Thủ tướng: Xử lý nghiêm các trường đại học “hữu danh vô thực”

Quang cảnh hội nghị tại điểm cầu Hà Nội. Ảnh: Thanh Tùng-TTXVN

Hội nghị do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức, có sự tham dự của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, lãnh đạo một số bộ, ngành và 63 tỉnh, thành phố tại các điểm cầu truyền hình trực tuyến.

Hướng nghiệp trong giáo dục phổ thông chưa hiệu quả

Báo cáo tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ cho biết, năm học 2018-2019 đánh dấu 5 năm thực hiện Nghị quyết số 29 của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Năm học này, toàn ngành Giáo dục tiếp tục triển khai 9 nhóm nhiệm vụ chủ yếu và 5 nhóm giải pháp cơ bản để thực hiện có hiệu quả các nghị quyết của Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ về giáo dục và đào tạo.

Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, công tác phân luồng, giáo dục hướng nghiệp trong giáo dục phổ thông chưa hiệu quả, với nguyên nhân là do nhận thức của học sinh, gia đình học sinh và xã hội đối với giáo dục nghề nghiệp còn hạn chế.

Việc lựa chọn nghề nghiệp của học sinh còn cảm tính hoặc theo sự áp đặt của gia đình, hệ thống thông tin thị trường lao động chưa được cập nhật. Nội dung, phương thức hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các nhà trường còn chậm được đổi mới.

Hệ thống giáo dục nghề nghiệp đã từng bước đổi mới nhưng chưa tạo ra sức hút mạnh đối với học sinh, nhất là học sinh tốt nghiệp Trung học cơ sở. Bên cạnh đó, vẫn còn thiếu những cơ chế, chính sách đủ mạnh để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục hướng nghiệp và khuyến khích học sinh tham gia học nghề.

Cũng theo thống kê của Bộ về thực trạng cơ sở vật chất tại các cơ sở giáo dục công lập, cả nước có hơn 584.000 phòng học, tỷ lệ phòng học kiên cố gần 75%, bán kiên cố gần 20%; gần 50.000 nhà vệ sinh bán kiên cố, hơn 9.630 nhà vệ sinh tạm và hơn 1.700 nhà vệ sinh (nhờ, mượn, thuê).

Xét tuyển Đại học, Cao đẳng năm 2019 nền nếp hơn

Sau khi lắng nghe các ý kiến đại diện cho ngành Giáo dục các địa phương, phát biểu kết luận Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá dù có nhiều thách thức, nhưng năm học vừa qua, ngành Giáo dục và Đào tạo đã đạt nhiều kết quả tích cực; nhất là kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia, xét tuyển Đại học, Cao đẳng năm 2019 nền nếp hơn, chất lượng hơn hẳn năm 2018, tạo niềm tin cho toàn xã hội.

 Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Thanh Tùng-TTXVN

Thủ tướng cho biết, chất lượng đại trà và mũi nhọn của ngành Giáo dục đều tăng. Báo cáo đánh giá thường niên về chỉ số phát triển bền vững do Mạng lưới giải pháp phát triển bền vững của Liên hợp quốc và Quỹ nghiên cứu phát triển của Đức (Bertelsmann Stiftung) công bố: Việt Nam đứng thứ 2 Đông Nam Á về chỉ số phát triển bền vững; trong 5 chỉ số thì giáo dục đứng thứ 2 với 91/100 điểm.

Đã có 2 đại học được vào top 1.000 đại học hàng đầu thế giới; 7 đại học được vào top các trường đại học hàng đầu châu Á, đó là cố gắng lớn, Thủ tướng nhìn nhận.

Cơ sở vật chất trường lớp học được nâng lên. Năm học này, đã có gần 15 nghìn phòng học, trên 38 nghìn công trình nước sạch và khoảng 60 nghìn nhà vệ sinh được xây mới.

Trong bối cảnh tinh giản biên chế, Chính phủ vẫn bổ sung trên 23 nghìn giáo viên mầm non cho 19 tỉnh để đáp ứng yêu cầu dạy và học ở bậc này.

Ngành Giáo dục và Đào tạo cũng đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính. Hiện đã có thông tin về gần 53 nghìn trường học; 1,5 triệu giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục, gần 23 triệu hồ sơ học sinh, sinh viên; xây dựng hệ thống kho học liệu điện tử với 5 nghìn bài giảng điện tử, đóng góp vào hệ tri thức Việt số hóa…

Vẫn còn một bộ phận học sinh, sinh viên vi phạm pháp luật

Nhắc đến những tồn tại cần khắc phục của ngành, Thủ tướng chỉ rõ, công tác rà soát, sắp xếp lại mạng lưới trường, lớp ở một số địa phương còn chậm nên vẫn còn bất cập, nhiều nơi học sinh phải đi học xa nhà, sau sắp xếp lại có tình trạng học sinh bỏ học, không đến trường.

Tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ ở một số địa phương vẫn chưa được khắc phục triệt để, đặc biệt là thiếu giáo viên mầm non.

Công tác giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh, sinh viên chưa đáp ứng tốt yêu cầu, vẫn còn một bộ phận học sinh, sinh viên vi phạm pháp luật, đạo đức, lối sống, nhất là tình trạng bạo lực học đường gây bức xúc xã hội.

Chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Có tình trạng “vơ vét” học sinh đầu vào

Đề cập đến những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng cần tập trung trong năm học mới, Thủ tướng yêu cầu, các địa phương phải thực hiện sắp xếp lại mạng lưới trường lớp theo nguyên tắc tạo thuận lợi, đảm bảo quyền lợi học tập của học sinh.

Tiếp tục rà soát, dự báo quy mô phát triển giáo dục, bố trí quỹ đất để xây dựng trường học; giải quyết dứt điểm việc thiếu trường mầm non trong các khu công nghiệp, khu chế xuất.

Đẩy mạnh sắp xếp các trường sư phạm, tập trung vào các trường sư phạm trọng điểm. “Các trường sư phạm phải đào tạo sinh viên ra trường thành các nhà giáo dục chứ không phải thành "thợ dạy"; phải gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và bồi dưỡng giáo viên”, Thủ tướng nói và yêu cầu tiến tới các địa phương phải chủ động đặt hàng các trường sư phạm trong việc đào tạo giáo viên cho địa phương mình.

Đáng chú ý, Thủ tướng nêu trực trạng, nhiều trường hiện nay không bảo đảm điều kiện chất lượng, nên có việc hạ điểm chuẩn, “vơ vét” học sinh đầu vào với điểm rất thấp, mượn giáo viên cơ hữu…

Thủ tướng yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo  phải tiến hành thanh tra, kiểm tra để xử lý nghiêm các trường đại học “có tên mà không có thực, hữu danh vô thực”; trình Thủ tướng Chính phủ đóng cửa một số cơ sở kém chất lượng kéo dài, không chấp nhận tình trạng chất lượng giáo dục đại học thấp”.

Thủ tướng yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo tiến hành kiểm tra, xử lý nghiêm các trường đại học “hữu danh vô thực”; trình Thủ tướng Chính phủ đóng cửa một số cơ sở kém chất lượng kéo dài; kiểm tra và dừng các ngành đào tạo có chất lượng kém, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để chấn chỉnh giáo dục đại học…; chỉ đạo khắc phục bất cập trong hệ thống giáo dục đại học tốt hơn, có lộ trình bước đi rõ ràng hơn…

Cùng với đó là kiểm tra và dừng các ngành đào tạo mà có chất lượng kém, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để chấn chỉnh nề nếp hơn, “không để tình trạng có bằng nhưng không biết làm việc”.

Với đội ngũ giáo viên, Thủ tướng đề nghị rà soát, sắp xếp lại theo hướng khắc phục tình trạng thừa thiếu cục bộ như hiện nay. Có kế hoạch bồi dưỡng giáo viên đảm bảo tiêu chuẩn để thực hiện có kết quả chương trình giáo dục phổ thông mới.

Rà soát giáo dục đạo đức, lối sống

Bộ cũng cần rà soát lại chương trình giáo dục đạo đức lối sống trong các trường sư phạm, cơ sở giáo dục và đào tạo, bảo đảm thiết thực, khả thi, cụ thể, hiệu quả, bảo đảm số giờ và các nội dung về đạo đức để lồng ghép trong các môn văn hóa khác.

Giáo dục đạo đức lối sống không chỉ trong trường mà đặc biệt thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo để học sinh, sinh viên được tiếp xúc với truyền thống văn hóa như tổ chức đi viếng nghĩa trang, thăm đối tượng chính sách, thăm nơi có cuộc sống khó khăn của đồng bào... để học sinh thấu hiểu cuộc sống.

Thủ tướng nhấn mạnh, thầy cô gương mẫu là tấm gương đạo đức quý báu nhất để học sinh noi theo. Các tổ chức quần chúng có trách nhiệm cùng nhà trường và gia đình để giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh, sinh viên.

Ngoài ra, Thủ tướng cũng yêu tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Ban hành cơ chế, chính sách cho các trường đại học thực hiện tự chủ đại học; trong đó cần đảm bảo vai trò hội đồng trường đúng thẩm quyền, đúng quy định.

Cơ quan chủ quản phải có trách nhiệm củng cố hội đồng trường, không can thiệp hành chính vào hoạt động của nhà trường nhưng có trách nhiệm kiểm tra giám sát theo đúng quy định.

Với bậc học phổ thông, Thủ tướng chỉ đạo cần nghiên cứu thí điểm cơ chế cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông có đủ điều kiện thực hiện tự chủ chi thường xuyên; từ đó tổng kết, báo cáo Thủ tướng Chính phủ; xây dựng nghị định đổi mới cơ chế quản lý cơ sở giáo dục mầm non phổ thông chặt chẽ, phù hợp.

Vấn đề này, Thủ tướng cũng lưu ý, không phải vì tự chủ mà bị thị trường chi phối, bỏ qua các nguyên lý giáo dục mà Đảng, Nhà nước, Bác Hồ đã đưa ra.

Cùng với đó, phát huy vai trò của hội khuyến học; quan tâm đến giáo dục miền núi. Nhà nước đảm bảo cơ sở vật chất trường lớp kiên cố hóa, tăng cường đội ngũ giáo viên phù hợp với điều kiện địa hình chia cắt.

Có cơ chế phù hợp cho thầy cô giáo, học sinh…; không để các em có khoảng cách quá xa với đồng bằng và đô thị. “Tinh thần là không để trẻ em nào bị bỏ lại do điều kiện kinh tế khó khăn” – Thủ tướng nêu rõ.

Thủ tướng giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị về tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống trong trường học, ban hành trước năm học mới./.