Doanh nghiệp gỗ tìm cách ứng phó cơn sóng thuế quan

Việt Nam từ lâu đã khẳng định vị thế là một trong những quốc gia xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ chiếm tỷ trọng lớn trên thế giới, với kim ngạch liên tục tăng trưởng ấn tượng; trong đó, thị trường Mỹ chiếm tỷ trọng lớn nhất, đóng vai trò then chốt cho sự phát triển của ngành. Tuy nhiên, một "cơn sóng lớn" mang tên thuế quan vừa được chính quyền Mỹ công bố đang đặt ra những thách thức không nhỏ, buộc các doanh nghiệp gỗ Việt Nam phải nhanh chóng điều chỉnh chiến lược.

Áp lực thuế gia tăng

Theo các tuyên bố gần đây từ Washington, Mỹ đã quyết định áp dụng các mức thuế suất cao, có hiệu lực từ 14/10/2025 và dự kiến sẽ tăng mạnh vào đầu năm 2026 đối với nhiều mặt hàng gỗ và nội thất nhập khẩu. Cụ thể tủ bếp, tủ phòng tắm và các sản phẩm liên quan, với mức thuế có thể lên tới 50% từ đầu năm 2026, tăng mạnh so với mức khởi điểm là 25%. Đồ nội thất bọc nệm (sofa, ghế bọc...), với mức thuế 25% có hiệu lực từ tháng 10/2025 và có thể tăng lên khoảng 30% từ đầu năm 2026. Gỗ xẻ và một số sản phẩm khác áp thuế 10%. Ngoài ra, một số sản phẩm như ván ép cũng bị áp thuế đối ứng 20%.

Đối với ngành gỗ Việt Nam, tác động là rõ ràng và trực tiếp. Hàng tỷ USD kim ngạch xuất khẩu vào Mỹ nằm trong nhóm sản phẩm chịu thuế cao (25% - 50%). Khi chi phí tăng lên đáng kể, giá bán sản phẩm gỗ Việt sẽ kém cạnh tranh hơn hẳn so với hàng hóa sản xuất nội địa Mỹ hoặc từ các quốc gia đã đạt thỏa thuận miễn trừ thuế.

Doanh nghiệp chịu thiệt hại trực tiếp là nhiều công ty xuất khẩu, đặc biệt là các nhà sản xuất đồ nội thất bọc nệm, đã báo cáo việc khách hàng Mỹ giảm hoặc hủy đơn hàng ngay sau khi thông tin thuế được công bố. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có cơ sở sản xuất tại Việt Nam cũng bày tỏ lo ngại về biên lợi nhuận bị thu hẹp. Nguy cơ mất thị phần trong ngắn hạn buộc các doanh nghiệp phải chấp nhận mức giá thấp hơn hoặc đối mặt với việc giảm sản lượng đồng thời phải điều chỉnh chi phí, giảm giá để chia sẻ gánh nặng thuế với đối tác, thay đổi cấu trúc đơn hàng và đối mặt với nguy cơ giảm biên lợi nhuận.

Chia sẻ tại cuộc họp gần đây, ông Trần Lê Huy, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định cho biết, Chính phủ của Tổng thống Trump vừa đưa ra kết quả điều tra 232 đối với nhiều mặt hàng, bao gồm gỗ và sản phẩm gỗ; trong đó, quyết định từ ngày 14/10/2025 áp thuế 10% đối với gỗ mềm và gỗ xẻ, 25% đối với đồ nội thất bằng gỗ bọc nệm, tủ bếp, bàn trang điểm và một số mặt hàng đồ gỗ khác.

Sau đó, từ ngày 1/1/2026, mức thuế tiếp tục tăng lên 50% đối với tủ bếp, bàn trang điểm và 30% đối với đồ nội thất bọc nệm. Các đối tác thương mại có 3 tháng để đàm phán mức thuế cụ thể với phía Mỹ. Ngoài ra, Việt Nam hiện đang phải chịu mức thuế đối ứng 20% từ ngày 7/8 và có thể chịu phạt thuế lên tới 40% nếu không đảm bảo nguồn gốc xuất xứ sản phẩm.

Giải pháp trước mắt và lâu dài

Trước áp lực thuế gia tăng, theo chia sẻ của ông Trần Quốc Mạnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu Thủ công mỹ nghệ Việt Nam (Vietcraft), các doanh nghiệp trong nước cần nhanh chóng thích nghi với tình hình mới, chấp nhận biên lợi nhuận thấp hơn, đồng thời tái cơ cấu hoạt động sản xuất.

Về giải pháp trước mắt, ông Huỳnh Quang Thanh, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chế biến gỗ Hiệp Long cho rằng, cấp bách nhất hiện nay đối với doanh nghiệp Việt Nam là đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tiết giảm chi phí sản xuất và đề nghị Nhà nước hỗ trợ như miễn giảm tiền thuê đất, bảo hiểm xã hội, chi phí logistics. Ngoài ra, cần quản lý chặt việc trồng rừng trong nước để có nguồn gỗ rừng trồng đạt kích thước lớn, thay vì chỉ dùng cho dăm gỗ như hiện nay.

