Lũ biến động bất thường - Bài 2: Thách thức của ngành nông nghiệp
Chiến lược sinh kế của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đối với vùng thượng nguồn Đồng bằng sông Cửu Long là chuyển từ sinh kế dựa chính vào lúa 3 vụ sang sinh kế đa dạng hòa hợp với lũ là một trong những mục tiêu tái cơ cấu ngành nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, trước hiện trạng tổ chức sản xuất trong vùng đê kiểm soát lũ triệt để đã cho thấy nhiều thách thức để thực hiện chiến lược nói trên.
*Thách thức lớnTrong chuyến đi thực tế tìm hiểu sinh kế của người dân sinh sống đầu nguồn vùng Đồng bằng sông Cửu Long vừa qua, hình ảnh mà chúng tôi muốn tìm kiếm chính là sau những năm lũ thấp, thậm chí nước lũ không tràn đồng, năm nay nước lũ về sớm, dâng cao. Đây là cơ hội để mở đê đưa nước lũ vào vùng đê bao kiểm soát lũ sản xuất lúa 3 vụ nhằm rửa trôi mầm bệnh, chất độc từ phân thuốc hóa học, bổ sung phù sa cho ruộng đồng.
Đây cũng là chủ trương đúng đắn của ngành nông nghiệp ở nhiều địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long nhằm cho đất có thời gian phục hồi sau khi canh tác liên tục 3 vụ/năm. Chẳng hạn như tại tỉnh An Giang, từ năm 2007 ngành nông nghiệp của tỉnh đã có chủ trương “3 năm 8 vụ”. Như vậy ,1 vụ cuối cùng của năm thứ 3 sẽ không sản xuất mà đưa nước lũ vào. Tuy nhiên, chủ trương này khó có thể thực hiện được bởi khi tiếp xúc với nhiều người dân sinh sống, sản xuất nông nghiệp trong vùng đê bao kiểm soát lũ đều không đồng tình thực hiện chủ trương này. Thậm chí theo lời của ông Phạm Thành Tâm, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp huyện An Phú (tỉnh An Giang), ở những vùng đã được đê bao kiểm soát lũ triệt để khi chưa tới vụ, nhiều người dân đã đồng loạt làm đơn xin không xả đê. “Chủ trương là hoàn toàn đúng nhưng khi lên đê bao rồi thì có một số bà con sẽ không làm lúa mà lên liếp trồng cây ăn trái. Nguyên nhân là do chúng ta không quán triệt triệt để nên hình thành những vườn cây trồng lâu năm trong đó. Do vậy khi xã lũ thì sẽ gây thiệt hại vô cùng lớn”, ông Phạm Thành Tâm cho biết. Tại xã Đa Phước, huyện An Phú có tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp là 1.226 ha; trong đó, có tới 1.156 ha là diện tích nằm trong khu vực đê bao kiểm soát lũ triệt để. Ông Lê Văn Nê, ngụ tại ấp Hà Bao 2 (xã Đa Phước) cho biết, từ năm 2011 đến nay chưa có đợt xả lũ nào tại khu đê bao này. Hiện nay xã có 200 ha đất trồng lúa chuyển sang trồng rau màu liên tục 3 vụ và có 24 ha đất trồng lúa chuyển sang trồng cây ăn trái. Riêng ông Nê có 1,2 ha đất trồng lúa trong vùng đê bao kiểm soát lũ triệt để nói trên và từ đầu năm 2018, ông đã tự ý chuyển toàn bộ diện tích đất này qua trồng qua cây lâu năm như: cam, bưởi, xoài với tổng số vốn đầu tư lên đế 240 triệu đồng với mong muốn nâng cao thu nhập. “Mỗi công lúa sau 1 vụ tôi chỉ lời từ 1,2 - 1,3 triệu đồng không đủ để lo cho gia đình. Trong khi chi phí sản xuất lúa ngày càng tăng lên do phải tăng phân bón và thuốc trừ sâu vì đất đai ngày càng bạc màu. Khi chuyển qua trồng cây lâu năm thì bản thân tôi cũng không đồng ý xả đê để đưa nước lũ vào”, ông Nê nói. Có thể nói việc tự ý chuyển đổi qua trồng cây lâu năm của ông Nê cũng như nhiều người dân khác là một trong những biện pháp của chính họ trong việc thích nghi trước hiện tượng giảm phù sa bồi đắp, tăng chi phí sản xuất lúa trong vùng đê bao khép kín.Tuy nhiên, đây cũng chỉ là một giải pháp ngắn hạn, không bền vững và còn đi chệch mục tiêu chiến lược sinh kế của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ở vùng thượng nguồn là vùng trọng điểm về sản xuất lúa, đảm bảo dự trữ chiến lược cho an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu, vùng chuyên canh cá tra theo hướng hiện đại.
