Tạo lập môi trường thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển

Tọa đàm “Đưa Nghị quyết Trung ương 5 (khóa XII) về phát triển kinh tế tư nhân vào cuộc sống”. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Phát biểu tại tọa đàm, TS. Trần Doãn Tiến, Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam cho biết, trong hơn 30 năm qua, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, kinh tế tư nhân đã phát triển rộng khắp, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội; huy động các nguồn lực xã hội vào sản xuất, kinh doanh, tạo thêm việc làm, cải thiện đời sống nhân dân, tăng ngân sách nhà nước, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội của đất nước.
Cùng với các thành phần kinh tế khác, kinh tế tư nhân góp phần giải phóng lực lượng sản xuất, thúc đẩy phân công lao động xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong giai đoạn 2001 - 2016, kinh tế tư nhân không ngừng phát triển; doanh nghiệp tư nhân phát triển ở hầu hết các ngành, lĩnh vực và các vùng, miền; số lượng doanh nghiệp của tư nhân tăng nhanh, từ trên 55.236 doanh nghiệp (năm 2002) lên khoảng 500.000 doanh nghiệp (năm 2016) với nhiều loại hình đa dạng.
Hiệu quả, sức cạnh tranh của kinh tế tư nhân dần được nâng lên, có tỷ trọng đóng góp GDP khoảng 39 - 40%. Khu vực kinh tế tư nhân cũng chiếm trên 85% lao động đang làm việc của nền kinh tế; thu hút khối lượng vốn khá lớn từ nền kinh tế đầu tư, phát triển sản xuất, kinh doanh.

Trong đó, đáng chú ý là đội ngũ doanh nhân ngày càng lớn mạnh, có khát vọng vươn lên làm giàu chính đáng, không ngừng nâng cao năng lực kinh doanh và quản trị doanh nghiệp.

Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, đạo đức, văn hoá kinh doanh của doanh nhân dần được nâng lên.
Tuy nhiên, nhìn chung, khu vực kinh tế tư nhân vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế. Trong đó, cơ chế, chính sách khuyến khích kinh tế tư nhân phát triển còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, kinh tế tư nhân chưa đáp ứng được vai trò là một động lực quan trọng của nền kinh tế, có quy mô nhỏ, chủ yếu vẫn là kinh tế hộ.
Hơn nữa, trình độ công nghệ, quản trị, năng lực tài chính, chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh thấp. Cơ cấu ngành nghề còn bất hợp lý, thiếu liên kết với nhau và với các thành phần kinh tế khác.

Năng lực hội nhập kinh tế quốc tế còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu tham gia các chuỗi giá trị sản xuất khu vực và toàn cầu.
Theo PGS.TS Đào Duy Quát, nguyên Phó Trưởng Ban thường trực Ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Nghị quyết Trung ương 5 khi đi vào cuộc sống sẽ thực sự cổ vũ động viên mạnh mẽ 500.000 doanh nghiệp tư nhân tiếp tục phát triển đúng hướng và bền vững.
Đặc biệt, Nghị quyết Trung ương 5 cũng thổi bùng tinh thần khởi nghiệp, đổi mới, sáng tạo của hàng triệu lao động có trí tuệ, tâm huyết để đến năm 2030 nước ta có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp và kinh tế tư nhân chiếm tỷ trọng 60-65% GDP cả nước.
TS Lê Xuân Nghĩa, Viện Trưởng Viện nghiên cứu phát triển kinh doanh thông tin, Hội nghị Trung ương 5 của Ban chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XII) tháng 5/2017 đã xác định mục tiêu đến năm 2025, Việt Nam có trên 1,5 triệu doanh nghiệp tư nhân và đóng góp 55% GDP của cả nước.

TS. Trần Doãn Tiến, Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Ảnh: Uyên Hương/BNEWS/TTXVN

Đây không phải là mục tiêu quá lớn so với tốc độ phát triển kinh tế tư nhân bình quân 14 – 15% trong 10 năm qua và cũng không quá lớn so với tỷ trọng đóng góp của khu vực tư nhân vào GDP của các nước có thu nhập/đầu người trung bình trong khu vực (65%-75%).
Tuy nhiên, TS Lê Xuân Nghĩa cảnh báo, phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam cũng gặp những khó khăn lớn. Chẳng hạn, ở Việt Nam không có quá trình tích sản lâu đời của tư nhân như ở các nước do trải qua các cuộc cải tạo tư bản tư nhân và cơ chế kế hoạch hóa tập trung.

Vì vậy, tiềm lực tài chính của doanh nghiệp tư nhân rất yếu, vốn tự có thấp, doanh nghiệp hoạt động chủ yếu bằng vốn vay, kể cả vốn cố định và vốn lưu động.

Do tài chính tích lũy rất yếu nên hầu như ít có doanh nghiệp có chi phí thỏa đáng cho nghiên cứu và phát triển, hoặc đầu tư công nghệ sản xuất và công nghệ quản lý. Do đó, doanh nghiệp Việt Nam ít có khả năng tiếp cận công nghệ hiện đại, cả về khía cạnh tài chính và nhân lực.
Ông Lê Xuân Nghĩa cũng đưa ra ví dụ cụ thể như một số doanh nghiệp vay vốn ngân hàng để đầu tư công nghệ và nhân lực thì chi phí tài chính cho đầu tư cũng quá lớn và hiệu quả thực tế không còn nhiều, đủ để cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Cũng do nền tảng tài chính yếu kém mà các hoạt động phụ trợ cho sản xuất kinh doanh như thiết kế sản phẩm, quảng bá, truyền thông, quảng cáo và triển lãm hàng hóa đều rất hạn chế.

Trong đó, truyền thông có vai trò quyết định của kinh doanh hiện đại lại là điểm yếu cơ bản của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam.

Thêm nữa, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam còn bị thua thiệt bởi các rào cản về thương mại, kinh doanh và đầu tư, kể cả các rào cản tiếp cận đất đai và các cơ hội kinh doanh.
Điều này khiến cho chi phí bằng tiền và bằng thời gian (cũng là tiền) về các thủ tục hành chính và pháp lý vượt trội so với doanh nghiệp nước ngoài.

Loại chi phí này chưa được gỡ bỏ thỏa đáng. Các doanh nghiệp Việt Nam còn chịu tác động rất lớn bởi tình trạng gian lận thương mại, hàng giả, buôn lậu và hoạt động hạn chế cạnh tranh công bằng đến từ nước ngoài và trong nước.
Với thể trạng tài chính yếu kém, khả năng chống chịu rủi ro thấp thì đây là những bất lợi trực tiếp đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng Việt Nam cả trong ngắn hạn và dài hạn.

Do đó, để thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tư nhân Việt Nam trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, các chuyên gia cho rằng, Nhà nước cần có những biện pháp hỗ trợ và chủ động trong việc phát triển những mối quan hệ hợp doanh giữa Nhà nước với tư nhân, giữa tư nhân trong nước với tư nhân nước ngoài.