Những thách thức đang chờ đón tân Chủ tịch EC

Ứng cử viên Chủ tịch EC Ursula von der Leyen phát biểu tại Nghị viện châu Âu ở Strasbourg, Pháp ngày 16/7/2019. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo báo The Straits Times số ra mới đây, các nhà lãnh đạo ở châu Âu đã có thể thở phào nhẹ nhõm sau khi sự lựa chọn của họ cho vị trí lãnh đạo cơ quan hành pháp của Liên minh châu Âu (EU), bà Ursula von der Leyen, được bầu vào vị trí này, qua đó tránh được nguy cơ bế tắc chính trị lớn.

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Đức sẽ trở thành Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) sau khi giành chiến thắng sít sao sau cuộc bỏ phiếu kín của các nghị sĩ trong Nghị viện châu Âu (EP) hôm 16/7.
Tuy nhiên, mặc dù giờ đây bà Leyen đã làm nên lịch sử trở thành người phụ nữ đầu tiên tiếp quản vị trí quan trọng nhất ở EU, nhưng sự mong manh trong thắng lợi của bà và liên minh các lực lượng khác thường đã đưa bà tới vị trí cao nhất có nghĩa là bà sẽ phải làm việc rất vất vả để thiết lập quyền lực chính trị của mình.
Là một nhân vật ủng hộ trung thành Thủ tướng Angela Merkel, bà Leyen (60 tuổi) đầy tham vọng về chính trị trên thực tế đã bị gạt sang bên lề cuộc chơi quyền lực của Đức. Bà làm Bộ trưởng Quốc phòng Đức kể từ năm 2013 - một giai đoạn dài khác thường theo tiêu chuẩn của người Đức - nhưng đã không bảo vệ được các lực lượng vũ trang nước này khỏi một loạt vụ bê bối về công việc và hoạt động mua sắm và bà không được lòng các cử tri bình thường.
Tất cả các cuộc thăm dò dư luận đều cho thấy, đại đa số cử tri Đức không coi việc bà trúng cử chức Chủ tịch EC là sự lựa chọn đúng đắn.
Tuy nhiên, bà Leyen đã nổi lên như một ứng cử viên thỏa hiệp của châu Âu, mà nhìn chung là kết quả của một thỏa thuận do Tổng thống Pháp Emmanuel Macron làm trung gian, theo đó Đức sẽ đảm nhận chức Chủ tịch EC, trong khi Pháp đảm nhận vai trò lãnh đạo Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), một sự kết hợp truyền thống giữa hai nước thành viên hàng đầu châu Âu này.
Trở ngại là thỏa thuận không chỉ gây khó chịu cho các quốc gia EU nhỏ hơn, mà còn phớt lờ mong muốn của Nghị viện châu Âu muốn có một tiếng nói lớn hơn trong việc bầu chọn bằng việc đảm bảo chỉ có người đứng đầu nhóm lớn nhất trong Nghị viện châu Âu mới trở thành Chủ tịch Ủy ban châu Âu.
Kết quả là bà Leyen đã phải đối mặt với phiên điều trần phê chuẩn đầy khó khăn tại Nghị viện châu Âu, không hẳn vì bà là ai mà chủ yếu là do cách thức mà theo đó bà được lựa chọn. 
Bà đã phải đương đầu với sự phản đối từ các nghị sĩ châu Âu từ chính đất nước của bà, những người đã lựa chọn chống lại bà chủ yếu là để ghi điểm với bà Merkel ở trong nước. Chắc chắn bà Leyen đã xử lý tốt thách thức này.

Bà đã dành 2 tuần cuối cùng để tranh thủ mọi phe phái trong Nghị viện ở Brussels, một phần để gia tăng sự ủng hộ trong các đảng chính trị trung hữu mà bà thuộc về, và một phần để thụ hút đảng Xanh, nhóm chính trị phát triển nhanh nhất của châu Âu, kiểm soát khoảng 10% số ghế trong Nghị viện châu Âu. Chiến thuật của bà đã có hiệu quả. Đây cũng là một thắng lợi mang tính cá nhân của bà Leyen.
Tuy nhiên, thắng lợi của bà là một trong những thắng lợi sít sao nhất trong lịch sử chính trị EU. Bà đã được xác nhận giành được 383 phiếu ủng hộ so với 327 phiếu chống và 22 phiếu trắng, chỉ vượt qua sát đa số yêu cầu trong Nghị viện 9 phiếu. Vì cuộc bỏ phiếu là bí mật, nên không có cách nào biết được ai đã ủng hộ bà.
Nhưng điều rõ ràng là bất chấp việc đưa ra những hứa hẹn tăng chi trả phúc lợi xã hội bằng việc đề xuất thiết lập “kế hoạch tái bảo hiểm” trên toàn châu Âu với ưu tiên hàng đầu là kế hoạch bảo hiểm quốc gia cho người thất nghiệp, bà đã không nhận được lá phiếu của phần lớn những người Xã hội Chủ nghĩa trong Nghị viện châu Âu. Và mặc dù bà đã hứa hẹn giảm một nửa lượng khí thải carbon của EU đến năm 2030, một số nghị sĩ EU thuộc đảng Xanh vẫn không bỏ phiếu cho bà.
Trên thực tế, những lá phiếu quyết định ủng hộ tân Chủ tịch EC dường như đến từ các đảng cực hữu theo chủ nghĩa dân túy, và từ một số nghị sĩ EU của Anh đại diện cho một quốc gia có kế hoạch rời EU trước cuối năm nay, chứ không phải kiểu ủng hộ mà bà mong muốn. 
Tuy nhiên, bà đã đúng khi chỉ ra rằng “trong hoạt động chính trị, đa số vẫn là đa số”, và cuộc bỏ phiếu, mặc dù với thắng lợi sít sao khác thường, đem lại cho bà cơ hội để chứng tỏ mình khi bà chính thức nhậm chức vào tháng 11/2019.

Và bà có thể sử dụng thời gian còn lại để giải thích về kế hoạch của bà đặt châu Âu ở vị trí như thế nào trong cuộc đối đầu thương mại hiện nay giữa Mỹ và Trung Quốc, hay bà đề xuất phương án như thế nào để tạo dựng được sự đồng thuận đối với những cải cách hết sức cần thiết của chính châu Âu, đối với những vấn đề mà bà vẫn giữ im lặng./.