Khai thác nguồn lực tài chính từ tài nguyên thiên nhiên
Thời gian qua, Việt Nam đã tập trung khai thác với quy mô tương đối lớn nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có.
Nguồn thu từ việc khai thác tài nguyên thiên nhiên đóng góp một phần khá lớn trong tổng thu ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, việc khai thác tài nguyên, đất đai với tư cách là một nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội đang gặp khó khăn và đặt ra nhiều thách thức.
Thiếu thông tin
Một trong những khó khăn đối với việc khai thác tài nguyên, đất đai là nhiều loại tài nguyên đã được điều tra, đánh giá nhưng mới chỉ ở mức nắm được thông tin cơ bản, thiếu thông tin quan trọng để có thể lượng hóa được giá trị kinh tế cũng như định hướng cho khai thác.
Hệ thống cơ sở dữ liệu, thông tin về tài nguyên chưa được đầy đủ, đồng bộ, thống nhất đảm bảo phục vụ tốt cho quản lý nhà nước nói chung và tổ chức thực hiện khai thác.
Bên cạnh đó, việc lập quy hoạch, kế hoạch khai thác tài nguyên còn nhiều bất cập, thiếu cơ sở khoa học và tính liên kết vùng để đảm bảo khai thác, phân bổ nguồn lực hợp lý; mất cân đối cung – cầu và chưa cân đối với nguồn lực tài chính để thực hiện.
Ngoài ra, việc định giá tài nguyên, quyền khai thác tài nguyên tuy mới được thực hiện đối với đất đai, khoáng sản nhưng vẫn còn nhiều bất cập.
Phương pháp xác định giá dựa trên các yếu tố, thông tin giả định, dự báo, có tính chủ quan, không phù hợp với điều kiện của Việt Nam; thời gian xác định và phê duyệt giá theo thị trường kéo dài dẫn đến chậm trễ trong thông báo, thu nộp nghĩa vụ tài chính.
Việc cấp quyền khai thác, sử dụng đất đai, tài nguyên chủ yếu vẫn theo hình thức chỉ định; việc giao quyền khai thác, sử dụng theo hình thức đấu giá chưa được đẩy mạnh.
Tình trạng khai thác tài nguyên thiên nhiên không tuân thủ theo đúng quy hoạch, kế hoạch được phê duyệt dẫn đến tình trạng khai thác quá mức, lãng phí, nguồn tài nguyên có nguy cơ bị cạn kiệt.
Tài nguyên đất đai khai thác, sử dụng kém hiệu quả; đất nông, lâm trường với diện tích khoảng 7.916.300 ha nhưng phần lớn để hoang hóa, sử dụng lãng phí, không hiệu quả trong khi người thực sự cần đất sản xuất thì phải đi thuê lại.
Một số nguồn tài nguyên tái tạo bị suy thoái, cạn kiệt quá mức dẫn đến mất khả năng tái tạo, phục hồi.
Thực tế, người dân ở những nơi khai thác tài nguyên chưa được hưởng lợi một cách xứng đáng, thậm chí chịu nhiều ảnh hưởng bất lợi từ việc khai thác tài nguyên gây ra, chất lượng cuộc sống bị suy giảm do phải hứng chịu tình trạng ô nhiễm môi trường.
Để xử lý vấn đề này, Bộ Tài chính đã có giải pháp về tài chính điều tiết nguồn thu từ khai thác tài nguyên.
Theo đó, tiền cấp quyền khai thác tài nguyên khoáng sản nộp toàn bộ vào ngân sách địa phương đối với trường hợp thuộc thẩm quyền cấp phép của địa phương; nộp 70% vào ngân sách trung ương, 30% vào ngân sách địa phương đối với trường hợp thuộc thẩm quyền cấp phép của trung ương.
Tuy nhiên, vẫn cần phải có giải pháp căn bản, lâu dài kết hợp giữa khai thác, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính từ tài nguyên thiên nhiên đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.
Nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội
Trong bối cảnh thu ngân sách nhà nước từ các nguồn chủ yếu như: thuế, dầu thô… dự báo có nhiều khó khăn; tỷ lệ tiết kiệm dành cho đầu tư của khu vực kinh tế tư nhân còn hạn chế; sự cạnh tranh vốn giữa các quốc gia ngày càng gay gắt thì việc khai thác nguồn lực tài chính từ đất đai, tài nguyên thiên nhiên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Trước hết, cần phải thống nhất quan điểm, chuyển cách tiếp cận về đất đai, tài nguyên thiên nhiên phải được ứng xử với tư cách là nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.
