Tài sản số: "Mỏ vàng" chờ khung pháp lý

Giao dịch tài sản số đang diễn ra sôi động, lượng tài sản mã hoá chảy vào Việt Nam ngày càng cao, đạt hàng trăm tỷ USD mỗi năm. Mặc dù còn tiềm ẩn rủi ro, nhưng thị trường tài sản số được các chuyên gia nhận định có rất nhiều tiềm năng. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng khung khổ pháp lý cho tài sản số, cơ hội dần trở nên rõ hơn. Vì vậy, nhiều công ty quản lý quỹ đã chuẩn bị nguồn lực, lên chiến lược và có những bước đi cụ thể để  “đón đầu” cơ hội từ thị trường khi có khung pháp lý về tài sản số.

Hình ảnh minh họa đồng tiền điện tử Bitcoin. Ảnh: REUTERS/ TTXVN phát

Theo báo cáo của Công ty Nghiên cứu thị trường MarketsandMarkets, quy mô thị trường tài sản kỹ thuật số toàn cầu được dự báo đạt 8.050 tỷ USD vào năm 2027, với tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) đạt 61,5% giai đoạn 2022-2027.

Tại Việt Nam, mặc dù tài sản số chưa được công nhận, song theo Hiệp hội Blockchain Việt Nam, hiện có khoảng 20 triệu người đã và đang sở hữu các dạng tài sản số, đứng thứ hai thế giới về tỷ lệ người sở hữu tài sản số. Ước tính mỗi năm có khoảng 120 tỷ USD tiền mã hóa được chuyển vào Việt Nam. Trước đó, trong giai đoạn 2023 - 2024, Việt Nam đón nhận hơn 105 tỷ USD dòng vốn từ thị trường blockchain.

Tuy nhiên do chưa có các cơ sở pháp lý cụ thể, toàn bộ dòng tiền này đều được giao dịch qua các công ty nước ngoài nên Việt Nam bị thất thu thuế. Bên cạnh đó, việc thiếu khung pháp lý dẫn tới nhiều rủi ro cho nhà đầu tư, bao gồm mất tài sản do các vụ lừa đảo hoặc hacker tấn công.

Phát biểu tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, chiều 24/2/2025 của Tổng Bí thư Tô Lâm đã cho thấy tầm quan trọng phải có khung pháp lý cho thị trường tài sản số.

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm: “Quốc hội và các cơ quan của Chính phủ cần sớm thể chế hóa, cụ thể hóa việc quản lý đồng tiền kỹ thuật số, nghiên cứu áp dụng cơ chế thí điểm có kiểm soát để thành lập sàn giao dịch cho hoạt động này. Cần mạnh dạn áp dụng khung pháp chế chuyên biệt, không để chậm chân, không để mất cơ hội, không tạo khoảng cách hoặc khu biệt với các hình thái tài chính mới, cũng như những phương thức giao dịch hiện đại”.

Thực tế, xây dựng khung pháp lý quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số lành mạnh và hiệu quả đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam, được Thủ tướng Chính phủ giao cho Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước đề xuất, trình Chính phủ trong tháng 3/2025 tại Chỉ thị số 05/CT-TTg ngày 1/3/2025.

Cùng đó, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số lần đầu tiên đề cập khái niệm tài sản số đã được đưa ra lấy ý kiến người dân và hiện đang được Quốc hội thảo luận. Dự thảo luật này được thông qua sẽ là một bước tiến lớn thể hiện sự quyết tâm của Việt Nam trong việc công nhận tài sản số, tiền điện tử.

Tuy nhiên, theo chuyên gia Nguyễn Linh Chi, Ban Pháp chế, Công ty Trách nhiệm hữu hạn Quản lý đầu tư và Khai thác tài sản VICIN, việc xây dựng khung pháp lý cho tài sản số cần thận trọng, bởi đây là vấn đề mới, khó và phức tạp, trên thế giới cũng chưa có khung pháp lý quy định đầy đủ, thống nhất về vấn đề này.

