Sạt lở bủa vây: Báo động đỏ dọc miền sông nước

Ở Đồng Tháp, nơi dòng sông Tiền uốn lượn qua nhiều khu dân cư, tình trạng sạt lở diễn ra ngày càng dày đặc, cuốn trôi đất đai, nhà cửa, gây thiệt hại lớn về tài sản, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sinh kế của người dân. Trước diễn biến ngày càng phức tạp của sạt lở, chính quyền tỉnh Đồng Tháp đã và đang triển khai nhiều giải pháp ứng phó khẩn cấp, đồng thời định hướng những bước đi căn cơ, bền vững nhằm bảo vệ an toàn cho người dân, hạ tầng và sản xuất nông nghiệp ven sông.

Chùm 2 bài “Báo động tình trạng sạt lở và giải pháp căn cơ” phản ánh toàn cảnh thực trạng sạt lở nghiêm trọng trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, đồng thời ghi nhận các nỗ lực, giải pháp của địa phương trong công tác khắc phục, phòng chống và quản lý rủi ro thiên tai trong giai đoạn tới.

Bài 1: Sạt lở bủa vây: Báo động đỏ dọc miền sông nước

Chỉ trong 10 tháng năm 2025, toàn tỉnh Đồng Tháp đã ghi nhận hơn 150 điểm sạt lở bờ sông, kênh rạch với tổng chiều dài gần 20 km, gây thiệt hại nặng nề về tài sản, đe dọa an toàn tính mạng của người dân. Nhiều khu vực từng là bãi bồi màu mỡ, nay trở thành “điểm đen” sạt lở nghiêm trọng.

Từ sông Tiền, sông Hậu đến các tuyến kênh nội đồng, sạt lở không chỉ làm biến dạng địa hình, cuốn trôi nhà cửa, vườn tược, mà còn khiến người dân sống trong nỗi bất an thường trực. Thực trạng này cho thấy mức độ báo động về sự thay đổi địa chất, dòng chảy cũng như những hệ lụy từ hoạt động sản xuất, xây dựng thiếu kiểm soát trong nhiều năm qua.

Thiệt hại nặng nề

Ngược dòng sông Tiền về phía thượng nguồn, tại khu vực kè Thường Thới Tiền (xã Thường Phước, tỉnh Đồng Tháp) là nơi trước đây có đất bồi. Tuy nhiên, hiện giờ, nơi đây lại là khu vực sạt lở nghiêm trọng. Sơ tính hơn 2 tháng qua, tại khu vực kè Thường Thới Tiền đã xảy ra sạt lở, sụt lún 7 đoạn với tổng chiều dài hơn 480 m, làm sụp mái taluy kè, sụt vỉa, ăn sâu vào lòng đường.

Kè Thường Thới Tiền thuộc Dự án “Quản lý và giảm nhẹ rủi ro hạn hán và lũ lụt Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng”, tổng chiều dài 4.065 m, chia làm 3 giai đoạn với kinh phí hàng trăm tỷ đồng. Trong số đó, giai đoạn 1 dài 2.765 m, hoàn thành nghiệm thu bàn giao đưa vào sử dụng tháng 3/2017; giai đoạn 2 dài 460 m và giai đoạn 3 dài 840 m, cùng hoàn thành nghiệm thu bàn giao đưa vào sử dụng trong tháng 10/2019.

Mới đây, vào tối ngày 13/10, tại ấp Tân Quới, xã Tân Long (tỉnh Đồng Tháp) xảy ra vụ sạt lở bờ sông Tiền, tuy không gây thiệt hại về người nhưng làm mất diện tích đất khoảng 600 m2 cùng một số tài sản. Theo Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự xã Tân Long, vụ sạt lở bờ sông Tiền này có chiều dài 30 m, ăn sâu vào bờ khoảng 20 m, làm một căn nhà tạm (nhà bếp) và một số cây trồng như me, còng, tre, xoài… bị nhấn chìm xuống sông Tiền. Hiện, có 11 hộ dân với hơn 40 nhân khẩu đang sống trong khu vực sạt lở.

