Giải quyết nơi ở cho hàng nghìn người dân bị nhà "treo" sau lũ

Tại tỉnh Nghệ An, sau trận lũ cuối tháng 7 với mực nước dâng vượt đỉnh lịch sử đã làm gần 7.480 ngôi nhà tại nhiều xã miền núi bị sập, vùi lấp, cuốn trôi hoàn toàn hoặc hư hỏng. Sau khi lũ càn quét qua, tại các lưu vực sông Lam, sông Nậm Nơn, Nậm Mộ…. đã để lại cảnh tượng tan hoang, hàng nghìn ngôi nhà bị sập, vỡ, nứt, nằm chênh vênh bên bờ vực, mép sông có nguy cơ tiếp tục sạt lở rất cao.

Nhiều người dân đã rơi vào cảnh trắng tay, màn trời chiếu đất khi không còn nhà để ở. Nhiều trường hợp may mắn còn có nhà nhưng cũng không dám ở vì tiềm ẩn rủi ro, nguy cơ sạt lở, đổ sập xuống sông. Việc tìm quỹ đất, quy hoạch tái định cư cho người dân để sớm ổn định cuộc sống đang là bài toán mà chính quyền địa phương cần sớm tìm ra lời giải.

* Đánh đu số phận trong những ngôi nhà “treo” nơi bờ sông

Tại xã Tương Dương, trong trận lũ vừa qua, xã có hơn 2.000 ngôi nhà bị ngập. Sau khi nước lũ rút, có hàng trăm ngôi nhà nằm cạnh mép sông Nậm Mộ, sông Lam có thể đổ sập do sạt lở bất cứ lúc nào. Ông Nguyễn Hồng Tài, Chủ tịch UBND xã Tương Dương cho biết: Trong số khoảng hơn 1.500 hộ bị ngập sâu từ 1,7 đến 2m trong trận lũ vừa qua thì có khoảng 20% đến 30% là nằm sát 2 bên bờ sông, chủ yếu tập trung tại các bản Cửa Rào 1, Cửa Rào 2, Xiêng Hương, Hòa Bắc, Hòa Tây, bản Nhẫn… Những ngôi nhà này đang đối diện với nguy cơ sạt lở rất cao nếu thời gian tới tiếp tục xảy ra mưa lớn.

Tại xã Lượng Minh, tỉnh Nghệ An, hàng chục ngôi nhà đã bị lũ cuốn trôi, hư hỏng hoàn toàn, chủ yếu tập trung tại bản Lả, Xốp Mạt, Chăm Puông... Hiện nay, tại những ngôi nhà nằm bên bờ vực mép sông Nậm Nơn, nhiều người dân vẫn không dám vào ở vì lo sợ sạt lở tiếp. Ông Nguyễn Văn Hòa, Chủ tịch UBND xã Lượng Minh cho biết: Dọc sông Nậm Nơn có hàng chục ngôi nhà cách bờ sông vài mét, người dân đang sống trong cảnh bất an. Hiện tại chính quyền địa phương đã chủ động các phương án di dời khẩn cấp đối với những hộ dân này nếu mưa lớn diễn ra trong thời gian dài, nước sông dâng cao.

Dọc bờ sông Lam qua các xã Con Cuông, Tam Quang, Tương Dương, sông Nậm Mộ qua xã Mường Xén, sông Nậm Nơn qua xã Mỹ Lý, Nhôn Mai… có hàng chục điểm, cụm dân cư có nhà cùng công trình dân sinh nằm bên bờ vực sông, nguy cơ sạt lở rất cao và nguy hiểm.

Đặc biệt, có nhiều ngôi nhà nằm cheo leo bên mép vực sông ở độ cao gần 5m so với mực nước. Có nhiều khu vực lũ lớn đã phá vỡ bờ kè sông, cuốn trôi toàn bộ nền đất dưới móng lộ rõ những dãy cọc móng đang nâng đỡ khối lượng đồ sộ của căn nhà nhiều tầng nằm chênh vênh bên mép nước. Nhiều nơi khác, nước lũ càn quét xâm thực, gây sạt lở nghiêm trọng và làm biến dạng hoàn toàn bờ sông, kè sông gây ảnh hưởng và đe dọa đến nhiều ngôi nhà phía trên.

