Nhà ở xã hội: Gỡ nút thắt, mở an cư

Khu chung cư nhà ở xã hội Bảo Quân (thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc). Ảnh: Trần Trung/Bnews/vnanet.vn

Với quyết tâm từ Trung ương đến địa phương, nhà ở xã hội đang được xác định là một trong những định hướng phát triển trọng tâm trong thời gian tới. Việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 444/QĐ-TTg, giao chỉ tiêu phát triển gần 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội đến năm 2030, thể hiện rõ chủ trương mạnh mẽ trong chiến lược an sinh và phát triển kinh tế - xã hội quốc gia.

Chính sách phát triển nhà ở xã hội không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu an cư của người thu nhập thấp, mà còn mang giá trị nhân văn sâu sắc, góp phần tạo việc làm, thu hút đầu tư, thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển lành mạnh và bền vững. Chính sách đúng đắn, quyết tâm lớn, kỳ vọng cao – đó là nền tảng để hướng tới một diện mạo đô thị mới, ổn định và phù hợp cho hàng triệu người lao động.

Những con số biết nói

Theo báo cáo cập nhật mới nhất của Bộ Xây dựng, trong 2 năm qua, cả nước đã có 686 dự án nhà ở xã hội triển khai với quy mô 627.651 căn; 117 dự án đã hoàn thành, hoàn thành một phần với quy mô 85.275 căn; 159 dự án khởi công xây dựng với quy mô 135.563 căn, 419 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư với quy mô 419.013 căn.

Riêng 5 tháng năm 2025, cả nước khởi công, đang triển khai đầu tư xây dựng 159 dự án với 135.563 căn; trong đó khởi công 21 dự án với 20.428 căn; 22.649 căn hộ đã hoàn thành.

Đơn cử tại tỉnh Vĩnh Phúc, đã có 8 dự án nhà ở xã hội với số lượng 2.082 căn nhà, tương ứng khoảng 109.000 m2 sàn đã đưa vào sử dụng, tạo quỹ nhà ở giá rẻ cho công nhân và người thu nhập thấp, mang lại hiệu quả xã hội cao như các dự án: Khu nhà ở công nhân và người thu nhập thấp Khu công nghiệp Khai Quang, dự án khu nhà ở thu nhập thấp Vinaconex Xuân Mai... Đại diện Sở Xây dựng tỉnh cho biết, địa phương xem đây là chủ trương lớn, gắn với phát triển bền vững, ổn định dân cư, thúc đẩy kinh tế - xã hội.

Theo ông Nguyễn Lê Điển Ngọc, Trưởng phòng Quản lý nhà, phát triển đô thị và vật liệu xây dựng, Sở Xây dựng tỉnh Vĩnh Phúc, tỉnh có 17 khu công nghiệp, trong đó có 9 khu công nghiệp đã hoạt động với trên 260.000 lao động, do vậy nhu cầu nhà ở xã hội là rất lớn.

Ông Ngọc cho biết, theo Đề án xây dựng ít nhất một triệu căn nhà ở xã hội được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đến năm 2030 Vĩnh Phúc phải hoàn thành 28.300 căn. Vì vậy, trong thời gian qua việc phát triển nhà ở xã hội luôn được tỉnh Vĩnh Phúc quan tâm, từ đầu năm tỉnh Vĩnh Phúc đã khởi công 3 dự án nhà ở xã hội và phấn đấu từ nay đến tháng 8, mỗi tháng địa phương sẽ khởi công 1 dự án nhà ở xã hội.

Những căn hộ nhà ở xã hội đã góp phần làm thay đổi đời sống của hàng vạn gia đình, bà Nguyễn Thị Kim Nhẫn, cư dân khu nhà ở xã hội Nam Long (Cần Thơ) chia sẻ: "Trước đây, gia đình tôi phải sống trong căn nhà thuê chật chội. Từ khi chuyển về nhà ở xã hội với diện tích 57m², cuộc sống đã thay đổi rõ rệt – đầy đủ tiện nghi, có không gian sinh hoạt, vui chơi, và môi trường sống tốt hơn cho các con".

