều này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng cho biết thêm, Bộ đã nhắc nhở các địa phương cũng như các trường đại học thực hiện. Việc công khai các mức thu cũng là một trong các nội dung cần phải tiến hành giải trình trước xã hội.

Đảm bảo giá sách giáo khoa được thấp nhất

Về nội dung liên quan đến giá sách giáo khoa, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thông tin, ngày 28/11/2014, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội về việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Theo Nghị quyết này, công việc biên soạn sách giáo khoa đã được thực hiện theo hướng xã hội hóa và các doanh nghiệp thực hiện kê khai giá với Bộ Tài chính trước khi xuất bản, phát hành.

Với mong muốn học sinh luôn được mua sách giáo khoa với giá thấp nhất, từ góc độ quản lý nhà nước và góc độ chuyên môn, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các nhà xuất bản thực hiện nghiêm các biện pháp để xuất bản sách sao cho có thể dùng lại nhiều lần và các bộ sách xuất bản mới theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã thực hiện đầy đủ điều này. Theo Thông tư số 33 được sửa đổi một số nội dung bằng Thông tư số 05 cũng đã quy định cấu trúc và nội dung sách giáo khoa phải phù hợp với tiêu chuẩn sách giáo khoa về xuất bản phẩm. Quá trình thẩm định sách, các hội đồng thẩm định cũng đã yêu cầu các nhóm tác giả điều chỉnh những phần quá dài lạm dụng hình ảnh... Hiện nay, Bộ đang chỉ đạo chuẩn bị ban hành một thông tư quy định tiêu chí, quy chuẩn riêng về sách giáo khoa để điều tiết việc này một cách cụ thể hơn và có hiệu quả hơn.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã nhiều lần ban hành các văn bản chỉ đạo Nhà xuất bản Giáo dục cần thực hành tiết kiệm tối đa, cắt giảm các khoản chi phí trung gian để giảm chi phí quản lý, chi phí bán hàng cũng như các chi phí khác để đảm bảo giá sách giáo khoa được thấp nhất.

Bộ đã chỉ đạo Nhà xuất bản Giáo dục thực hiện đồng bộ và hiệu quả các giải pháp về cung cấp sách giáo khoa cho học sinh thuộc các đối tượng chính sách xã hội, học sinh các vùng. Bộ cũng đã chỉ đạo Nhà xuất bản Giáo dục cung cấp các bản sách dạng PDF miễn phí để học sinh có thể tiếp cận được ngay từ khi sách bắt đầu phát hành. Đối với Nhà xuất bản Giáo dục là một doanh nghiệp nhà nước do Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý, Bộ đã chỉ đạo Nhà xuất bản tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đa dạng hóa các kênh phân phối, giảm chi phí phát hành, đẩy mạnh tái cơ cấu nhà xuất bản theo hướng tinh gọn nhân sự bộ máy để tiết giảm tối đa các khâu trung gian.

Một trong những giải pháp quan trọng, căn cơ mà Bộ đã và đang kiến nghị là Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có công văn gửi Bộ Tài chính đề nghị Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ và Quốc hội bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá. Việc này, Bộ đã đề xuất từ Công văn 4146 ngày 22/9/2021 và có chính sách trợ giá cho đến thời điểm này Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục kiên trì kiến nghị này./.