Ông Trần Văn Ham ở ấp Tân Quới, xã Tân Long cho biết, sạt lở ngay phía sau ngôi nhà của ông, làm căn nhà bếp (nơi để nấu ăn) sụp xuống sông Tiền. Khoảng 3 năm nay, khu vực ông Ham sống xảy ra nhiều vụ sạt lở. Năm 2024, ao cá của gia đình ông bị lở xuống sông Tiền, năm nay tiếp tục sạt lở mất nhà bếp.

Trước đó, cách nhà ông Ham hơn 500 m cũng đã xảy ra vụ sạt lở bờ sông Tiền. Giờ đây, khu vực này trông hoang tàn, những ngôi nhà kiên cố sụt lún gần hết xuống sông Tiền. Chủ nhà cố gắng nhặt nhạnh, tháo dỡ những gì còn sót lại (cửa chính, cửa sổ, mái tôn…). “Cách nay 3 năm, nhà tôi cách sông Tiền khoảng 30 m. Nhưng sạt lở tấn công vào sát nhà, tôi phải di dời nhà ra phía trước để “chạy lở”. Nhưng bây giờ, nhà đã dời ra sát đường giao thông. Nếu tiếp tục bị sạt lở, tôi cũng không biết ở nơi nào”,  ông Nguyễn Thanh Điền ở ấp Thượng, xã Tân Long chia sẻ.

Xuôi về phía hạ lưu sông Tiền, tình hình sạt lở bờ sông cũng hết sức phức tạp. Do ảnh hưởng mưa lớn, lũ lên nhanh kết hợp lượng phương tiện giao thông đường thủy qua lại nhiều, vào các ngày 20/9 và ngày 24/9, khu vực bờ sông Tiền tại đường Nguyễn Hương (khóm Tân Tịch và khóm Tịnh Hưng, phường Cao Lãnh) xảy ra sạt lở với tổng chiều dài khoảng 500 m, ăn sâu vào đất liền khoảng 30 - 70 m. Tuy vụ sạt lở không gây thiệt hại về người nhưng gây thiệt hại tài sản của 35 hộ dân, có nhà và đất bị sụp lún xuống sông Tiền. Đoạn còn lại chiều dài khoảng 1.600 m có nguy cơ tiếp tục xảy ra sạt lở bất cứ lúc nào, gây ảnh hưởng đến an toàn tính mạng, tài sản của khoảng 285 hộ dân với trên 900 nhân khẩu.

Chủ tịch UBND phường Cao Lãnh Bùi Quốc Nam cho hay, ngay sau khi xảy ra sạt lở, UBND phường đã chỉ đạo các ngành chức năng hỗ trợ người dân di dời tài sản, vật dụng và vận động một số hộ dân ở lân cận, trong vùng có nguy cơ cao sạt lở nâng cao tinh thần cảnh giác, chủ động ứng phó. Cùng với đó, địa phương vận động doanh nghiệp, nhà hảo tâm kịp thời hỗ trợ những hộ bị ảnh hưởng. Thời gian tới, UBND phường sẽ nghiên cứu các giải pháp về chính sách theo quy định pháp luật để có sự hỗ trợ tốt nhất cho những hộ bị sạt lở, sớm ổn định cuộc sống.

Xác định nguyên nhân

Ông Nguyễn Đức Thịnh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp cho biết, nguyên nhân xảy sạt lở trên địa bàn tỉnh diễn ra nhanh chóng, nhiều về số điểm sạt lở và nghiêm trọng về mức độ so với thời gian trước đó. Qua các báo cáo khoa học và thực tiễn đã xác định các nguyên nhân cơ bản dẫn đến xói lở bờ biển, bờ sông.