Bà Nguyễn Thị Kim Nhẫn, cư dân khu nhà ở xã hội Nam Long (Cần Thơ). Ảnh: Trần Trung/Bnews/vnanet.vn

Tại Vĩnh Phúc, vợ chồng anh Trần Văn Tân cũng có được cuộc sống ổn định hơn nhờ mua trả góp căn hộ tại chung cư nhà ở xã hội Bảo Quân, thành phố Vĩnh Yên: “Chúng tôi mong muốn chính quyền tiếp tục có chính sách hỗ trợ để nhiều người lao động như chúng tôi có thể tiếp cận nhà ở xã hội”.

Theo ghi nhận từ người dân, chính sách về nhà ở xã hội hiện nay đã linh hoạt hơn, người lao động không nhất thiết phải có hộ khẩu hay bảo hiểm xã hội tại địa phương vẫn có thể mua nhà. Bên cạnh đó, các chính sách vay ưu đãi từ ngân hàng giúp giảm áp lực tài chính khi sở hữu căn hộ.

Từ phía doanh nghiệp, chủ trương phát triển nhà ở xã hội cũng được đánh giá là phù hợp và tạo điều kiện thuận lợi. Ông Cao Tiến Thắng, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và xây dựng Thân Hà (Vĩnh Phúc) cho biết, chính sách đang dần tháo gỡ vướng mắc, tạo động lực cho nhà đầu tư tham gia phân khúc này. “Chúng tôi coi đây là định hướng lâu dài, vừa mang lại lợi ích kinh tế, vừa góp phần vào chính sách an sinh của chính phủ”, ông Thắng nhấn mạnh.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, quá trình triển khai nhà ở xã hội vẫn còn nhiều thách thức, tại Vĩnh Phúc, ba nguyên nhân chính khiến nhiều dự án chậm tiến độ gồm: vướng mắc trong bồi thường giải phóng mặt bằng, thị trường bất động sản trầm lắng sau dịch COVID-19, và sự chồng chéo trong quy định pháp lý liên quan đến Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng…

“Thủ tục từ lúc được phê duyệt chủ trương đến khi chính thức giao đất có thể kéo dài đến 5 năm, làm lãng phí quỹ đất và nguồn lực doanh nghiệp”, ông Thắng chia sẻ thêm.

Một vấn đề nổi bật khác là cơ chế lựa chọn chủ đầu tư, việc đấu thầu theo quy trình hiện hành đang khiến nhiều dự án kéo dài không cần thiết. Theo đề xuất của Sở Xây dựng Vĩnh Phúc, việc chỉ định chủ đầu tư trên cơ sở năng lực và phù hợp với quy hoạch có thể giúp rút ngắn thủ tục tới 200 ngày.

Khu nhà ở xã hội Nam Long (Cần Thơ). Ảnh: Trần Trung/Bnews/vnanet.vn

“Việc chỉ định chủ đầu tư không chỉ giúp rút ngắn thời gian thủ tục hành chính, mà còn tạo điều kiện để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án nhà ở xã hội, đáp ứng kịp thời nhu cầu về chỗ ở cho người lao động, công nhân, cán bộ, công chức trên cả nước”, ông Nguyễn Lê Điển Ngọc, Trưởng phòng Quản lý nhà, phát triển đô thị và vật liệu xây dựng, Sở Xây dựng tỉnh Vĩnh Phúc nhấn mạnh.

Thực tế, Chính phủ đã và đang chỉ đạo quyết liệt, nhiều địa phương, doanh nghiệp cũng đang điều chỉnh chiến lược, coi nhà ở xã hội là phân khúc trọng tâm trong năm 2025. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, cần có giải pháp đồng bộ, quyết liệt và hiệu quả hơn nữa, từ tháo gỡ vướng mắc pháp lý, cải cách thủ tục hành chính, đến ưu tiên lựa chọn chủ đầu tư có năng lực thực sự.

Ông Nguyễn Văn Đính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam nhận định: “Muốn đạt mục tiêu 1 triệu căn hộ, phải mạnh dạn cắt bỏ những thủ tục hành chính rườm rà, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Khi đầu ra thông thoáng, doanh nghiệp sẵn sàng tham gia, người dân dễ dàng tiếp cận, đó mới là bước đột phá thực sự.”.

