Doanh nghiệp nhỏ và vừa gỡ vướng để bứt phá trong kỷ nguyên số

Tại Việt Nam, cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò xương sống, chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp, đóng góp đáng kể vào GDP, tạo ra hàng triệu việc làm và là động lực quan trọng cho đổi mới sáng tạo.

* Từ cải thiện môi trường thể chế

Sau hợp nhất địa giới hành chính và chính quyền địa phương 2 cấp cho thấy, môi trường thể chế đã cải thiện bước đầu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa đang đối mặt với những thách thức từ cả bên trong và bên ngoài.

Theo chia sẻ của ông Vũ Như Ý, Phó Giám đốc Công ty cổ phần Domilk, vấn đề nan giải của doanh nghiệp chính là mặt bằng hợp quy chuẩn cho sản xuất, kinh doanh. Cụ thể, doanh nghiệp muốn xây dựng xưởng chế biến nông sản tại một số khu vực có vùng nguyên liệu trên địa bàn tỉnh, nhưng đi “hỏi cửa” nhiều nơi vẫn chưa được giới thiệu, cho thuê đất sản xuất phù hợp.

Cũng theo ông Vũ Như Ý, hợp quy chuẩn nhưng phải phù hợp với thực tế của doanh nghiệp bởi quy mô nhỏ. Như mong muốn của doanh nghiệp ông là xây dựng nhà máy quy mô dưới 5.000 m2 song đi hết các khu, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh đều nhận được cái lắc đầu. Chủ đầu tư các khu công nghiệp thường ưu tiên những tập đoàn lớn, doanh nghiệp vốn đầu tư nước ngoài (FDI) với diện tích thuê lớn, doanh nghiệp nhỏ hầu như hết cơ hội.

Trong khi đó, nếu thuê nhà xưởng xây sẵn tại các khu công nghiệp vùng trung tâm thì giá rất cao, không đủ khả năng. Điều này về lâu dài sẽ càng tạo ra khoảng cách lớn trong khả năng cạnh tranh, phát triển của các doanh nghiệp nhỏ.

Bên cạnh điểm nghẽn về mặt bằng hợp quy chuẩn cho sản xuất, kinh doanh, ông Vũ Đức Hùng, Giám đốc điều hành Công ty cổ phần Tư vấn giáo dục và định cư HT Đại Dương cho hay, các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn vấp phải những rào cản từ thủ tục hành chính. Đây là điểm nghẽn lớn, làm giảm sức sáng tạo và cản trở sự phát triển.

Một trong những vấn đề cốt lõi là sự phức tạp của các hồ sơ xin giấy phép. Thay vì tiền kiểm gây khó dễ, các doanh nghiệp đề xuất chuyển sang hậu kiểm hiệu quả. Điều này giúp doanh nghiệp nhanh chóng đi vào hoạt động, tiết kiệm thời gian và chi phí. Quan trọng hơn, các văn bản luật cần được hiểu và áp dụng đồng bộ trên toàn quốc, tránh tình trạng mỗi nơi một kiểu gây hoang mang, đặc biệt cho những doanh nghiệp hoạt động liên tỉnh.

Bên cạnh đó, thái độ của đội ngũ cán bộ công chức cũng là vấn đề được nhấn mạnh, có trường hợp cán bộ bắt bẻ câu chữ, ngữ nghĩa thay vì hướng dẫn doanh nghiệp. Doanh nghiệp kỳ vọng các cơ quan quản lý sẽ đào tạo, quán triệt tinh thần hỗ trợ, coi doanh nghiệp là đối tác, nhằm tạo ra một môi trường thân thiện và minh bạch.

Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ về tài chính và đào tạo cũng cần được đẩy mạnh, từ việc tạo quỹ bảo lãnh tín dụng đến các chương trình nâng cao năng lực quản lý. Chỉ khi những rào cản này được gỡ bỏ, các doanh nghiệp nhỏ và vừa mới có thể yên tâm đầu tư, sáng tạo, tạo ra giá trị cho xã hội và đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế nước nhà. 

Cùng lúc, nhiều trường hợp doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn về vốn. Khả năng tiếp cận các nguồn tín dụng chính thức của các doanh nghiệp này hạn chế do thiếu tài sản thế chấp, lịch sử tín dụng chưa rõ ràng và quy trình thẩm định phức tạp. Mặc dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ lãi suất, nhưng thủ tục hành chính rườm rà đang cản trở doanh nghiệp. Tiếp đến là áp lực chi phí, từ chi phí nguyên vật liệu đầu vào tăng cao, chi phí logistics, đến các loại thuế, phí và thủ tục hành chính làm giảm lợi nhuận và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

Việc giải quyết vấn đề điểm nghẽn, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận đất đai sản xuất với chi phí phù hợp rất quan trọng. Theo Chủ tịch Liên đoàn Doanh nghiệp Đồng Nai Đặng Văn Điềm, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân, cũng như một loạt chính sách khác được đề ra nhằm tháo gỡ rào cản thể chế và thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân phát triển toàn diện. Đây là thời điểm kinh tế tư nhân, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ được đánh giá cao. Chính sách chung đã có, điều mà cộng đồng doanh nghiệp đang mong chờ là Nhà nước sẽ có những tác động tích cực, mạnh mẽ hơn từ việc thực thi chính sách ở cấp địa phương.

