Nguyên nhân nào làm dự án năng lượng chậm tiến độ?

Nhiều dự án điện chậm tiến độ vì vướng cơ chế và các quy định, do vậy, cần tập trung giải quyết bài toán vốn; trong đó, sớm có hướng dẫn thực hiện đầu tư dự án theo hình thức công tư để giải quyết tình trạng này. Đây là nội dung được đưa ra tại hội thảo quốc tế "Đẩy mạnh phát triển và tiết kiệm năng lượng tới năm 2030, tầm nhìn năm 2050" do Hiệp hội Năng lượng Việt Nam tổ chức sáng ngày 20/11.
Theo báo cáo tại hội thảo, hiện các tập đoàn lớn của nhà nước như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) được xem là những trụ cột và đảm bảo an ninh năng lượng. Tuy nhiên, nhiều dự án của các tập đoàn này đang đứng trước thách thức lớn khi triển khai các dự án do những vướng mắc về cơ chế chính sách, quy hoạch...
Giai đoạn 2016 - 2030, Tập đoàn Điện lực Việt Nam được giao đầu tư 25 dự án nguồn điện với tổng công suất 17.068 MW; trong đó, kế hoạch 5 năm 2016 - 2020 phải hoàn thành 12 dự án nguồn điện với tổng công suất 6.100 MW và khởi công 8 dự án nguồn điện với tổng công suất 5.540 MW.
Mặc dù đến nay, 12 dự án nguồn điện đã cơ bản hoàn thành được 99,9% khối lượng công việc, nhưng vẫn còn các dự án chưa được khởi công như: nhiệt điện Quảng Trạch 1, Quảng Trạch 2, Ô Môn III, Ô Môn IV và các dự án thủy điện mở rộng như Ialy, Trị An…
Theo ông Tạ Tuấn Anh, đại diện EVN, cùng với những vướng mắc về vốn là cơ chế chính sách còn hạn chế. Thực tế, thời gian hoàn thành thủ tục để được các cấp có thẩm quyền xem xét quyết định chủ trương đầu tư kéo dài, với yêu cầu khắt khe, việc cấp giấy phép môi trường cho từng loại hình có nhiều nội dung chồng chéo. Ngoài ra, còn những khó khăn trong chính sách bồi thường, hỗ trợ, quản lý và sử dụng đất đai, thủ tục xin chuyển đổi mục đích sử dụng rừng.
Cùng với đó, trong quản lý đất đai, nhiều tồn tại bất cập như chưa quyết liệt trong xác định, xử lý tranh chấp, vi phạm, gây khó khăn về tính pháp lý để quyết định phương án bồi thường dẫn đến chậm tiến độ các dự án.
Cùng với EVN, Tập đoàn TKV được giao làm chủ đầu tư 4 dự án nhiệt điện theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh, gồm nhiệt điện Na Dương II, Nhiệt điện Quỳnh Lập I, Nhiệt điện Cẩm Phả III, Nhiệt điện Hải Phòng III.
Ông Đỗ Hồng Nguyên, Trưởng ban Chiến lược TKV cho hay, do chưa có sự đồng bộ và phân cấp thứ tự ưu tiên giữa quy hoạch điện với các quy hoạch địa phương, các quy hoạch ngành khác… dẫn đến khi triển khai bị xung đột quy hoạch.
Đơn cử, dự án nhiệt điện Cẩm Phả đã được Bộ Công Thương phê duyệt quy hoạch địa điểm tại phường Cẩm Thịnh (Cẩm Phả) nhưng tỉnh Quảng Ninh lại yêu cầu chuyển sang tỉnh khác do xung đột với quy hoạch tỉnh. Trong khi đó, việc thu xếp vốn cho các dự án điện gặp nhiều khó khăn do các tổ chức tín dụng nước ngoài không thu xếp khi không có bảo lãnh Chính phủ.
Ngành than cũng được giao nhiệm vụ chính là cấp đủ than cho điện, song theo đại diện TKV, điều kiện sản xuất ngày càng khó khăn, các lỗ khoan thăm dò có chiều sâu lớn và phải khoan qua địa tầng phức tạp, diện khai thác mỏ ngày càng xuống sâu và đi xa… khiến giá thành tăng.
Đối với Tập đoàn PVN, trong bối cảnh giá dầu suy giảm kéo dài thì các mỏ dầu hiện tại đang ngày càng cạn dần nên phải đẩy mạnh thăm dò tại các vùng biển ngoài khơi có độ sâu trên 1.000 m. Tuy vậy, nguồn vốn để thực hiện tìm kiếm, thăm dò gặp khó do cơ chế trích lập, quản lý và sử dụng Quỹ tìm kiếm thăm dò dầu khí theo cơ chế mới đã kiến nghị chưa được phê duyệt.
Hiện, Tập đoàn đã và đang tập trung phát triển các mỏ thuộc các dự án trọng điểm nhà nước về dầu khí và đầu tư các lô, mỏ, song cũng gặp vướng mắc.
Ông Tạ Tuấn Anh, đại diện EVN kiến nghị, Chính phủ và các bộ ngành chỉ đạo các đơn vị chủ đầu tư ngoài EVN đảm bảo tiến độ các dự án nguồn điện; đồng thời, tiếp tục hỗ trợ đơn vị giải quyết kịp thời các vướng mắc liên quan đến chuyển đổi đất rừng để đảm bảo tiến độ thực hiện các dự án điện. Cùng đó, chỉ đạo các địa phương thực hiện đền bù giải phóng mặt bằng cho các dự án điện.
Về phía doanh nghiệp nước ngoài, ông Ian Hatton mong muốn, Chính phủ Việt Nam sớm cho phép bổ sung dự án điện gió ngoài khơi Thăng Long Wind vào Quy hoạch điện VIII; trong đó 600 MW của giai đoạn I sẽ hoàn thành và phát điện cuối năm 2025, tuỳ thuộc vào khả năng kết nối lưới điện quốc gia.
Toàn bộ 3.400 MW của dự án sẽ hoàn thành và phát điện cuối năm 2029 đầu năm 2030; Dự án Gió ngoài khơi Thăng Long là dự án tiêu biểu nhận được sự quan tâm của Chính phủ trong việc thu hút vốn đầu tư FDI; đưa dự án vào chương trình làm việc của các hiệp định EVFTA, EVIPA, đàm phán FTA giữa Chính phủ Anh và Việt Nam.
“Tập đoàn cũng hi vọng Chính phủ Việt Nam sẽ hỗ trợ Enterprize Energy trong quá trình lập hồ sơ và cấp phép cho dự án. Ngoài ra, Tập đoàn Enterprize Energy mong muốn được hỗ trợ để tạo điều kiện cho việc nghiên cứu và phát triển, triển khai ý tưởng công nghệ “Energy Plus”, ông Ian Hatton nói.
Theo ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội năng lượng Việt Nam, để đẩy mạnh phát triển nguồn năng lượng đảm bảo tiến độ dự án tới năm 2030, cần tập trung giải quyết bài toán vốn; trong đó, sớm có hướng dẫn thực hiện đầu tư dự án theo hình thức công tư, các quy định về chia sẻ rủi ro trong hợp đồng mua bán điện. Gắn với đó là việc giải quyết các cơ chế, chính sách đầu tư, xây dựng, quy hoạch, đất đai, đấu thầu… hiện còn chồng chéo, chưa thống nhất giữa các luật, đặc biệt cần tập trung tháo gỡ khó khăn cho các dự án đang triển khai và bị chậm tiến độ.../.