Giải pháp số và hạ tầng logistics giúp mở rộng thương mại điện tử xuyên biên giới

Doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện chiếm 97% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam và chiếm 90% số doanh nghiệp toàn cầu. Đây chính là đối tượng trụ cột quan trọng để phát triển thương mại điện tử xuyên biên giới. Tuy nhiên, nhóm này đang phải đối mặt với nhiều rào cản về chi phí logistics, năng lực số và khả năng tiếp cận thị trường.

Các chương trình hợp tác giữa Việt Nam – Alibaba – Amazon đang được triển khai gần đây nhằm hỗ trợ đào tạo, tiêu chuẩn hóa ID người bán và cung cấp giải pháp logistics trọn gói giá rẻ. Box C giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa giữ chi phí thấp hơn so với các đối tác lớn. Trong khi đó, Alibaba cung cấp công cụ AI tự động hóa marketing đa ngôn ngữ, quản lý sản phẩm trên hơn 25 kênh lớn và ước tính chi phí vận chuyển – thuế – logistics theo thời gian thực. Để bảo đảm sự bền vững của khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa – nền tảng cho sự tăng trưởng bao trùm và cân bằng về thương mại điện tử toàn cầu, yêu cầu về kiểm soát chi phí logistics và nâng cao năng lực công nghệ luôn là yếu tố then chốt

Tại diễn đàn Đại hội thế giới Liên đoàn các hiệp hội giao nhận và vận tải quốc tế (FIATA World Congress 2025), nhiều chuyên gia quốc tế nhận định: Thương mại điện tử xuyên biên giới đang chuyển mình mạnh mẽ nhờ chuyển đổi số, hài hòa hóa pháp lý, đầu tư hạ tầng và hợp tác đa phương. Các doanh nghiệp và Chính phủ cần tiếp tục hài hòa lợi ích giữa tăng trưởng – tuân thủ – bền vững; đồng thời tạo điều kiện để doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Sự hợp lực giữa công nghệ, chính sách và con người sẽ là chìa khóa giúp thương mại điện tử toàn cầu phát triển hiệu quả, bao trùm và an toàn.

Đại diện phía Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) cho hay, thương mại điện tử xuyên biên giới đang nổi lên như một trong những động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất của kinh tế toàn cầu, mang đến tiềm năng khổng lồ; nhưng song hành với đó là nhiều thách thức về chi phí, tuân thủ và hạ tầng. Thị trường thương mại điện tử xuyên biên giới toàn cầu hiện đạt khoảng 155 tỷ USD và được dự báo sẽ tăng lên 9 nghìn tỷ USD trong những năm tới. Cơ hội tăng trưởng lớn mở ra cho các doanh nghiệp logistics; đặc biệt, tại các hành lang kết nối giữa Đông Nam Á – Trung Quốc – châu Âu – châu Phi.

Chi phí logistics đã trở thành yếu tố sống còn. Ông Steve Wang, CEO của Tập đoàn FAR International Group và từng là Phó chủ tịch của Tập đoàn Alibaba, cho biết, chi phí logistics chiếm khoảng 30% giá bán sản phẩm và nếu tăng lên 50%, có thể khiến 30% doanh nghiệp nhỏ và vừa ở khu vực này rút khỏi thị trường xuyên biên giới. Áp lực này buộc các nền tảng thương mại điện tử phải tập trung hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ thông qua giải pháp logistics tiết kiệm, tích hợp tài chính linh hoạt và công nghệ tối ưu chuỗi cung ứng. Với 193 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, mỗi nước có khung quy định và quy trình hải quan riêng, thương mại xuyên biên giới đòi hỏi các nền tảng phải có giải pháp tuân thủ linh hoạt, địa phương hóa cao, đồng thời nỗ lực hài hòa hóa pháp lý quốc tế để đảm bảo dòng chảy hàng hóa thông suốt.

Theo bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại và Kinh tế số, tại Việt Nam, Nghị định Thương mại điện tử (AP5 2021) cùng dự thảo Luật Thương mại điện tử toàn diện (dự kiến trình Quốc hội tháng 10/2025) thể hiện định hướng xây dựng hệ thống pháp lý hiện đại, minh bạch. Luật mới sẽ tích hợp hơn 10 năm kinh nghiệm quản lý, bao gồm quy định như xóa bài đăng vi phạm trong vòng 24 giờ và chia sẻ dữ liệu giữa các bên qua giao diện lập trình ứng dụng API kết nối giữa nhà bán – nền tảng – logistics. Phương thức quản lý dựa trên công nghệ này giúp duy trì niềm tin người tiêu dùng trong khi vẫn khuyến khích đổi mới mô hình kinh doanh. Việt Nam được kỳ vọng sẽ trở thành hình mẫu pháp lý trong khu vực ASEAN.

Ở cấp độ doanh nghiệp, ông Steve Wang, CEO của FAR International Group cho biết, Alibaba áp dụng chiến lược “T-M all-in-One” – địa phương hóa thị trường – để quản lý việc tuân thủ và thích ứng với từng môi trường văn hóa, hạ tầng và hành vi tiêu dùng. Ví dụ, tại Jordan, 35% giao dịch thanh toán qua COD, trong khi con số này gần như bằng 0 ở Trung Quốc. Các nhóm quản lý địa phương của Alibaba duy trì trao đổi thường xuyên với cơ quan chức năng nhằm đảm bảo hoạt động ổn định và minh bạch.

Tại châu Phi, Khu vực thương mại tự do lục địa (AfCFTA) đang hướng tới việc hài hòa hóa quy trình thương mại tại 54 quốc gia, mở ra tiềm năng to lớn cho thị trường hơn 1,5 tỷ dân trẻ. Cùng với đó, hành lang hải quan số hóa tự động đang trở thành xu hướng thiết yếu. Hệ thống này cho phép sàng lọc “ai, cái gì, ở đâu”, kết nối dữ liệu từ nhiều nguồn nhằm đảm bảo an toàn, rút ngắn thời gian thông quan và ngăn chặn buôn lậu. Việc đầu tư vào tự động hóa và tích hợp dữ liệu được xem là điều kiện tiên quyết để đạt được hài hòa hóa hải quan quốc tế.

Ông Tracy Hackshaw, Chuyên gia chiến lược của Liên minh Bưu chính thế giới (UPU) cho hay, đề xuất kết hợp mạng lưới bưu điện toàn cầu hơn 650.000 điểm với vận tải tư nhân thông qua API an toàn, đảm bảo giao hàng chặng cuối hiệu quả. Hệ thống trao đổi dữ liệu bảo mật cao và cơ chế quản trị trung lập giúp tăng độ tin cậy, giảm chi phí và thời gian giao hàng. Tại Việt Nam, Chính phủ định hướng đầu tư 25–30 tỷ USD/năm cho hạ tầng; trong đó, 15 tỷ USD dành cho thương mại điện tử và logistics, đặc biệt chú trọng chuyển đổi số và chia sẻ dữ liệu. Khái niệm “bộ não trực quan” – hệ thống AI giám sát và phân tích luồng vận chuyển – được xem là trung tâm của chiến lược này.