* Đến hỗ trợ tài chính, công nghệ và phát triển thị trường

Theo ông Lê Châu Hải Vũ, Giám đốc kinh doanh Công ty cổ phần Dịch vụ tư vấn doanh nghiệp ConsulTech, các mô hình và phương pháp thẩm định hỗ trợ vốn còn rắc rối, gây khó cho doanh nghiệp tiếp cận. Doanh nghiệp mừng, nhưng băn khoăn vì các nghị quyết rất hay, cho thấy quyết tâm đổi mới của chính phủ nhưng lộ trình triển khai còn chưa tương xứng và doanh nghiệp vẫn chưa nhận được sự trợ giúp như mong đợi. Muốn chuyển đổi số hay chuyển đổi xanh đều phải cần vốn lớn và đội ngũ chuyên gia đồng hành để sử dụng đồng vốn ưu đãi có hiệu quả.

Thêm nữa, nhiều doanh nghiệp kỳ vọng xuất khẩu để "vươn ra biển lớn", họ có sản phẩm tốt, nhưng còn thiếu kiến thức về xuất khẩu, tiêu chuẩn và thủ tục nên mãi loay hoay. Nhiều tổ chức và ban ngành hỗ trợ nhưng vẫn thực sự chưa hiệu quả.

Cũng theo chuyên gia Lê Châu Hải Vũ, hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp, bao gồm vườn ươm, quỹ đầu tư, viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật còn phân tán, chưa triển khai mạnh ở cấp địa phương.

Các chuyên gia cho rằng, cải cách thủ tục hành chính và môi trường pháp lý là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất. Chính phủ cần tiếp tục cắt giảm các thủ tục hành chính không cần thiết, đơn giản hóa quy trình đăng ký kinh doanh, cấp phép đầu tư, thuế và bảo hiểm xã hội. Việc này không chỉ giúp giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và dễ dự đoán.

Bước đi tiếp theo là tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp nhỏ và vừa được tiếp cận nguồn vốn ưu đãi. Theo đó, để gỡ nút thắt về vốn, Chính phủ có thể tăng cường các chương trình bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, khuyến khích các ngân hàng thương mại đa dạng hóa các gói sản phẩm tín dụng phù hợp với đặc thù của từng ngành. Ngoài ra, cần đơn giản hóa thủ tục vay vốn, xem xét các tiêu chí đánh giá tín dụng linh hoạt hơn, không chỉ dựa vào tài sản thế chấp mà còn dựa trên hiệu quả kinh doanh, dòng tiền và uy tín của doanh nghiệp. Đồng thời, phát triển các quỹ đầu tư mạo hiểm và các kênh huy động vốn khác để doanh nghiệp nhỏ và vừa có thêm lựa chọn.

Theo Tiến sĩ Huỳnh Thanh Ngữ, chuyên gia Đại học Công nghệ, trong kỷ nguyên số, việc hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số là cấp thiết. Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để doanh nghiệp nhỏ và vừa đầu tư vào các giải pháp công nghệ, từ phần mềm quản lý, thương mại điện tử, đến các công nghệ sản xuất thông minh. Các chương trình đào tạo về chuyển đổi số cần được triển khai rộng rãi, giúp các chủ doanh nghiệp và nhân viên nắm bắt được các công cụ và xu hướng mới. Việc xây dựng các nền tảng số dùng chung cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa như nền tảng bán hàng, quản lý chuỗi cung ứng cũng cần được xem xét.

Chính phủ đóng vai trò cầu nối, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu của các doanh nghiệp lớn. Các chương trình xúc tiến thương mại, hỗ trợ tham gia các hội chợ quốc tế và xây dựng thương hiệu quốc gia cần được đẩy mạnh. Đồng thời, tạo điều kiện để các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận được các thông tin thị trường, xu hướng tiêu dùng và các đối tác tiềm năng nhanh chóng và hiệu quả.

Việc hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa không chỉ giúp một nhóm doanh nghiệp, mà là đầu tư vào tương lai của nền kinh tế. Doanh nghiệp nhỏ và vừa là nguồn cung cấp việc làm lớn nhất, giảm thiểu gánh nặng thất nghiệp cho xã hội. Họ là những đơn vị tiên phong trong đổi mới, thử nghiệm những ý tưởng mới và tạo ra những sản phẩm, dịch vụ độc đáo. Hơn nữa, sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa góp phần tạo nên một nền kinh tế đa dạng và linh hoạt hơn, ít phụ thuộc vào một vài ngành hoặc doanh nghiệp lớn./.