Đòn bẩy của Anh trong tìm kiếm thỏa thuận hậu Brexit với EU

Cờ Anh (phía trên) và cờ EU tại Westminster, London ngày 12/10. Ảnh: AFP/TTXVN

Tờ Financial Times mới đây đã phân tích 3 vấn đề then chốt để Anh có thể đạt được “quan hệ đối tác sâu sắc và đặc biệt” với EU thời hậu Brexit, đó là: quyền hạn của Tòa án Công lý châu Âu (ECJ) đối với nước Anh; hợp tác quốc phòng và mức độ đóng góp tài chính của Anh cho EU hậu Brexit.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trở thành nhà lãnh đạo đầu tiên của EU lên tiếng cho rằng EU có thể cân nhắc xem xét đến "một cách thức đặc biệt" cho Anh tại các cuộc đàm phán về hiệp định thương mại song phương.
Ông Macron nói rằng mặc dù Anh sẽ không thể có quyền tiếp cận không hạn chế vào thị trường chung trừ phi Anh tuân thủ tất cả các quy định của EU, nhưng có thể các bên sẽ đưa ra một sự thỏa hiệp.
Theo Financial Times, “át chủ bài” mà Thủ tướng Anh Theresa May nắm trong tay, đó là Anh cần có cách tiếp cận linh hoạt mềm dẻo đối với vai trò quyền hạn của ECJ, thỏa thuận hợp tác quốc phòng giữa Anh và EU, và việc Anh sẽ đóng góp cho các chương trình của EU hậu Brexit.
Thứ nhất, Thủ tướng May giờ đây đã bắt đầu xóa mờ “ranh giới đỏ” đối với ECJ dù cánh hoài nghi châu Âu trong đảng Bảo thủ của bà vốn rất khó chịu với sự giám sát của ECJ.
David Jones, cựu Bộ trưởng Brexit, cho rằng việc bà May chuẩn bị kéo dài thẩm quyền của ECJ tại Anh thêm 2 năm trong giai đoạn chuyển giao là “cú sốc” lớn và ông lo sợ rằng động thái này là dấu hiệu cho thấy Anh sẽ đưa ra nhiều nhượng bộ hơn nữa.
Trước đó, trưởng đoàn đàm phán EU Michel Barnier từng cảnh báo việc Thủ tướng May từ chối chấp nhận thẩm quyền của ECJ sẽ là một trong các rào cản mà London dựng lên.
Việc chấp nhận sự giám sát của ECJ sẽ giúp các bộ trưởng Anh - những người muốn Anh tiếp tục nằm dưới sự chỉ đạo của các cơ quan EU trong lĩnh vực hàng không, hóa học và y học - đạt được ý muốn của họ, bởi điều này cần có sự thông qua của ECJ.   
Thứ hai, về lĩnh vực hợp tác quốc phòng, dù Thủ tướng May nhấn mạnh đây không phải là điều kiện để Anh đạt được một thỏa thuận thương mại tốt với EU, nhưng bà May được cho là sẽ cố gắng thuyết phục các lãnh đạo các nước EU đẩy mạnh hợp tác quốc phòng với Anh tại Hội nghị an ninh Munich vào giữa tháng Hai tới.
Theo đó, nhiều khả năng bà May sẽ lý giải về ý định phối hợp với EU trong chính sách an ninh. Một đề xuất của cựu Chủ tịch ủy ban các vấn đề đối ngoại Crispin Blunt đó là Anh sẽ nắm giữ vị trí "quan sát viên thường trực" ở cơ quan chủ chốt quyết định chính sách đối ngoại chung của EU. Anh vẫn có thể được chọn làm nơi đặt trụ sở chính của các phải đoàn của EU.
Một đề xuất khác có thể là tăng ngân sách chi tiêu quốc phòng từ 2% lên 2,5% GDP.
David Owen, cựu ngoại trưởng Anh dưới thời Chính phủ Công đảng và là một người ủng hộ Brexit, cho rằng điều này sẽ là "đóng góp mang tính quyết định để giữ Mỹ ở lại NATO" trong bối cảnh các nước EU bị chỉ trích là không tuân thủ nghiêm ngặt cam kết giành 2% GDP cho hoạt động quốc phòng.
Bà May cũng có thể đề xuất những cơ chế mới nhằm tạo điều kiện dễ dàng hơn cho EU và Anh can thiệp trong trường hợp Mỹ không muốn hành động như vậy. Malcolm Chalmers, phó Tổng giám đốc của viện nghiên cứu độc lập Royal United Services cho rằng điều này sẽ giúp tăng cường "tự quản chiến lược" của châu Âu.
Thứ ba, đối với vấn đề đóng góp tài chính, các bộ trưởng ủng hộ EU trong chính phủ muốn bà May đưa ra những đề xuất đóng góp cho EU thời hậu Brexit theo "kiểu Na Uy" - điều được coi là đòn bẩy mạnh nhất của Anh trong việc tìm kiếm một thỏa thuận thương mại tốt.
Theo các quan chức cấp cao trong Chính phủ Anh, tiền được coi là vũ khí mạnh và duy nhất của Anh vì Ủy ban châu Âu đang tìm cách lấp đầy chỗ trống ngân sách từ 12-15 tỷ euro khi Anh rời khỏi EU.
Thủ tướng Anh đã từ chối việc trả tiền để được quyền "tiếp cận không hạn chế" vào thị trường chung nhưng cho biết sẽ trả một khoản tiền "thích hợp" cho các chương trình của EU, bao gồm các lĩnh vực như khoa học và nghiên cứu, dù bà nói rằng Anh sẽ đứng ngoài thị trường chung EU.
Hiện nay, Na Uy chi trả khoảng 890 triệu euro/năm để được quyền tiếp cận không hạn chế vào thị trường chung thông qua Khu vực Kinh tế châu Âu, trong đó 390 triệu euro dùng cho việc giúp đỡ phát triển tại các nước thành viên nghèo hơn trong khối tại Trung và Nam Âu.