Đây là cơ sở để nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm khai thác, sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính này.
Theo đó, cần phải thực hiện quản lý thống nhất nguồn lực từ đất đai, tài nguyên thiên nhiên trên cơ sở một khung pháp lý thống nhất có tính nguyên tắc từ đánh giá, xác định nguồn lực cho đến công cụ, phương thức, tổ chức khai thác và phân bổ, sử dụng nguồn lực khai thác được cho phát triển kinh tế - xã hội và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.
Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng đất đai, tài nguyên thiên nhiên; trong đó cần phải lượng hóa, đánh giá được khía cạnh tài chính, giá trị thực tế có khả năng khai thác.
Trong điều kiện ngân sách nhà nước khó khăn, không đủ bố trí thì việc khuyến khích xã hội hóa, ban hành cơ chế thu hút nguồn tài chính trong và ngoài nước cho công tác điều tra, đánh giá sẽ là giải pháp cơ bản cho vấn đề này.
Cần có cơ chế chia sẻ thông tin, lợi ích cụ thể khi tổ chức, cá nhân tham gia điều tra, đánh giá khi tổ chức thực hiện khai thác tài nguyên.
Công tác lập quy hoạch, kế hoạch khai thác tài nguyên cần phải dự báo, dựa trên thông tin nhu cầu của thị trường nhằm tối đa hóa lợi ích kinh tế thu được khi thực hiện khai thác và kịp thời có sự điều chỉnh phù hợp khi diễn biến thị trường có yếu tố bất lợi làm giảm giá trị tài nguyên khai thác.
Đồng thời, phát huy tối đa lợi thế so sánh giữa các địa phương có tài nguyên gắn với liên kết vùng kinh tế nhằm hạn chế tình trạng khai thác tràn lan, tối ưu hóa việc khai thác nguồn lực tài chính từ tài nguyên cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, của vùng, của đất nước.
Ngoài ra, khi lập quy hoạch, kế hoạch khai thác tài nguyên cần phải đánh giá tác động môi trường một cách đầy đủ, nghiêm túc và xác định rõ chi phí môi trường mà xã hội, người dân nơi có tài nguyên phải gánh chịu khi thực hiện khai thác.
Tài nguyên chỉ được khai thác khi tổng lợi ích xã hội thu được lớn hơn tổng chi phí mà xã hội phải bỏ ra, gánh chịu.
Cùng với đó, cần nghiên cứu hoàn thiện các phương pháp định giá tài nguyên, định giá quyền khai thác tài nguyên phù hợp với thị trường và điều kiện cụ thể của Việt Nam đảm bảo thực hiện thu đúng, thu đủ các khoản nghĩa vụ tài chính có liên quan vào ngân sách nhà nước.
Đẩy mạnh cấp quyền khai thác tài nguyên thông qua hình thức đấu giá, thu hẹp dần cấp quyền theo hình thức chỉ định.
Việc giao quyền khai thác theo hình thức chỉ định chỉ nên áp dụng đối với trường hợp thực sự đặc biệt, ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia.
Từng bước hình thành thị trường về quyền khai thác tài nguyên từ thị trường sơ cấp (cấp phép ban đầu) đến thị trường thứ cấp (chuyển nhượng quyền khai thác giữa các tổ chức, cá nhân).
Thực hiện cải cách thủ tục hành chính, giao cơ quan tài chính thực hiện nhiệm vụ giá tài nguyên, định giá quyền khai thác tài nguyên nhằm đảm bảo cân đối thu – chi ngân sách Nhà nước và rút ngắn thời gian xác định, kịp thời tính, thông báo cho tổ chức, cá nhân thực hiện các nghĩa vụ tài chính.
Nguồn lực tài chính từ đất đai, tài nguyên chỉ được sử dụng cho đầu tư phát triển có mục tiêu (trước hết là cơ sở hạ tầng kinh tế), bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường sinh thái.
Tổ chức, cá nhân khai thác tài nguyên thiên nhiên làm ảnh hưởng đến môi trường sinh thái phải nộp cho Nhà nước một khoản tiền tương ứng để khôi phục, hoàn trả môi trường sinh thái những giá trị đã mất tại địa điểm khác để đảm bảo cân bằng sinh thái bền vững./.