* Hướng đi như thế nào Trong 12 năm (2000-2012) diện tích lúa vụ 3 ở các tỉnh Kiên Giang, An Giang, Đồng Tháp, Long An tăng 7 lần, từ 53.500 ha lên 403.500 ha. Riêng tại tỉnh An Giang đến nay diện tích lúa vụ 3 đã lên đến 185.481 ha, chiếm hơn 75% diện tích toàn tỉnh.Trước thực trạng nói trên đã cho thấy chiến lược sinh kế của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đối với vùng thượng nguồn Đồng bằng sông Cửu Long phải chuyển từ sinh kế dựa chính vào lúa 3 vụ sang sinh kế đa dạng hòa hợp với lũ còn đối mặt nhiều thử thách.
Thách thức nói trên càng lớn hơn ở khu vực đê bao thấp, theo đánh giá của Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế tại Việt Nam - IUCN Việt Nam, tại các khu vực này thường được nông dân và cán bộ địa phương xem là đất kém năng suất. Chính vì vậy, luôn có áp lực từ nông dân nhằm chuyển từ đê thấp sang đê cao để trồng lúa vụ 3.
Do vậy, không chỉ tạo ra những mô hình sinh kế ở ngoài khu vực đê bao, một yêu cầu hết sức cấp bách là cần phải phát triển các mô hình sinh kế dựa vào lũ ở các khu vực trồng lúa trong khu vực đê thấp. Điều này vừa bảo tồn khu đất ngập lũ còn lại vừa từng bước thuyết phục nông dân trồng lúa vụ 3 thay đổi nhận thức để cho nước lũ tràn vào đất canh tác để phục hồi diện tích ngập lũ ở vùng đê bao kiểm soát lũ. Đồng thời, cách làm này còn giúp thực hiện được mục tiêu chuyển đổi chiến lược sinh kế vùng đầu nguồn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Về lâu dài góp phần tăng khả năng hấp thụ lũ để giải quyết bài toán quản lý nguồn tài nguyên nước, hồi phục thủy sản tự nhiên, nguồn thu nhập cho những người nghèo không có đất ở nông thôn. Tại tỉnh An Giang, hiện ngành nông nghiệp của địa phương đang chuẩn bị triển khai 5 mô hình sinh kế đa dạng thích ứng với lũ cho nông dân ngoài vùng đê bao. Cụ thể là những mô hình như: lúa – tôm, 2 vụ lúa– nuôi thủy sản, lúa mùa nổi – tôm, trồng nấm rơm mùa lũ, trồng cỏ nuôi bò cho 3 xã Vĩnh Hậu, Vĩnh Lộc, Phú Hữu (huyện An Phú) có tổng giá trị gần 700 tỷ đồng. Theo ông Phạm Thành Tâm, bước đi của ngành nông nghiệp huyện An Phú là từ những mô hình nói trên sẽ phát động phong trào sản xuất lúa không phun thuốc trừ sâu, rầy. Trước mắt sẽ đăng ký sản phẩm thương hiệu cho loại gạo an toàn sinh học và duy trì mỗi năm có khoảng 700 ha lúa sản xuất theo hướng này. “Nếu đầu tư và phát triển hiệu quả chương trình sản xuất sản phẩm lúa sạch ở 3 xã, chúng tôi tin rằng sẽ thay đổi tư duy của người dân trong các khu vực đê bao kiểm soát lũ và đất đai sẽ sớm phục hồi”, ông Tâm nêu quan điểm. Tuy nhiên trước điều kiện nguồn nước thất thường, mục tiêu phát triển các mô hình sinh kế bền vững cũng sẽ đối mặt với nhiều rủi ro. Điều này đòi hỏi ngành nông nghiệp phải có những bước đi chủ động hơn nữa để “sống chung với lũ”./. >>> Lũ biến động bất thường - Bài 1: Lao đao mùa nước nổi>>> Lũ biến động bất thường - Bài cuối: Làm gì để có sinh kế bền vững?
Tin liên quan
-
Kinh tế tổng hợp
Lũ biến động bất thường - Bài 1: Lao đao mùa nước nổi
10:00' - 22/09/2018
Sau những năm lũ về thấp, năm nay nước lũ tràn đồng đã thắp lên hy vọng cho người dân nhưng nước về quá nhanh không chỉ gây thiệt hại nặng nề cho sản xuất mà nguồn lợi thủy sản tự nhiên không nhiều.