Tại chương trình PHỞ SIDE CHAT tập 2: "CEO VanEck – Tài sản số tại Việt Nam có tiềm năng như thế nào?" do quỹ đầu tư SSI Digital Ventures (SSID) tổ chức hồi tháng 3 năm nay, ông Jan Van Eck - Tổng giám đốc Công ty Quản lý Tài sản VanEck nhận định, vấn đề bảo vệ tài sản số là yếu tố nền tảng mà bất kỳ khung pháp lý nào cũng phải đặt lên hàng đầu.

“Một khi bạn gửi tài sản số đi, nó có thể biến mất", ông Jan Van Eck nói. Ông Jan Van Eck lấy ví dụ, mới đây vụ tấn công lớn tại châu Á khiến lượng Ethereum (loại crypto có vốn hoá thứ hai sau Bitcoin) trị giá 1,5 tỷ USD bị đánh cắp (hacked). Ngay cả ở Mỹ, nơi 11 quỹ ETF Bitcoin đã được cấp phép, cũng không có một tổ chức nào thực sự đảm bảo an toàn cho tài sản của nhà đầu tư. Các quỹ thường giao việc lưu ký cho bên thứ ba, nhưng tính bảo mật và an toàn vẫn luôn có một khoảng trống, ông Jan Van Eck cho hay.

Tại sự kiện Vietnam Tech Impact Summit 2024 diễn ra ngày 3/12, ông Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Công ty Chứng khoán SSI cho rằng, để tận dụng tối đa tiềm năng của tài sản số, yếu tố cốt lõi là minh bạch và rõ ràng trong pháp lý. Bởi điều này giúp nhà đầu tư, doanh nghiệp và cộng đồng phát triển trong môi trường an toàn, bền vững. Những quốc gia tiên phong trong tài sản số sẽ xây dựng được vị thế chiến lược trong kinh tế toàn cầu, bên cạnh thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Nhận thấy tiềm năng lớn từ thị trường tài sản số, mới đây nhất, vào trung tuần tháng 4, hai quỹ đầu tư là IDGX và SSI Digital Ventures phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Phát triển TP. Hồ Chí Minh (HIDS) triển khai chương trình BlockStar Incubation Program 2025, nhằm ươm tạo các startup ứng dụng blockchain. Chương trình này sẽ đào tạo 8 startup Web3 trong 10 tuần, giúp họ phát triển sản phẩm, tuân thủ pháp lý, và kết nối với nhà đầu tư.

Quỹ SSI Digital Ventures đầu tư vào các sáng kiến công nghệ tài sản số, với tổng vốn cam kết 200 triệu USD, trong khi IDGX tập trung vào startup Web3, fintech và AI. Chương trình BlockStar được kỳ vọng sẽ giúp phát triển hệ sinh thái Web3 bền vững tại Việt Nam.

SSI Digital Ventures (SSID) là đơn vị đầu tư đổi mới của Công ty cổ phần Chứng khoán SSI (SSI). Ông Mai Huy Tuần, Tổng Giám đốc SSID cho biết, với 200 triệu USD cam kết và 500 triệu USD danh mục đồng đầu tư, SSID sẽ là cầu nối giữa thị trường vốn truyền thống và công nghệ tài chính thế hệ mới.

Cũng trong tháng 4, Dragon Capital - công ty quản lý khối tài sản hiện đạt hơn 6 tỷ USD đề xuất tạo ra tài sản số được mã hoá từ tài sản truyền thống (Real World Assets - RWAs) là các quỹ ETF (quỹ hoán đổi danh mục) hiện đang được niêm yết và giao dịch trên HOSE. Toàn bộ hoạt động giao dịch, định giá và quản lý tài sản sẽ được minh bạch hóa thông qua công nghệ blockchain với tính năng kiểm toán theo thời gian thực và khả năng truy xuất dữ liệu tức thì.

Trước đó, hồi tháng 3, Tổng giám đốc Công ty Quản lý Tài sản VanEck - công ty quản lý tài sản hơn trăm tỷ USD, ông Jan van Eck đã có chuyến công tác tại Việt Nam. Ông Jan van Eck cũng đã làm việc với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước về tài sản số và cho rằng cách tiếp cận chủ động nhưng thận trọng từng bước là chiến lược hợp lý để Việt Nam vận hành thị trường này. Ông Jan van Eck nêu ý tưởng về việc thành lập một quỹ hoặc tổ chức đầu tư Bitcoin (BTC).