Về lâu dài, các doanh nghiệp gỗ ở Việt Nam nghiên cứu chuyển hướng sang các thị trường mới, đặc biệt là châu Âu và Trung Đông. Theo chia sẻ của Đặng Minh Lành, Giám đốc Công ty TNHH Nội thất New GBI, thị trường Trung Đông đang bùng nổ với nhu cầu nội thất cho hệ thống khách sạn, khu nghỉ dưỡng, căn hộ cao cấp. Giá trị thị trường đồ gỗ ước tính khoảng 5 tỉ USD và đang còn tiếp tục tăng nhanh trong thời gian tới.

Còn về những giải pháp bền vững hơn là các bên cần thúc đẩy hợp tác với nhau nhiều hơn. Theo chia sẻ của ông Phạm Quang Huy, tham tán phụ trách nông nghiệp trực thuộc Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ, sắc lệnh mới này không chỉ tác động lên các doanh nghiệp Việt Nam mà sẽ tác động trực tiếp lên cả người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ. Đây cũng là cơ hội để thúc đẩy hợp tác giữa hiệp hội và doanh nghiệp của hai nước, đồng thời thể hiện thiện chí và cam kết của Việt Nam trong việc tuân thủ các quy định, chuẩn mực quốc tế, hướng tới phát triển bền vững.

Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịc kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) cho biết, hiệp hội đánh giá cao các hành động kịp thời của các cơ quan, ban ngành trong chính phủ. VIFOREST đã phối hợp với thương vụ Việt Nam tại Mỹ tổ chức nhóm họp với một số hiệp hội đồ gỗ của Mỹ để tìm cách đối phó với sắc lệnh này.

Đại diện một số doanh nghiệp xuất khẩu lớn vào thị trường Mỹ cũng đã chia sẻ thông tin về các mức thuế mà các sản phẩm gỗ xuất khẩu vào Mỹ phải chịu. Ông Vũ Quang Huy, Giám đốc Công ty CP Tekcom chuyên sản xuất và xuất khẩu gỗ dán cho biết, gỗ dán không chịu sắc lệnh thuế 232 nhưng lại đang phải chịu điều tra chống bán phá giá. Nếu gỗ dán chịu thuế chống bán phá giá thì sẽ bị cộng dồn lên mức thuế đối ứng 20%. Dự kiến, kết quả điều tra chống bán phá giá sẽ được công bố vào cuối năm 2025.

Theo ông Nguyễn Ngọc Thanh, Tổng giám đốc Công ty TNHH Thiên Phát chuyên xuất khẩu tủ bếp, nhà tắm sang thị trường Mỹ, trong thời gian tới, ngành đồ gỗ Việt Nam sẽ gặp rất nhiều khó khăn trước rủi ro lớn bị phía Mỹ tiếp tục điều tra. Hiệp hội gỗ Việt Nam cần phối hợp với các bộ ban ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương, v.v. để đẩy mạnh truyền thông với phía chính phủ Mỹ về thực trạng chuỗi cung ứng sản phẩm gỗ nhập khẩu từ Việt Nam để các cơ quan này hiểu rõ về lợi ích của phía Mỹ khi nhập khẩu đồ gỗ từ Việt Nam.

Chính phủ cần xây dựng chiến lược phát triển toàn diện cho cả ngành gỗ để đảm bảo các ngành chế biến hoạt động hiệu quả, hài hòa, đảm bảo nguồn nguyên liệu đầu vào bền vững. Hiện tại, doanh nghiệp phải tự độc lập xoay sở thích ứng với biến động thị trường trong khi các hỗ trợ từ các bộ ban ngành chưa có nhiều và chưa hiệu quả. Số lượng người lao động trong ngành gỗ chịu tác động của điều tra 232 sẽ rất lớn. Do đó, ngành gỗ rất mong chính phủ có hành động kịp thời để giảm thiểu tác động tiêu cực của cuộc điều tra này.

"Việt Nam có lợi thế lớn do nhập khẩu rất nhiều gỗ cứng từ Mỹ. Cần áp dụng cả các biện pháp ngắn hạn và dài hạn để có thể thích ứng với tình hình chính trị tại Mỹ và duy trì khả năng xuất khẩu vào thị trường này. Trong ngắn hạn, các bên có thể tăng cường truyền thông để chính phủ Mỹ hiểu rằng chuỗi cung nhập khẩu từ Việt Nam đang hỗ trợ ngành nội thất của Mỹ, tạo việc làm và mang lại lợi ích cho người dân Mỹ, tiếp tục tăng nhập khẩu gỗ nguyên liệu từ Mỹ, tái cơ cấu lại hoạt động sản xuất trong nước để thích ứng với áp lực ép giá từ phía nhà nhập khẩu của Mỹ cũng như xem xét khả năng đầu tư tại Mỹ", ông Đặng Khánh Linh, đại diện Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ chia sẻ.