Đối với sạt lở sông Tiền, sông Hậu, nguyên nhân sạt lở chủ yếu trên địa bàn tỉnh là do động lực dòng chảy tác động vào lòng dẫn có cấu tạo nền địa chất mềm yếu gây ra sạt lở. Sạt lở thường diễn ra ở những khu vực các cù lao và nơi dòng sông phân nhánh, khu vực nhập lưu của các nhánh sông, đoạn sông có luồng lạch không ổn định, nơi dòng sông hẹp, thắt cổ chai. Ngoài ra, còn do các hoạt động của con người như nuôi trồng thủy sản dọc theo bãi bồi ven sông không theo quy hoạch hoặc không theo hướng dẫn của các ngành chức năng và xây dựng nhà ở, cơ sở sản xuất kinh doanh lấn chiếm mặt sông làm thu hẹp mặt cắt ướt lòng dẫn và sóng gió do các phương tiện thủy gây ra tình trạng sạt lở cục bộ…

Còn đối với sạt lở ở các kênh, rạch nội đồng do mật độ sông, rạch dày đặc với nhiều đoạn sông cong, nhiều ngã ba, ngã tư là những vị trí dễ bị sạt lở do dòng chảy đạp thẳng vào bờ lâu ngày tạo hàm ếch kết hợp thủy triều xuống thấp kèm theo những đợt mưa to đầu mùa cùng phương tiện thủy lưu thông qua lại gây ra sạt lở.

Các tuyến đê bao, bờ bao kết hợp đường giao thông nông thôn tăng nhanh, thường nằm cặp theo các tuyến kênh, rạch không đảm bảo lưu không. Khi đầu tư nâng cấp các tuyến đê bao kết hợp làm đường giao thông hầu hết các địa phương thực hiện giải pháp thi công đào lòng bơm cát từ đó phá vỡ kết cấu đất đồng thời mật độ phương tiện lưu thông nhiều là nguyên nhân gây lún sụp mặt đường và gây sạt lở.

Hơn nữa, tình trạng xây dựng nhiều nhà ở, công trình hạ tầng quá gần bờ sông như đê, đường giao thông, bãi vật liệu xây dựng…, hoặc các công trình lấn chiếm lòng sông, kênh, rạch làm co hẹp, chuyển hướng dòng chảy, từ đó làm gia tăng nguy cơ sạt lở bờ…

Ngay sau khi xảy ra sạt lở, UBND xã, phường của tỉnh Đồng Tháp đã chỉ đạo Phòng kinh tế hạ tầng và đô thị phối hợp với trưởng ấp và các đơn vị liên quan tiến hành khảo sát thực tế vị trí sạt lở cấm biển cảnh báo sạt lở; biển báo cấm xe ba gác, xe ô tô lưu thông qua đoạn sạt lở; vận động các hộ dân trong khu vực be bờ, đắp đất mở rộng mặt đường ở phía trong để người dân lưu thông tạm qua đoạn sạt lở; đồng thời chỉ đạo các ngành liên quan gia cố tạm thời nhằm hạn chế tình trạng sạt lở tiếp tục lấn sâu vào bên trong.

Cụ thể như tại xã Hội Cư, tỉnh Đồng Tháp, tình hình sạt lở bờ sông diễn biến rất phức tạp, đặc biệt là trên tuyến kênh 28, có đoạn sạt lở dài khoảng 100 m. Ông Nguyễn Văn Nhiệm, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Hội Cư, tỉnh Đồng Tháp, cho biết: Địa phương đã gia cố tạm thời các điểm sạt lở để tránh triều cường dâng để tránh ảnh hưởng đến diện tích vườn cây ăn trái của bà con, đồng thời kiến nghị UBND tỉnh hỗ trợ cho địa phương khắc phục tình trạng sạt lở trên địa bàn.

Trước mắt, địa phương đã tổ chức rào chắn, cảnh báo người dân không qua lại điểm sạt lở mà chuyển sang lưu thông theo các tuyến đường khác an toàn trong khi chờ tỉnh phân bổ nguồn kinh phí xử lý một cách rốt ráo, đồng bộ và triệt để.