“Phủ xanh” hạ tầng cảng biển

Trong bối cảnh các tàu biển trọng tải lớn được ra đời ngày càng nhiều, số lượng tàu trọng tải lớn tới cảng biển Việt Nam cũng ngày càng tăng, việc xanh hoá và số hoá đang đặt ra nhiều thách thức trong quá trình đầu tư xây dựng, kinh doanh khai thác cảng biển. Nhất là khi tiêu chí cảng xanh sẽ được áp dụng bắt buộc trong quy hoạch, đầu tư xây dựng và kinh doanh khai thác cảng biển tại Việt Nam từ năm 2030.

Theo Phó cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam Hoàng Hồng Giang, nguồn đầu tư về cảng và hàng hải đang đổ dồn vào Việt Nam, tạo cơ hội để trở thành trung tâm trung chuyển lớn. Việt Nam có nhiều thuận lợi về dư địa đất đai, biển và bờ biển nhưng cần chọn hướng phát triển nào để đảm bảo xanh, sạch.

Đại diện Cục Hàng hải Việt Nam cho rằng, xanh không chỉ là trồng thêm cây, mà còn làm sạch nước thải; đồng thời sử dụng quy trình điện tử để tối ưu hóa, sắp xếp container thông minh, tận dụng năng lượng mặt trời và giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường…

Cảng xanh là cảng phát triển dựa trên tiêu chí về tăng trưởng kinh tế xanh và các tiêu chí này đã được Cục Hàng hải Việt Nam công bố. Theo đó, để được công nhận là cảng xanh, cảng biển phải đáp ứng tiêu chí như sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như gió, mặt trời...; sử dụng nhiên liệu LNG, Hydro, Amoniac...

Các cảng sử dụng nguồn điện trên bờ, sử dụng thiết bị, phương tiện trong cảng bằng điện hoặc nhiên liệu sạch không phát thải khí nhà kính. Ngoài ra, các cảng này sử dụng các thiết bị và công nghệ tiết kiệm năng lượng, tự động hoá; tối ưu hóa hệ thống cung cấp điện hoặc các nguồn năng lượng khác; tối ưu hóa các chuỗi vận hành khai thác của cảng…

Ông Vũ Anh Tuấn, Phó trưởng Ban Chỉ đạo cảng xanh, Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, tất cả hoạt động xuất phát từ nhu cầu và lợi ích thực tế nhằm tiết kiệm chi phí. Sau giai đoạn chuyển đổi từ sử dụng dầu diesel sang sử dụng điện toàn bộ, Tân Cảng Sài Gòn sang chuyển đổi sử dụng pin năng lượng mặt trời và năng lượng tái tạo trong hoạt động cảng biển.  

Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang dạng năng lượng này là thách thức lớn. Bởi chi phí chuyển đổi công nghệ sử dụng năng lượng sạch rất lớn, gấp hai đến ba lần chi phí bình thường. Đây được xem là rào cản đối với các doanh nghiệp cảng biển.

Theo đại diện Tân cảng Sài Gòn, doanh nghiệp cần có các chính sách tiếp cận vốn ưu đãi, tín dụng xanh, cùng các điều kiện đi kèm và bảo đảm tài chính. Từ đó kiến nghị Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ để doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn tín dụng xanh, giúp vượt qua các rào cản về chi phí trong chuyển đổi năng lượng.

Bên cạnh chuyển đổi năng lượng, Phó Tổng giám đốc Công ty Tư vấn thiết kế cảng - kỹ thuật biển Hoàng Hiệp cho rằng công nghệ chuyển đổi số đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển cảng xanh.

Chia sẻ mô hình số trên 20 km tại một cảng ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Phó Tổng giám đốc Hoàng Hiệp cho hay, việc áp dụng công nghệ thông tin, thiết kế ứng dụng như mô hình BIM vào các công trình xây dựng và vận hành, giúp kiểm soát tốt hơn, tiết kiệm chi phí, và giảm thời gian thi công, thiết kế cũng như sửa đổi.

Các bài toán về mô phỏng, dòng chảy, sóng thu thập từ các trạm cũng được tích hợp, giúp đưa ra phương án thiết kế phù hợp nhất. Từ đó cho phép kiểm soát về hình học, đo vẽ kích thước, tọa độ và mô hình 3D giúp quan sát chi tiết, quản lý dễ dàng hơn.

Ông Trần Khánh Hoàng thuộc khối Cảng & Logistics của ITC Corporation nhận định, xanh hóa cảng biển không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà cả lợi nhuận. Lấy ví dụ năm 2008 - 2009, chi phí vận hành xe nâng, xe điện đã mang lại lợi nhuận cao hơn so với sử dụng diesel.

Như Tập đoàn Gemadept đang đầu tư cảng xanh, với xe máy thiết bị 100% chạy điện, không dùng phiên bản diesel, với mục tiêu chuyển đổi kép: số góp phần cho xanh, xanh kiểm chứng lại số.

Về phía Cục Hàng hải cũng cho rằng, khi đã có tiêu chí xanh, đã có các đơn vị đánh giá xanh ra sao, sau này sẽ sử dụng để đưa ra khung giá, tạo nguồn thu cho các cảng xanh.

Với sự tăng trưởng khối lượng hàng hoá và phương tiện qua cảng biển cả về số lượng và quy mô như hiện nay, việc khai thác cảng biển mang lại giá trị kinh tế ngày càng lớn, song tiềm ẩn nhiều tác động đến môi môi trường từ quá trình đầu tư xây dựng, kinh doanh khai thác.  

Theo kế hoạch, Cục Hàng hải Việt Nam sẽ đánh giá tổng kết và đề xuất ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia, tiến tới triển khai áp dụng bắt buộc tiêu chí cảng xanh trong quy hoạch hệ thống cảng biển tại Việt Nam, trên cơ sở phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam theo hướng bền vững; trong đó, bảo vệ môi trường được xem xét như một bộ phần cấu thành không tách rời. Dự kiến, việc đánh giá và công bố đáp ứng các tiêu chí cảng xanh sẽ được thực hiện 3 năm/lần.