Tạo khung pháp lý vượt trội để Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng bứt phá

Sáng 8/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về: Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô; Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh; Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng.

*Gỡ khó khăn trong triển khai các dự án lớn của Thủ đô

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) nhất trí và ủng hộ cao việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô; cho rằng đây là yêu cầu khách quan, đúng thời điểm, nhằm tháo gỡ những khó khăn đã tồn tại nhiều năm trong quá trình triển khai các dự án lớn của Thủ đô.

Theo đại biểu, thực tiễn cho thấy, Hà Nội đang phải đồng thời giải quyết nhiều nhiệm vụ rất nặng nề: phát triển hạ tầng, giảm ùn tắc, chống ngập, xử lý ô nhiễm môi trường, chỉnh trang và tái thiết đô thị… trong điều kiện không gian hạn hẹp, mật độ dân cư cao và yêu cầu phát triển ngày càng lớn. Tuy nhiên, nhiều dự án quan trọng chưa đạt tiến độ như mong muốn do vướng mắc về thủ tục đầu tư, quy hoạch chồng chéo, công tác giải phóng mặt bằng phức tạp và cơ chế huy động nguồn lực còn hạn chế. Trong bối cảnh đó, nếu tiếp tục áp dụng hoàn toàn các cơ chế thông thường, thì rất khó tạo được bước chuyển rõ rệt. Việc ban hành Nghị quyết thí điểm là cách tiếp cận phù hợp, vừa để tháo gỡ "nút thắt" trước mắt, vừa để kiểm nghiệm, hoàn thiện thể chế cho giai đoạn tiếp theo.

Đánh giá cao dự thảo Nghị quyết có những quy định mang tính đột phá nhưng có kiểm soát chặt chẽ, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, dự thảo đã mạnh dạn phân cấp, phân quyền cho chính quyền Thủ đô, giúp rút ngắn quy trình, nâng cao trách nhiệm và tính chủ động trong tổ chức thực hiện, nhưng vẫn đặt trong khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật và sự giám sát của Quốc hội, Chính phủ.

Đồng thời, Nghị quyết đánh trúng các điểm nghẽn cốt lõi như quy hoạch, thủ tục đầu tư, thu hồi đất, tái thiết đô thị, từ đó tạo điều kiện để triển khai nhanh hơn các dự án thực sự cấp bách, có tác động lan tỏa lớn. Dự thảo thể hiện rõ tinh thần lấy người dân làm trung tâm, thông qua các cơ chế bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cao hơn quy định chung; đồng thời nhấn mạnh yêu cầu công khai, minh bạch, phòng chống tham nhũng, lợi ích nhóm trong quá trình tổ chức thực hiện.

"Nghị quyết này không phải là ưu ái đặc thù cho Thủ đô, mà là một cơ chế thí điểm có giới hạn, với mục tiêu giúp Hà Nội hoàn thành tốt hơn vai trò, trách nhiệm được giao là trung tâm chính trị, hành chính Quốc gia, đồng thời là trung tâm lớn về văn hóa, kinh tế, khoa học công nghệ và giáo dục đào tạo của cả nước. Một Thủ đô phát triển thông suốt, xanh hơn, hiệu quả hơn sẽ giảm áp lực cho các địa phương lân cận, tăng khả năng kết nối vùng và tạo động lực phát triển chung cho cả nước", đại biểu Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

Để Nghị quyết được triển khai hiệu quả, đại biểu đề xuất cần tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và thành phố, nhất là với các dự án có tác động liên vùng, liên ngành. Trong quá trình thực hiện, cần quan tâm đến quyền lợi chính đáng của người dân, của tổ chức, công khai thông tin, truyền thông sớm và đầy đủ tới người dân, tạo sự đồng thuận và chia sẻ ngay từ đầu. Cùng với đó, cần theo dõi, đánh giá thường xuyên quá trình thí điểm, kịp thời điều chỉnh những bất cập phát sinh, đúng với tinh thần thí điểm có kiểm soát.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cùng tán thành chủ trương cần ban hành Nghị quyết thí điểm các cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô một cách thông thoáng, thuận lợi để thu hút được các nguồn lực đầu tư tối ưu nhất.

Đồng tình với quy định tại Điều 10 về các biện pháp cải tạo, chỉnh trang, tái thiết khu vực đô thị khi đã có trên 75% số chủ sở hữu nhà, người sử dụng 75% diện tích đất khu vực cải tạo đồng thuận và được phép quyết định các chỉ tiêu quy hoạch, kiến trúc, dân số, đại biểu cho rằng, nếu không có cơ chế này thì không thể cải tạo được các khu chung cư cũ xuống cấp, mất an toàn, những khu nhà tự xây chen chúc không có lối thoát nạn khi cháy nổ. Cơ chế này sẽ cho phép thực hiện cải tạo tổng thể cả khu vực chung cư cũ và nhà thấp tầng đan xen thành những khu đô thị văn minh, hiện đại: Phát triển không gian trên cao là nơi ở; toàn bộ không gian ngầm dưới mặt đất là nơi kinh doanh dịch vụ và giao thông ngầm; không gian trên mặt đất là cây xanh và không gian công cộng. Do vậy, đại biểu đề nghị phải quy định những khu tái thiết đô thị tăng mật độ dân số phải theo mô hình TOD: Trên là nhà cao tầng, xuống dưới phải có ga tầu điện ngầm và không gian ngầm phát triển dịch vụ.

