Khắc phục "thẻ vàng" IUU: Thanh Hóa quản lý, giám sát chặt phương tiện nghề cá

Từ năm 2017 đến nay, tỉnh Thanh Hóa không xảy ra trường hợp tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý; đồng thời, cũng không có tàu cá trong danh sách tàu cá vi phạm chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Kết quả này thể hiện sự nỗ lực, quyết tâm của tỉnh Thanh Hóa cùng với trung ương và các tỉnh, thành ven biển trên cả nước sớm gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu đối với thủy sản Việt Nam.

Là địa phương có số lượng tàu cá lớn nhất ở Thanh Hóa, huyện Hoằng Hóa có hơn 1.000 phương tiện khai thác thủy sản; trong đó có 101 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên phải lắp đặt thiết bị giám sát hành trình theo quy định, chủ yếu tập trung tại xã Hoằng Trường.

Với nghề lưới rê, ngư trường khai thác của ngư dân Hoằng Trường khá xa bờ, chủ yếu là vùng đánh cá chung Việt Nam - Trung Quốc trên vịnh Bắc Bộ và ngư trường Hoàng Sa.

Thời gian qua, bên cạnh các biện pháp, chế tài xử lý nghiêm tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, việc tuyên truyền, vận động bà con ngư dân trong việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình ở Hoằng Hóa đã cho kết quả tích cực. Đa phần ngư dân địa phương đều đã nhận thức được sự cần thiết cũng như vai trò của thiết bị giám sát hành trình, nhất là phục vụ liên lạc, ứng cứu khi có sự cố trên biển.

Ngư dân Trương Văn Đồng, Chủ tàu cá TH-91911-TS (xã Hoằng Trường, huyện Hoằng Hóa) cho biết: “Những năm gần đây, ngư dân Hoằng Trường ra khơi theo tổ đội từ 5-7 tàu cá, chúng tôi thường xuyên nhắc nhở nhau không xâm phạm vùng biển nước ngoài, tham gia bảo vệ ngư trường, bảo vệ vùng biển của Tổ quốc. Trong quá trình khai thác và khi về cảng cá bốc dỡ sản phẩm, chúng tôi thường xuyên được các lực lượng chức năng giới thiệu, cung cấp tài liệu và hướng dẫn khai thác hải sản an toàn, hiệu quả…”.

Với chức năng, nhiệm vụ của mình, thời gian qua, Đồn Biên phòng Hoằng Trường (thuộc Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Thanh Hóa) là một trong những lực lượng mũi nhọn trong việc tuyên truyền chống khai thác IUU.

Luôn sát cánh cùng ngư dân, lực lượng biên phòng đã tuyên truyền bằng nhiều hình thức như: gặp gỡ ngư dân trực tiếp tại tàu khi ra khơi, khi về bến, sử dụng hệ thống loa phát thanh của địa phương, phát tờ rơi, lồng ghép vào các nội dung sinh hoạt của thôn, xóm, khu phố... từ đó, đã từng bước giúp bà con ngư dân các xã ven biển huyện Hoằng Hóa nâng cao ý thức bảo vệ môi trường biển, tự giác chấp hành các quy định trong đánh bắt, khai thác hải sản.

Trung tá Trần Văn Hoàn, Đồn trưởng đồn Biên phòng Hoằng Trường cho biết, thời gian tới sẽ tăng cường các biện pháp tuần tra, kiểm soát và nắm tình hình trên biển, đặc biệt khi phương tiện xuất, nhập bến luôn phải bảo đảm đủ giấy tờ theo quy định. Đồng thời tiếp tục tuyên truyền, vận động bà con ngư dân, đặc biệt là các chủ phương tiện chấp hành tốt việc đánh bắt theo quy định IUU và không vi phạm vùng biển nước ngoài trong quá trình khai thác.

Tương tự, Cảng cá Lạch Hới thuộc phường Quảng Tiến (Thành phố Sầm Sơn) mỗi ngày có từ 280-300 tàu cá ra vào cảng. Tại đây, việc quản lý tàu thuyền xuất bến, về bến; kiểm tra theo dõi việc khai báo ngư trường khai thác, sản lượng khai thác được sau mỗi chuyến đi, nhất là việc tuân thủ lắp và duy trì hoạt động của hệ thống giám sát hành trình của các tàu cá cỡ lớn... được thực hiện thường xuyên, liên tục.

Ông Lê Văn Thăng, Giám đốc Ban Quản lý Cảng cá Lạch Hới khẳng định: “Chúng tôi luôn xác định cảng cá là trung tâm để đẩy mạnh tuyên truyền bằng nhiều hình thức (loa đài, tờ rơi, pa nô...) cho chủ tàu, ngư dân, cơ sở thu mua, kinh doanh dịch vụ trong cảng. Ngoài ra, Ban quản lý cũng phối hợp với lục lượng kiểm ngư, bộ đội biên phòng tuyến biển tăng cường tuần tra, kiểm soát hoạt động khai thác hải sản trên biển, cửa lạch, bãi ngang, cảng cá.”

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thanh Hóa, đến nay, tỉnh đã nhập 2.493 tàu cá vào hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia Vnfishbase để thống nhất vận hành, phục vụ đối chiếu, kiểm tra, quản lý.

Đồng thời lắp đặt và vận hành thiết bị giám sát hành trình VMS cho 1.121/1.144 tàu cá, đạt 98%, còn lại 23 tàu cá chưa lắp thiết bị giám sát hành trình, Chi cục Thủy sản đã rà soát nguyên nhân, vị trí neo đậu của từng tàu từ đó tham mưu UBND tỉnh ban hành văn bản yêu cầu các đơn vị biên phòng tuyến biển phối hợp với UBND cấp xã xác định vị trí neo đậu, bố trí cán bộ phụ trách kiểm soát chặt chẽ không cho những tàu cá này ra khơi và cung cấp ảnh, video, tọa độ tàu cá neo đậu trong trường hợp Đoàn Thanh tra EC yêu cầu.

