Duy trì vị thế ngành tôm trên thị trường toàn cầu

Đây là nhận định của bà Lê Hằng - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) tại hội thảo Phát triển xanh hóa ngành tôm Việt Nam do Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp Hội Thủy sản Việt Nam tổ chức ngày 26/3 tại thành phố Cần Thơ.

Để ngành tôm Việt Nam phát triển xanh, theo bà Lê Hằng, ngành tôm phải phát triển theo hướng kinh tế tuần hoàn (tái sử dụng phụ phẩm, xây dựng khu công nghiệp xanh); hình thành mô hình nuôi tôm bền vững (nuôi tôm sinh thái, nuôi tôm tuần hoàn và không xả thải); tăng cường chuyển đổi sản phẩm "xanh" được cấp chứng nhận bền vững ASC, MSC; tăng cường truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ blockchain, theo dõi sản phẩm;...

Qua theo dõi thị trường ngành tôm của Ecuador cho thấy, Việt Nam có thể áp dụng bài học từ Ecuador để nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành tôm trong tương lai. Đó là việc chọn lọc và cải thiện di truyền tôm nội địa; áp dụng mô hình nuôi bền vững, ít thâm canh; tăng cường tích hợp chuỗi cung ứng; chuyển đổi sản phẩm theo nhu cầu thị trường...

Cụ thể, Việt Nam có thể giảm phụ thuộc vào giống nhập khẩu thay vào đó là đầu tư nghiên cứu và lai tạo chọn lọc để có nguồn giống chất lượng cao, phù hợp với điều kiện nuôi trong nước. Cùng đó, xem xét giảm mật độ nuôi tại các khu vực phù hợp, kết hợp với giải pháp sinh học để duy trì chất lượng nước và sức khỏe tôm. Việt Nam cần tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nuôi để tạo ra chuỗi cung ứng đồng bộ, nâng cao năng lực cạnh tranh.

"Thay vì chỉ tập trung vào xuất khẩu tôm nguyên liệu, ngành nên chuyển đổi sản phẩm theo nhu cầu thị trường, linh hoạt hơn trong chiến lược sản phẩm đẩy mạnh chế biến sâu" - Phó Tổng thư ký VASEP gợi ý.

Từ thực tế doanh nghiệp nuôi tôm với quy mô lớn trên 2.000 ao nuôi với số lượng 200 triệu con tôm, đại diện Công ty CP Thủy sản Minh Phú chia sẻ, thành công trong nuôi tôm được học từ Ecuador là không đặt mật độ lên hàng đầu mà giảm mật độ ao nuôi để hướng đến bền vững. Các ao nuôi duy trì sức tải không vượt quá 2 kg tôm/m2 ao nuôi.

Đại diện Minh Phú cũng cho biết: Tôm nuôi thường mắc phải những bệnh lặp lại nhưng giải pháp của các trang trại nuôi xử lý bệnh cho tôm không phải từ thuốc, chất hóa chất mà là giải pháp thích ứng, sống chung với mầm bệnh bằng cách trang bị y tế dự phòng (ứng dụng công nghệ sinh học, chế phẩm sinh học độc lực cao chống lại các mầm bệnh); nuôi tôm dưới sức tải của ao và tăng cường hệ miễn dịch.

Để xanh hóa vùng nuôi, Minh Phú không sử dụng bất cứ hóa chất nào để xử lý nguồn nước. Thay vào đó, công ty tạo ra nguồn nước cân bằng sinh học từ nhiều vi khuẩn có lợi, giàu khoáng chất, không sử dụng bất kỳ chất diệt khuẩn nào trong nguồn nước (để tôm sống trong môi trường dù có mầm bệnh nhưng tôm vượt qua được).

Khi thả tôm giống, Minh Phú tạo lượng tảo khuê dày để tôm không bị sốc khi được thả vào môi trường nuôi mới. Đặc biệt, là doanh nghiệp xuất khẩu, Minh Phú tuyệt đối "nói không" với kháng sinh trong nuôi tôm, thay vào đó là sử dụng các peptide kháng khuẩn nhân tạo và tự nhiên, đạm thủy phân để chiến đấu với các hại khuẩn.

Hướng đến mục tiêu bền vững ngành tôm, Cục Thủy sản và Kiểm ngư đang phối hợp với đối tác triển khai các dự án liên quan tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn trong nuôi tôm như: "Cải thiện hệ thống tuần hoàn nước phục vụ nuôi trồng thủy bền vững" (i4AG) được triển khai tại Sóc Trăng và Cà Mau; "Thúc đẩy thực hiện quản lý rừng bền vững và Bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam" triển khai tại Sóc Trăng, Cà Mau; “Cộng đồng ven biển thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu tại Việt Nam” tại một số địa điểm ở Huế, Bình Định, Sóc Trăng.

Theo số liệu thống kê, năm 2024, sản lượng tôm cả nước đạt 1,264 triệu tấn, (tăng 5,3% so với năm 2023). Việt Nam là một trong năm quốc gia xuất khẩu tôm lớn nhất thế giới (cùng Ecuador, Ấn Độ, Trung Quốc). Tôm Việt Nam được xuất khẩu tới hơn 100 thị trường trên thế giới; trong đó có những thị trường lớn và yêu cầu cao như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Canada.

Mặc dù, tăng trưởng về năng suất và kim ngạch xuất khẩu nhưng theo đánh giá của các doanh nghiệp, hiệp hội, ngành tôm Việt Nam hiện đang đối mặt với nhiều thách thức như: yêu cầu và rào cản thị trường tăng, thời tiết và khí hậu bất lợi (lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn); hạ tầng vùng nuôi quy mô nhỏ lẻ; biến động địa chính trị bất ổn làm thị trường xáo trộn; tình hình kinh tế khó khăn nên nhu cầu chi tiêu giảm; chi phí sản xuất cao và bị cạnh tranh từ các nước xuất khẩu tôm lớn (Ecuador, Ấn Độ); tỷ trọng và tiến độ cấp mã vùng trồng thấp nên truy xuất nguồn gốc gặp khó khăn.