Nguyên nhân ban đầu làm nước chuyển màu tại hệ thống thủy lợi Ngàn Trươi​

Cục trưởng Cục quản lý xây dựng công trình, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hải Thanh, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh Lê Đình Sơn và Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Trần Tiến Hưng chủ trì cuộc họp.
Tham dự họp còn có các chuyên gia, nhà khoa học đến từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các ngành chức năng tỉnh Hà Tĩnh, đại diện Nhà máy gỗ MDF Thanh Thành Đạt.
Từ trung tuần tháng 5/2019, tại khu vực đập dâng của Hệ thống công trình thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang thuộc địa bàn huyện Vũ Quang xảy ra hiện tượng bất thường, nguồn nước từ trong xanh bỗng chuyển màu nâu đục và có mùi hôi thối… Bên cạnh đó, hơn 16 km kênh dẫn cũng xuất hiện nguồn nước đỏ đục, nổi váng khiến người dân vùng hạ du lo lắng. Tỉnh Hà Tĩnh đã phối hợp với các ngành chức năng truy tìm nguyên nhân.
Báo cáo của Tổ công tác liên ngành UBND tỉnh Hà Tĩnh do ông Hồ Huy Thành, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Tĩnh nhận định: Nước ở đập dâng chuyển màu, nguyên nhân một phần là do trong nước có hàm lượng Fe (III) hydroxit và một số muối Fe (III) khá cao, khu vực lòng hồ Ngàn Trươi tại xã Hương Quang có các điểm chứa quặng Pirit (FeS2 - có chứa hàm lượng sắt và lưu huỳnh cao) phân bố trong đá phiến sét, phiến sét than.
Về nguyên nhân nước có màu và mùi hôi tanh là do khu vực đáy lòng hồ Ngàn Trươi còn nhiều xác thực vật đang bị phân hủy yếm khí nên nước ở tầng đáy có chứa nhiều hợp chất hữu cơ gây ra màu. Mùi tanh, hôi là do khí sinh ra trong quá trình phân hủy yếm khí ở tầng đáy.
Báo cáo của Ban quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 4, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng: Hàm lượng Fe trên lòng dẫn Vũ Quang có thể là một tác nhân, Fe (III) trải qua quá trình thủy phân để trở thành Hydroxit Sắt làm nước chuyển màu.
Nhận định về các tác nhân lớn gây ra hàm lượng Fe trong lòng dẫn Vũ Quang tăng, theo đại diện Ban quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 4, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là do lượng sắt từ Nhà máy chế biến quặng sắt Vũ Quang gặp mưa, tự oxy hóa chảy theo khe Trươi đổ về lòng dẫn Vũ Quang.
Tại cuộc họp, nhiều ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học cũng cho rằng, việc hàm lượng Fe trong lòng dẫn Vũ Quang tăng xuất phát từ nguồn sắt ở thượng nguồn khe Trươi là có cơ sở, tuy nhiên cần phải theo dõi thêm.
Theo ông Nguyễn Thiều Quang, Chủ tịch UBND huyện Vũ Quang (Hà Tĩnh): Nhà máy chế biến quặng sắt Vũ Quang đã ngừng sản xuất từ nhiều năm nay, các năm trước trên địa bàn cũng xảy ra nhiều đợt mưa lớn, tuy nhiên chưa từng có hiện tượng nước chuyển màu như năm nay. Huyện Vũ Quang đề nghị các ngành chức năng tiếp tục vào cuộc, sớm tìm ra nguyên nhân chính xác nhất.
Thông báo về kết quả xét nghiệm trên mẫu nước ăn uống của các hộ dân thị trấn Vũ Quang, ông Nguyễn Lương Tâm, Giám đốc Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Hà Tĩnh cho biết: Các chỉ số đều trong ngưỡng cho phép, nước sinh hoạt từ nguồn của nhà máy nước an toàn, người dân hoàn toàn có thể yên tâm sử dụng.
Phát biểu tại cuộc họp, ông Nguyễn Hải Thanh, Cục trưởng Cục quản lý xây dựng công trình, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định: Nguồn nước của hồ Ngàn Trươi là một tài nguyên quý nên cần đánh giá thận trọng. Công trình hồ chứa nước Ngàn Trươi sẽ được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý khai thác và sử dụng.
Ông Nguyễn Hải Thanh cũng đề nghị các đơn vị tư vấn nghiên cứu, đập dâng sẽ được xả sạch vào mùa mưa lũ hằng năm nhằm hạn chế lượng nước tù đọng. Việc thau rửa lòng dẫn sẽ được thông báo cho người dân một cách công khai.
Kết luận cuộc họp, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh Lê Đình Sơn cho biết: Bước đầu có thể khẳng định, việc nước tại công trình thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang chuyển từ màu trong xanh sang nâu đục, nguyên nhân chính là do Fe (III). Tác nhân để tạo ra Fe (III) và tích tụ của Fe (III) chủ yếu vẫn là 3 nguồn: từ Hồ Ngàn Trươi, khe Trươi và lắng đọng từ đập dâng, có liên quan đến tác động của biến đổi khí hậu.
Mùi hôi thối là do chỉ số TSS (chất lơ lửng không hòa tan) vượt ngưỡng quy định. Đoàn của tổ công tác liên ngành UBND tỉnh Hà Tĩnh và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định do xác thực vật hữu cơ phân hủy là nguyên nhân chính, ngoài ra, các chỉ số khác cơ bản trong giới hạn.
Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh cũng khẳng định: Theo kết quả khảo sát từ các chuyên gia, nguồn nước sạch cho người dân ở huyện Vũ Quang sử dụng và nguồn nước tưới tiêu là đảm bảo nên người dân có thể yên tâm. Còn việc xác định tác nhân gây ra hiện tượng nước chuyển màu cần thuê đơn vị chuyên môn độc lập kiểm tra, phân tích để có kết quả chính xác, khách quan; cơ quan chức năng tiếp tục theo dõi để có phương án xử lý hiệu quả nhất./.