Tin liên quan
-
Kinh tế Việt Nam
Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XIV: Làm rõ mô hình tăng trưởng trong tái cơ cấu nền kinh tế
13:45' - 22/10/2016
Sáng 22/10, các ĐBQH làm việc tại tổ thảo luận về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển KTXH năm 2016; kế hoạch phát triển KTXH năm 2017 và kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2016-2020.
-
Kinh tế Việt Nam
Hướng đến quản lý ngành lâm nghiệp theo chuỗi
18:27' - 12/10/2016
Thứ trưởng Hà Công Tuấn cho biết chúng ta phải quản lý ngành lâm nghiệp theo chuỗi gắn với tái cơ cấu ngành, thích ứng với biến đổi khí hậu.
-
Kinh tế & Xã hội
Báo động về tình trạng nhân loại lạm dụng tài nguyên thiên nhiên
10:06' - 10/08/2016
Báo cáo của Tổ chức phi chính phủ (NGO) mang tên Global Footprint Network, cho biết ngày 8/8 là ngày đánh dấu thời điểm nhân loại đã dùng hết lượng tài nguyên mà Trái Đất có thể đáp ứng cho cả năm.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Việt Nam
Hà Nội đôn đốc đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm
21:35' - 19/04/2024
Ngày 19/4, Ban Chỉ đạo các công trình trọng điểm của thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 - 2025 tổ chức hội nghị giao ban để đánh giá tình hình thi công các công trình.
-
Kinh tế Việt Nam
Điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương 2021 - 2025
21:02' - 19/04/2024
Phó Thủ tướng Lê Minh Khái ký Quyết định về việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2021 - 2025 cho các dự án nội bộ của bộ, cơ quan trung ương và địa phương.
-
Kinh tế Việt Nam
Liên tiếp xử lý nhiều doanh nghiệp bán vàng vi phạm
18:45' - 19/04/2024
Mấy ngày gần đây, lực lượng quản lý thị trường đã kiểm tra và liên tiếp xử lý nhiều vi phạm với các trường hợp kinh doanh mặt hàng vàng.
-
Kinh tế Việt Nam
Thông tin gạo ST24 và ST25 được hưởng ưu đãi thuế xuất khẩu sang EU là không chính xác
18:08' - 19/04/2024
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định, thông tin gạo thơm ST24 và ST25 được hưởng ưu đãi thuế xuất khẩu sang thị trường EU là không chính xác.
-
Kinh tế Việt Nam
Quyết tâm cao nhất để hoàn thành Dự án đường dây 500kV mạch 3 trong tháng 6/2024
17:00' - 19/04/2024
Tổng giám đốc Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia (EVNNPT) Phạm Lê Phú cho biết, đơn vị đặt ra quyết tâm cao nhất để hoàn thành Dự án đường dây 500kV mạch 3 trong tháng 6/2024
-
Kinh tế Việt Nam
TTXVN tổ chức nhiều hoạt động chào mừng 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ
16:26' - 19/04/2024
Chiều 19/4, tại Trụ sở Trung tâm Thông tấn quốc gia, TTXVN khai trương chuyên trang 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ tại địa chỉ: http://dienbienphu.vnanet.vn.
-
Kinh tế Việt Nam
Khoan 37 mũi bơm bê tông gia cố, dự kiến 22/4 thông hầm Đèo Cả
16:00' - 19/04/2024
Lực lượng chức năng huy động tối đa lực lượng để sớm khắc phục sự cố sạt lở hầm đường sắt Đèo Cả, đưa giao thông trở lại bình thường tại điểm đường sắt nối hai tỉnh Phú Yên - Khánh Hòa.
-
Kinh tế Việt Nam
Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Quản lý theo không gian biển để gỡ “thẻ vàng” IUU
14:06' - 19/04/2024
Phải kiểm soát được mọi diễn biến tàu từ ra khơi đến cập bến ở bất kỳ địa phương nào. Dù tàu có vi phạm ở bất kỳ địa phương nào đều có các thông tin xử lý.
-
Kinh tế Việt Nam
Nhà thầu Thuận An ngừng thi công, chủ đầu tư dự án Tham Lương – Bến Cát yêu cầu báo cáo
21:38' - 18/04/2024
Công ty cổ phần Tập đoàn Thuận An đã ngưng thi công và các nhân sự ban chỉ huy công trường, nhân công... không có mặt trên công trường.