*Bảo đảm minh bạch hóa cơ chế tài chính - đất đai

Đối với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, đại biểu Hoàng Văn Cường chỉ rõ, sau khi sáp nhập thêm Bình Dương và Vũng Tàu, vị thế, tiềm lực của Thành phố Hồ Chí Minh càng thêm lớn mạnh cả trong nước và quốc tế mà không địa phương nào có thể so được. Với chỉnh thể to lớn đó, Thành phố Hồ Chí Minh không khoác chung một cái áo thể chế giống như các địa phương khác trong cả nước mà cần phải có một khung khổ pháp luật khác biệt hơn, rộng mở hơn, tạo cho Thành phố Hồ Chí Minh có khoảng trời riêng để tự do sáng tạo, phát triển có kiểm soát. Đấy chính là mục tiêu và nhiệm vụ Nghị quyết này phải đạt được.

Về cơ bản, đại biểu đồng tình với tất cả những cơ chế, chính sách về phát triển mô hình đô thị TOD, về quy hoạch và quản lý đô thị, về thu hút nhà đầu tư chiến lược, về đề xuất thành lập khu thương mại tự do. Đồng thời, đại biểu đề nghị bổ sung thêm một nội dung vào Nghị quyết này, đó là: Trong trường hợp cần có các quy định đặc thù khác so với các quy định hiện hành thì Hội đồng nhân dân ra nghị quyết, báo cáo Chính phủ để Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Góp ý vào dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, Đà Nẵng sau sáp nhập có diện tích lớn nhất cả nước trong nhóm đô thị Trung ương; áp lực kết nối Đông - Tây và Bắc - Nam đòi hỏi đột phá về hạ tầng. Do đó, đại biểu hoàn toàn ủng hộ việc cho phép thành phố Đà Nẵng quyết định các chỉ tiêu quy hoạch - kỹ thuật khác quy chuẩn quốc gia tại khu vực TOD, cũng như cho phép phát triển đa chức năng trên đất nhà ga, giữ lại 100% nguồn thu từ TOD để đầu tư lại cho đường sắt đô thị. Đây là cơ chế phù hợp thông lệ quốc tế, tạo động lực hình thành các cực tăng trưởng mới. Tuy nhiên, đại biểu lưu ý cần bổ sung yêu cầu đi kèm: bảo đảm đầy đủ hạ tầng kỹ thuật - xã hội và kiểm soát mật độ dân cư, tránh phát triển tự phát.

Về rút gọn trình tự, thủ tục quy hoạch tại khoản 1a Điều 11, đại biểu ủng hộ mạnh mẽ cơ chế cho phép lập đồng thời nhiệm vụ và quy hoạch chi tiết, lấy ý kiến một lần và cho phép nhà đầu tư tham gia lập quy hoạch khi đã được lựa chọn. Đây là bước cải cách lớn, phù hợp Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn năm 2024 và thực tiễn của các thành phố động lực. Cơ chế này giúp Đà Nẵng tăng tốc độ lập quy hoạch, rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án, giảm chi phí thủ tục hành chính và thu hút các nhà đầu tư chiến lược.

Tán thành và đề nghị Quốc hội thông qua 2 Nghị quyết này, nhằm tạo khuôn khổ thể chế vượt trội, giúp Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng trở thành hai cực tăng trưởng mới, đóng góp mạnh mẽ cho phát triển quốc gia, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát để bảo đảm minh bạch hóa cơ chế tài chính - đất đai trong TOD của cả hai địa phương. Cùng với đó, kiểm soát chất lượng quy hoạch theo các tiêu chí bắt buộc, tránh phát triển nóng; tăng trách nhiệm giải trình và cơ chế giám sát từ HĐND các cấp để Nghị quyết thực thi hiệu quả.

Trong phiên họp sáng nay, Quốc hội cũng thảo luận ở hội trường về việc bổ sung ngân sách nhà nước đợt 2 (nguồn vốn không hoàn lại nước ngoài) năm 2025.

Thời gian còn lại của phiên họp sáng, Quốc hội thảo luận ở tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng. Các đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ, lường trước và làm rõ các rủi ro, gian lận và khoảng trống pháp lý cho cán bộ trong công tác hoàn thuế giá trị gia tăng có thể xảy ra; các biện pháp xử lý và trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong trường hợp phát sinh gian lận hóa đơn hoàn thuế giá trị gia tăng gây thất thu cho ngân sách.