Những rào cản được tháo gỡ

Dự án khu nhà ở xã hội tại phường Phúc Thắng, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. Ảnh: Trần Trung/Bnews/vnanet.vn

Trong bối cảnh nhu cầu về nhà ở xã hội ngày càng tăng cao, đặc biệt tại các đô thị lớn và khu công nghiệp, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 201/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc thể chế hóa chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, đồng thời tháo gỡ nhiều “nút thắt” tồn tại lâu năm trong lĩnh vực nhà ở cho người thu nhập thấp.

Ngay trong ngày Nghị quyết có hiệu lực, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 155/NQ-CP nhằm cụ thể hóa và tổ chức thực hiện các cơ chế, chính sách trong Nghị quyết 201. Đây là minh chứng rõ ràng cho tinh thần chỉ đạo quyết liệt, hành động kịp thời của Chính phủ, bảo đảm sự vào cuộc đồng bộ từ Trung ương đến địa phương.

Nghị quyết 155 đề ra 4 nhóm nhiệm vụ chung, cùng với các nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành và địa phương, nhằm bảo đảm tổ chức thực hiện hiệu quả, không để xảy ra khoảng trống pháp lý hay chồng chéo trong thực thi.

Ngay sau khi Nghị quyết được thông qua, các địa phương đã nhanh chóng xây dựng kế hoạch triển khai. Tại tỉnh Vĩnh Phúc, nơi có gần 300.000 lao động đang làm việc tại các khu công nghiệp, Sở Xây dựng cho biết đã bắt đầu rà soát quỹ đất, ưu tiên vốn đầu tư hạ tầng, đồng thời kêu gọi doanh nghiệp tham gia các dự án theo cơ chế mới.

Tín hiệu tích cực cũng đến từ phía doanh nghiệp, ông Cao Tiến Thắng cho biết, cơ chế thí điểm giúp doanh nghiệp yên tâm hơn khi đầu tư, bởi các quy trình, thủ tục được rút ngắn, rõ ràng và hiệu quả hơn.

Nghị quyết 201/2025/QH15 được kỳ vọng sẽ trở thành “đòn bẩy” quan trọng để thực hiện hiệu quả mục tiêu xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030 theo Quyết định số 444/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, để Nghị quyết phát huy hiệu quả như kỳ vọng, nhiều chuyên gia cho rằng cần đảm bảo sự đồng bộ về hướng dẫn thực thi, giám sát chặt chẽ và minh bạch trong lựa chọn chủ đầu tư.

Đặc biệt, vai trò chủ động của chính quyền địa phương cùng với sự đồng hành của hệ thống ngân hàng thương mại trong hỗ trợ tín dụng, cho vay ưu đãi sẽ là yếu tố then chốt quyết định thành công của chính sách.

Khu nhà ở xã hội Nam Long (Cần Thơ). Ảnh: Trần Trung/Bnews/vnanet.vn

Tại Hội nghị triển khai Nghị quyết 201/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển cho nhà ở xã hội và rà soát đánh giá tình hình phát triển nhà ở xã hội 5 tháng đầu năm, kế hoạch triển khai các tháng cuối năm 2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ: "Thể chế, cơ chế, chính sách đã từng bước hoàn thiện, chúng ta phải tổ chức thực hiện hiệu quả với mục tiêu năm nay hoàn thành ít nhất 100.000 căn và tới 2030 hoàn thành ít nhất 1 triệu căn hộ".

Việc Quốc hội ban hành Nghị quyết 201 và Chính phủ nhanh chóng cụ thể hóa bằng Nghị quyết 155 thể hiện rõ quyết tâm chính trị trong giải quyết một trong những bài toán dân sinh cấp thiết nhất hiện nay. Đây là lần đầu tiên chính sách nhà ở xã hội được đặt trong khuôn khổ cơ chế đặc thù, đồng bộ từ lập pháp đến hành pháp, một tín hiệu tích cực được người dân và doanh nghiệp kỳ vọng từ lâu.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, định hướng rõ ràng và sự vào cuộc nghiêm túc của cả hệ thống chính trị, Nghị quyết 201/2025/QH15 và Nghị quyết 155/NQ-CP được kỳ vọng sẽ tạo nên bước chuyển mạnh mẽ trong phát triển nhà ở xã hội, không chỉ về số lượng, mà còn về chất lượng, hướng tới mục tiêu an cư bền vững cho hàng triệu người lao động, công nhân, cán bộ, công chức trên khắp cả nước.

Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách phát triển nhà ở xã hội