Tái sử dụng pin xe điện như thế nào cho hiệu quả?

Theo bài viết trên mạng tin The Conversation của Australia, xe điện (EV) đang tăng trưởng nhanh, với hơn 17 triệu chiếc được bán ra trong năm 2024 và dự kiến đạt 20 triệu chiếc trong năm 2025. Tuy nhiên, sự phát triển này kéo theo thách thức lớn: xử lý các bộ pin đã hết vòng đời sử dụng – thường sau 12-15 năm. Tại Australia, lượng pin cần xử lý có thể đạt 1,6 triệu tấn vào năm 2050.   

Dù đã hết vòng đời sử dụng trong xe, các bộ pin vẫn còn năng lượng và có thể tái sử dụng cho các ứng dụng như lưu trữ điện tại nhà hoặc cung cấp điện cho thị trấn nhỏ. Tuy nhiên, để làm được điều này, cần thông tin rõ ràng về tình trạng pin, vật liệu cấu thành, tiền sử tai nạn… Trong khi đó, việc tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi này còn rất khó khăn.        

Việc thiếu thông tin làm gia tăng rủi ro: pin lỗi hoặc suy giảm nặng có thể có thể phát hỏa khi được sử dụng vào mục đích không phù hợp. Khi thiếu dữ liệu, các đơn vị tái chế buộc phải làm việc trong tình trạng “mù mờ”, khiến chi phí và rủi ro tăng cao, làm nản lòng các nhà đầu tư.

Bên cạnh tái sử dụng, pin EV còn chứa nhiều khoáng chất quan trọng như nickel, cobalt, lithium,... Gần như toàn bộ thành phần trong pin xe điện (tới 95%) có thể được tái chế. Tuy nhiên, pin thường được thiết kế kín để đảm bảo an toàn, làm cho việc tháo rời các phần riêng lẻ bên trong trở nên khó khăn. Pin xe điện cũng có sự khác biệt lớn về thành phần hóa học, chẳng hạn như pin lithium sắt phosphate hoặc nickel manganese cobalt. Tuy nhiên, những thông tin thiết yếu này thường không được ghi rõ trên nhãn hiệu sản phẩm.

Pin đã qua sử dụng có thể chia làm ba loại: loại cao với trên 80% dung lượng ban đầu (có thể tái dùng cho các ứng dụng tương tự như xe điện, xe máy điện, xe đạp điện và xe điện chơi golf), loại trung bình với 60–80% (có thể được tái sử dụng cho các ứng dụng hoàn toàn khác, như lưu trữ điện tại chỗ hoặc cung cấp điện liên tục (UPS) và loại thấp với dưới 60% (nên nghiền và thu hồi khoáng chất).

Gần đây, các nhà nghiên cứu đã thành công trong việc ước tính tình trạng "sức khỏe" của pin xe điện đã qua sử dụng ngay cả khi không có dữ liệu từ pin. Tuy nhiên, việc tiếp cận dữ liệu liên quan đến quá trình sử dụng và hiệu suất của pin vẫn sẽ giúp các ước tính chính xác hơn nhiều.

Lý tưởng nhất là sử dụng cạn kiệt pin trước khi đem đi tái chế. Việc tái sử dụng các bộ pin sẽ giúp giảm nhu cầu sản xuất pin mới. Nếu pin cũ bị tồn kho hoặc vứt bỏ không đúng cách, sẽ dẫn tới nguy cơ cháy nổ và gây ô nhiễm đất, nước. Hiện tại, nhiều nhà sản xuất pin còn ngần ngại chia sẻ dữ liệu hiệu suất pin do lo ngại về quyền sở hữu trí tuệ và các vấn đề pháp lý khác. Nếu muốn tận dụng tối đa các thiết bị lưu trữ năng lượng phức tạp này, thực trạng đó cần phải thay đổi. Tuy nhiên, những thay đổi này khó có thể tự phát từ ngành công nghiệp.           

Năm 2021, bang California đã ban hành luật yêu cầu các nhà sản xuất phải cung cấp cho các đơn vị tái chế quyền truy cập vào dữ liệu và tình trạng "sức khỏe" của pin. Liên minh châu Âu (EU) sẽ yêu cầu tất cả pin xe điện phải có "hộ chiếu kỹ thuật số" từ tháng 1/2027, cung cấp dữ liệu về tình trạng pin, thành phần hóa học và các trường hợp có thể gây hại như va đập hoặc sạc ở nhiệt độ quá cao.