Xác định việc chống khai thác IUU là nhiệm vụ quan trọng, Ban Thường vụ Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo việc phòng, chống khai thác IUU; trong đó đặc biệt tập trung vào thực hiện nghiêm các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu về chống khai thác IUU liên quan đến kiểm soát tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, kiểm soát tàu cá ra vào cảng và hoạt động trên biển, kiểm soát và truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa đã tổ chức đoàn công tác phối hợp với UBND các huyện, thị xã, thành phố ven biển và lực lượng biên phòng rà soát, xác minh tàu cá, tập trung vào các tàu cá hết hạn đăng kiểm, hết hạn giấy phép khai thác thủy sản, chưa lắp thiết bị giám sát hành trình, chưa có giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm cho tàu cá; thực hiện xóa đăng ký các tàu cá chìm đắm, giải bản, hư hỏng hoàn toàn.

Bên cạnh đó, lực lượng chức năng tại các địa phương ven biển như Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Quảng Xương, Thành phố Sầm Sơn, Thị xã Nghi Sơn đều đặn tổ chức các buổi tuyên truyền, nhắc nhở chủ tàu cá, thuyền trưởng không xâm phạm vùng biển nước ngoài, duy trì tín hiện kết nối trên biển; đồng thời nêu rõ những tác hại, hệ lụy khi đánh bắt vi phạm vùng biển nước ngoài, giúp bà con ngư dân nâng cao ý thức chấp hành khi hoạt động trên biển.

Tỉnh Thanh Hóa cũng kiên quyết xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về khai thác IUU và hồ sơ xử phạt, dữ liệu xử phạt sẽ đảm bảo theo dõi được lịch sử vi phạm, tái phạm theo từng hành vi, hình thức xử lý cụ thể đối với từng hành vi vi phạm và kết quả xử lý. Nhờ đó, tại các địa phương ven biển ở Thanh Hóa, công tác quản lý, giám sát đội tàu cá được siết chặt hơn trước.

Ông Lê Văn Sáng, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Thủy sản Thanh Hóa cho biết, tại trạm bờ đặt ở Chi cục Thủy sản Thanh Hóa, phần mềm quản lý tàu cá luôn duy trì hoạt động 24/24 giờ. Hình ảnh toàn bộ phần lãnh hải Việt Nam và các nước lân cận với đường ranh giới trên biển được hiển thị rõ trên màn hình theo dõi.

Thông qua các thiết bị giám sát hành trình, một tàu cá đi đến bất kỳ vùng biển nào cũng được truyền tín hiệu qua vệ tinh nên ở trong đất liền cũng dễ dàng nắm bắt từ số hiệu, tên và địa chỉ chủ tàu. Trong 5 tháng năm 2023, các lực lượng chức năng của tỉnh Thanh Hóa xử lý 45 vụ việc vi phạm hành chính trong lĩnh vực khai thác thủy sản với tổng tiền xử phạt là 437 triệu đồng.

Nhờ quyết liệt triển khai chống khai thác IUU, nên từ năm 2017 đến nay, Thanh Hóa không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý.

Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực, tại Thanh Hóa, việc phòng chống IUU vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như chủ tàu cá vẫn giữ thói quen khai thác thủy sản trong ngư trường truyền thống dẫn đến dễ xảy ra nguy cơ vi phạm vùng biển phía Đông đường phân định sau khi Hiệp định hợp tác nghề cá vịnh Bắc Bộ hết hiệu lực.

Bên cạnh đó, một số chủ tàu/thuyền trưởng chưa ghi hoặc ghi chưa đầy đủ nhật ký khai thác thủy sản, thông báo trước 1 giờ cập, rời cảng với các Ban quản lý cảng cá theo quy định; một số tàu cá trên 15m không vào cảng cá chỉ định bốc dỡ sản phẩm, hàng hóa theo quy định và chưa duy trì kết nối thiết bị giám sát hành trình khi hoạt động trên biển.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa Nguyễn Đức Cường cho biết, hàng tháng, Thanh Hóa đều tiến hành lập danh sách tàu cá có nguy cơ vi phạm gồm các tàu hết hạn đăng kiểm, giấy phép khai thác, giấy chứng nhận an toàn thực phẩm tàu cá và tàu cam kết nằm bờ khi chưa lắp thiết bị giám sát hành trình gửi các lực lượng chức năng trong tỉnh và 27 tỉnh, thành phố ven biển để phối hợp, theo dõi, kiểm soát chặt chẽ xử lý các trường hợp vi phạm theo quy định.

Đặc biệt, tỉnh Thanh Hóa đề cao việc gắn trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp trong thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU nhất là ở cấp xã/phường/thị trấn trong tuyên truyền, vận động người dân tuân thủ pháp luật cũng như kịp thời động viên, khen thưởng tấm gương điển hình và xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân thiếu tinh thần, trách nhiệm để xảy ra sai phạm hoặc không hoàn thành nhiệm vụ, công việc được giao về chống khai thác IUU.

Để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong chống khai thác IUU, tỉnh Thanh Hóa cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sớm triển khai việc mở rộng cảng cá Lạch Hới, Lạch Bạng để đáp ứng tiêu chí cảng cá loại I và các yêu cầu về hiện đại hóa trong việc quản lý tàu cá tại cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão theo khuyến nghị của EC.

Đồng thời sớm trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt 2 quy hoạch của ngành thủy sản Thanh Hóa là Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thuỷ sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quy hoạch hệ thống cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050./.