Bà Kha Thị Hiền, Phó Chủ tịch UBND xã Tam Quang cho biết, thống kê sơ bộ, xã hiện có hàng chục ngôi nhà có nguy cơ tiếp tục bị sạt lở, cuốn trôi và phải di dời khẩn cấp nếu trời mưa, mực nước sông dâng cao và chảy xiết. Hiện nay, nhiều căn nhà đã có những đường nứt toác trên tường, kết cấu nhà không còn vững chắc, ổn định, tập trung tại các nhiều bản, như bản Khe Bố, làng Nhùng, Đình Thắng...

* Mong mỏi có nơi ở ổn định để an tâm phát triển sinh kế

Nhiều hộ dân ở xã Tương Dương có nhà dọc bên sông Lam cho biết, năm nào lũ cũng xảy ra với mức độ khác nhau. Sau những trận lũ đất cứ sạt lở dần, nhà ở ven sông đứng trước nguy cơ sụp đổ. Nhiều nhà phía sau có những hàng cây thân gỗ cao lớn, nằm cách bờ sông Lam từ 2 đến 3m nhưng sau nhiều đợt lũ, đặc biệt là trận lũ xảy ra vào chiều 22 và 23/7, lũ đã gây sạt lở, cuốn trôi hàng cây.

Sau khi lũ càn quét qua, nền móng nhà sát bên mép vực sông Lam. Do đó, người dân mong muốn được Nhà nước, chính quyền địa phương quan tâm làm kè bờ sông vững chắc hoặc bố trí khu tái định cư để người dân ổn định cuộc sống, yên tâm phát triển sinh kế.

Bà Lô Thị Đa, bản Xốp Mạt, xã Lượng Minh, tỉnh Nghệ An cho biết, nhà ở của gia đình nằm sát mép sông thuộc vùng nguy cơ cao xảy ra sạt lở, sụt trượt. Khi chính quyền địa phương tuyên truyền, vận động gia đình đã chủ động di chuyển toàn bộ đồ đạc, vật dụng sang bãi đất trống để tránh những rủi ro trong đợt mưa lũ vừa qua. Giờ đây gia đình mong mỏi được cấp ủy chính quyền địa phương xây dựng bờ kè sông, hoặc bố trí đất tái định cư để an tâm sinh sống, làm ăn.

Điều mà gia đình bà Lô Thị Đa mong mỏi cũng là ước muốn của hàng ngàn gia đình khác có nhà ở tại vị trí sát mép bờ các sông Lam, Nậm Mộ, Nậm Nơn.

Hiện tại, đối với các gia đình có nhà “treo” trên vách vực bờ sông không đảm bảo an toàn, chính quyền các xã đã tăng cường công tác tuyên truyền, ổn định tư tưởng, động viên nhân dân vượt qua khó khăn; có phương án di dời người dân đến các điểm trường hoặc dựng lán lều trên những bãi đất trống, cao ráo, an toàn để người dân ở tạm. Đồng thời yêu cầu những gia đình sinh sống trong vùng nguy cơ sạt lở cao tại các địa bàn phải tuân thủ sự chỉ đạo, hướng dẫn của chính quyền địa phương, nhất là trong công tác di dời, sơ tán đến nơi an toàn trong cao điểm mùa mưa bão, lũ lụt, lúc khẩn cấp.

Thiết nghĩ, tỉnh Nghệ An cần nhanh chóng điều chỉnh, bổ sung quy hoạch phòng chống thiên tai, tái định cư lâu dài cho các vùng, khu vực, địa bàn có nguy cơ sạt lở cao, nhất là các khu vực dân cư ở dọc ven sông, suối, dưới triền núi, đồi... Đồng thời tiếp tục đề xuất với các bộ, ngành, Trung ương, Chính phủ để hỗ trợ về tài chính, vật tư cũng như có cơ chế đặc thù để đẩy nhanh tiến độ khắc phục hậu quả mưa lũ và ổn định lâu dài.