Ngành thủ công mỹ nghệ đối mặt với những thách thức gì từ CPTPP?

Một Hội chợ quốc tế Quà tặng hàng thủ công mỹ nghệ. Ảnh minh họa: TTXVN

Chiều ngày 17/10, các Hiệp hội, Hội, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực nghề, làng nghề của Hà Nội đã tham gia Hội thảo "Phát triển bền vững ngành thủ công mỹ nghệ với Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)” do Sở Công thương Hà Nội tổ chức.
Hội thảo là cơ hội để các chuyên gia, nhà khoa học, cơ sở, doanh nghiệp ngành thủ công mỹ nghệ trong và ngoài nước trao đổi, thảo luận về những xu thế phát triển, sự biến đổi và những tác động của Hiệp định CPTPP nói chung và nghề thủ công mỹ nghệ nói riêng.

Qua đó, giúp các cơ quan quản lý Nhà nước, Hiệp hội, Hội, làng nghề nhìn nhận những tác động của CPTPP để từ đó đề ra các giải pháp ứng phó và phát triển bền vững các làng nghề trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã trao đổi về các vấn đề như: Tổng quan và định hướng về CPTPP; CPTPP và sự tác động đối với Việt Nam; Đánh giá về mức độ sẵn sàng, cơ hội và thách thức của Việt Nam; Hiện trạng ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam trước CPTPP; Đề xuất giải pháp nâng cao chuỗi giá trị của ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam trong xu thế phát triển CPTPP.
Ông Nguyễn Thanh Hải, Phó Giám đốc Sở Công thương Hà Nội cho biết: Theo Hiệp hội làng nghề Việt Nam, cả nước hiện có 5.411 làng nghề và làng có nghề; trong đó có 1.864 làng nghề, làng nghề truyền thống và 115 nghề truyền thống đã được công nhận, tạo công ăn việc làm cho khoảng 1,5 triệu người ở hơn 2.000 làng nghề trên địa bàn cả nước.

Hàng thủ công mỹ nghệ hiện có mặt tại 163 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Đặc biệt, nhiều nhóm sản phẩm cụ thể được đánh giá cao trên thị trường như: hàng mây tre đan, các sản phẩm sơn mài,  thủ công mỹ nghệ từ lụa, các loại hoa giả...
Tuy nhiên, hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam đang bị sụt giảm mạnh đơn hàng ở các thị trường lớn như: Mỹ, Nhật Bản..., nhưng xuất khẩu lại tăng ở các nước như: Thái Lan, Philippines, Indonesia. Đây là thách thức lớn đối với những nhà quản lý cũng như những doanh nghiệp xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam.
Theo thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan, tháng 9/2019, kim ngạch xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ thuộc nhóm hàng mây, tre, cói và thảm đạt 29,99 triệu USD, nâng kim ngạch 9 tháng đầu năm 2019 lên 293,39 triệu USD, tăng 5,11% so với 9 tháng đầu năm 2018.
Trong số thị trường xuất khẩu sản phẩm mây, tre, cói của Việt Nam thì Mỹ là thị trường chủ lực, chiếm 32,8% tổng kim ngạch. Tiếp đến là Nhật Bản chiếm 17,3%, Đức 7,07%, tương ứng với 20,7 triệu USD.
PGS.TS Đào Ngọc Tiến, Trưởng phòng Tổ chức Hành chính (Đại học Ngoại thương) nhận định, CPTPP có hiệu lực thuế xuất khẩu nhiều mặt hàng sẽ về 0% hoặc có lộ trình về 0%; trong đó ngành thủ công mỹ nghệ đa phần sẽ được hưởng mức thuế xuất 0%.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội do thuế xuất khẩu giảm thì ngành hàng này sẽ phải đối mặt với những thách thức trong việc đáp ứng quy tắc xuất xứ và các thủ tục chứng nhận xuất xứ cũng như các cam kết về lao động và môi trường. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay các làng nghề nói chung và làng nghề thủ công mỹ nghệ nói riêng sử dụng lao động trẻ em, lao động nông nhàn vẫn phổ biến. Ngoài ra, môi trường cũng là vấn đề nóng đối với các làng nghề thủ công mỹ nghệ.
Ông Đào Ngọc Tiến cho rằng, việc chuyển đổi sẽ khiến doanh nghiệp ngành thủ công mỹ nghệ tăng chi phí trong ngắn hạn, nhưng về dài hạn sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất lao động, cải thiện điều kiện lao động, an toàn lao động… Đối với ngành hàng thủ công mỹ nghệ, không đặt cơ hội trong thu hút vốn FDI mà kỳ vọng vào sự cải cách thể chế, mô hình tăng trưởng để đạt được hiệu quả thiết thực. 

Tác động tổng thể và dài hạn của CPTPP đến thủ công mỹ nghệ là tích cực, nhưng có những tác động chung trong dài hạn và những tác động cụ thể trong ngắn hạn do phụ thuộc vào từng sản phẩm. Vì vậy, cần có nghiên cứu cụ thể với từng sản phẩm và thị trường tiềm năng của chính những doanh nghiệp thủ công mỹ nghệ.
PGS.TS Đặng Mai Anh, Phó Hiệu trưởng Phụ trách Trường Đại học Mỹ thuật Công Nghiệp cho rằng, tham gia CPTPP với những thuận lợi về cải cách thể chế, tạo dựng môi trường kinh doanh cho các mặt hàng thủ công mỹ nghệ bởi những điều kiện, tiêu chuẩn cao về mặt thể chế, chất lượng quản lý Nhà nước cũng như pháp luật từ trong nước tới các thị trường quốc tế.

Từ đó, tạo cơ hội thúc đẩy khả năng cạnh tranh, huy động và sử dụng tốt nhất nguồn lực trong nước và tận dụng các nguồn lực bên ngoài. Để làm chủ được thị trường trong nước và thuyết phục được các thị trường mới có nhu cầu hàng hóa chất lượng cao, việc đầu tư cho nghiên cứu, phát triển sản phẩm, xây dựng thương hiệu và tạo được giá trị riêng là vấn đề khó khăn, đặc biệt đối với ngành thủ công mỹ nghệ./.