Đặc biệt là việc khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng áp dụng công nghệ mới, giảm tác động đến môi trường, bảo vệ nguồn tài nguyên và tuân thủ đúng quy hoạch.

Quản lý nhà nước về khoáng sản làm vật liệu xây dựng ở các địa phương từng bước đi vào nề nếp. Ảnh minh họa: TTXVN

Các chuyên gia cho rằng, đã có 8 điểm đổi mới tại Nghị định 95 mà đầu tiên là phạm vi điều chỉnh đã được sửa đổi bổ sung.

Theo đó, các hoạt động trong lĩnh vực vật liệu xây dựng sẽ bao gồm: đầu tư, sản xuất; quản lý chất lượng, kinh doanh; chính sách phát triển vật liệu xây dựng tiết kiệm tài nguyên khoáng sản, tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường.

Riêng đối với vật liệu xây dựng kim loại và vật liệu xây dựng không có nguồn gốc từ khoáng sản thì Nghị định này chỉ điều chỉnh về quản lý chất lượng và kinh doanh.
Cùng đó, các loại vật liệu xây dựng cũng được phân định rõ bao gồm: xi măng, vật liệu ốp lát (ceramic, granit, cotto, đá ốp lát nhân tạo, đá ốp lát tự nhiên), sứ vệ sinh, kính xây dựng, vôi, vật liệu chịu lửa.
Còn khoáng sản làm nguyên liệu để sản xuất vật liệu xây dựng chủ yếu bao gồm: đá làm đá ốp lát, đá làm vôi, cát trắng silic, cao lanh, đất sét trắng, fenspat, đất sét chịu lửa, dolomit, bentonite và các loại khoáng sản làm xi măng được quy hoạch trên phạm vi cả nước.
Việc quản lý nhà nước về vật liệu xây dựng sẽ gồm những nội dung từ khâu tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt và quản lý thực hiện quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến đến sử dụng các loại khoáng sản làm vật liệu xây dựng.
Trách nhiệm của Bộ Xây dựng cũng được nêu rõ tại Nghị định quản lý vật liệu xây dựng là: “Xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về vật liệu xây dựng; lập, trình thẩm định, trình phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản làm vật liệu xây dựng; các chương trình, kế hoạch, đề án phát triển vật liệu xây dựng tiết kiệm tài nguyên, tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường. Hướng dẫn và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, chiến lược, quy hoạch, chương trình, kế hoạch, đề án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt”.
Đáng chú ý, Nghị định 95 đã xoá bỏ toàn bộ chương về quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng, quy hoạch khoáng sản làm vật liệu xây dựng.
Lý giải về vấn đề này, Tiến sỹ Đinh Trọng Thịnh – Chuyên gia cao cấp Bộ Tài Chính cho rằng, những nội dung này đã được đưa vào Luật Quy hoạch và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của 37 Luật có liên quan đến Quy hoạch. Như vậy thì cần tách ra để tránh trùng lặp.

Ngay như các vấn đề về phẩm cấp sản phẩm hay điều kiện được hưởng khi sử dụng công nghệ cao trong sản xuất thì cũng đã được hướng dẫn thực hiện theo nội dung của Luật Chuyển giao công nghệ...
Theo các chuyên gia, một trong những điểm sáng lần này chính là việc yêu cầu các dự án đầu tư sản xuất vật liệu xây dựng phải phù hợp với quy hoạch theo quy định pháp luật về quy hoạch và tuân thủ các quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.

Đồng thời, những dự án đầu tư sản xuất sản phẩm vật liệu xây dựng chủ yếu phải lựa chọn công nghệ thiết bị tiên tiến, hiện đại đáp ứng các tiêu chí về tiêu hao nguyên liệu, nhiên liệu, năng lượng, đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trường và được thẩm định công nghệ theo quy định pháp luật về chuyển giao công nghệ.
Các chính sách ưu đãi và hỗ trợ cũng được đề cập đến. Cụ thể là việc hỗ trợ chi phí chuyển giao công nghệ đối với dự án đầu tư có chi phí chuyển giao theo quy định tại Điều 9 và Điều 38 của Luật Chuyển giao công nghệ năm 2017.
Với những quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng và quy hoạch khoáng sản làm vật liệu xây dựng đã được phê duyệt trước thời điểm Nghị định này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục thực hiện cho đến thời điểm quy hoạch được điều chỉnh hoặc thay thế.
Tuy nhiên, trước những trăn trở của doanh nghiệp về việc gặp khó nếu ngay lập tức phải đầu tư, chuyển đổi công nghệ mới vào sản xuất bởi nhu cầu vốn rất cao, Luật sư Lê Ngọc Sơn – Đoàn Luật sư Hà Nội cho rằng, chắc chắn điều này sẽ tác động đến hoạt động của doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng, nhất là doanh nghiệp quy mô “khiêm tốn” nhưng họ cũng nên dần thích nghi.
Luật sư phân tích, các quy định đều mang tính mục tiêu như: tiết kiệm nhiên liệu, công nghệ cao, bảo vệ môi trường, bền vững... nhưng rất cần thiết. Những mục tiêu này không chỉ đòi hỏi riêng các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng phải đáp ứng mà nó còn thể hiện rất rõ trong nhiều quy định tại các Luật liên quan như Luật Đầu tư, Luật Chuyển giao công nghệ...
Do đó, doanh nghiệp nên coi đây là thước đo chuẩn mực để các cơ quan quản lý áp dụng, tham chiếu và hãy coi đó là “đích ngắm” để đáp ứng.

Tuy nhiên, về phía cơ quan chức năng cũng cũng cần có những đánh giá cụ thể về các tiêu chuẩn này theo hình thức thang điểm, vùng địa lý cho phù hợp thực tế./.