-
Doanh nghiệp
Trải nghiệm thú vị du lịch mùa nước nổi ở Đồng Tháp
08:45' - 16/09/2018
Mùa nước nổi năm nay, tỉnh Đồng Tháp tổ chức nhiều điểm du lịch trải nghiệm mùa nước nổi, mùa lũ về.
-
Kinh tế Việt Nam
Mùa nước nổi về, chống buôn lậu càng khó khăn
16:18' - 30/08/2018
Khi mùa nước nổi tràn về, cuộc chiến chống buôn lậu của các lực lượng chức năng An Giang càng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
-
Đời sống
Mùa nước nổi ở làng nghề đan lưới – lú Thơm Rơm
12:59' - 16/08/2018
Những ngày này, tại Làng nghề đan lưới – lú Thơm Rơm thuộc phường Tân Hưng, quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ rất nhộn nhịp.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế tổng hợp
Rong mơ vào vụ, ngư dân Khánh Hòa trúng đậm
13:30'
Những ngày này, ngư dân vùng biển phía Nam của tỉnh Khánh Hòa đang tất bật vào mùa khai thác rong mơ tự nhiên.
-
Kinh tế tổng hợp
Nghị quyết 57: Cú hích hạ tầng công nghệ Đà Nẵng
13:06'
Sáng 9/7, Ban Chỉ đạo thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW (Ban Chỉ đạo 57 thành phố Đà Nẵng), đã tổ chức cuộc họp đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết trong 6 tháng đầu năm 2025
-
Kinh tế tổng hợp
Khi Phú Quốc “đo” hiệu quả bằng sự hài lòng của dân
12:30'
Phú Quốc đã chuẩn bị trước, kỹ lưỡng về nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu, dữ liệu… cơ bản đáp ứng được những dịch vụ công mà chính quyền đặc khu cung cấp cho người dân, doanh nghiệp.
-
Kinh tế tổng hợp
Sông Hồng: Dòng chảy văn hóa đang “chờ” đánh thức
12:29'
Sông Hồng – dòng sông “Mẹ” trong tâm thức người Việt không chỉ kiến tạo địa lý mà còn bồi đắp chiều sâu văn hóa cho cả vùng đồng bằng Bắc Bộ.
-
Kinh tế tổng hợp
Đồng Tháp giữ “lộc trời” giữa dòng sông Tiền
11:32'
Hơn một năm qua, trên sông Tiền, tại khu vực bờ kè An Thạnh, phường Hồng Ngự (tỉnh Đồng Tháp) xuất hiện đàn cá tự nhiên với rất nhiều loài cá nước ngọt như: cá tra, cá trê, cá rô, cá vồ đém…
-
Kinh tế tổng hợp
Ai Cập: Cháy tại trung tâm viễn thông gây gián đoạn hoạt động diện rộng
10:32'
Bộ Y tế Ai Cập ngày 8/7 cho biết ít nhất 4 người đã thiệt mạng và 27 người bị thương trong vụ hỏa hoạn tại trung tâm viễn thông ở thủ đô Cairo, gây gián đoạn kết nối điện thoại và Internet diện rộng.
-
Kinh tế tổng hợp
Lũ lụt ngày càng nghiêm trọng ở Mỹ do biến đổi khí hậu
10:25'
Trận lũ cuối tuần qua tại bang Texas, khiến ít nhất 100 người thiệt mạng, đã cho thấy mối đe dọa ngày càng tăng với Mỹ từ các trận lũ lịch sử, một phần được thúc đẩy bởi tình trạng biến đổi khí hậu.
-
Kinh tế tổng hợp
Tai nạn nghiêm trọng trên cao tốc Vĩnh Hảo – Phan Thiết làm 3 người chết
09:46'
Một vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng xảy ra trên cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết đoạn qua địa bàn xã Hàm Liêm, tỉnh Lâm Đồng làm ít nhất 3 người chết và nhiều người bị thương.
-
Kinh tế tổng hợp
Pháp: Sân bay Marseille tạm dừng hoạt động do cháy rừng lan rộng
08:12'
Ngày 8/7, Bộ trưởng Nội vụ Pháp cho biết một đám cháy rừng đã lan rộng gần thành phố Marseille – thành phố lớn thứ 2 của Pháp, buộc sân bay Marseille Provence phải tạm dừng hoạt động.