Tiết kiệm năng lượng: Để chính sách đi vào thực tiễn

Ngày 25/10, tại Trường Đại học Điện lực Hà Nội, Văn phòng Ban chỉ đạo Tiết kiệm năng lượng, Bộ Công Thương phối hợp với Trường Đại học Điện lực và Hội Khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam tổ chức Diễn đàn “Tiết kiệm năng lượng: Từ hoạch định chính sách quốc gia đến hành động thực tế”.

Sự kiện nhằm chia sẻ các cơ chế, chính sách liên quan đến tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm điện nói riêng cũng như việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả nói chung. Qua đó, từ hành động thực tiễn được triển khai trong thời gian qua; cần làm gì để việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hơn trong thời gian tới.

Hành lang pháp lý chưa đồng bộ

Trong thời gian qua, giá năng lượng tăng cao, cùng nhu cầu năng lượng cho phát triển kinh tế - xã hội của thế giới; trong đó có Việt Nam tiếp tục tăng cao trong bối cảnh yêu cầu của cộng đồng quốc tế là phải bảo vệ môi trường, việc khai thác và sử dụng năng lượng phải gắn với yêu cầu xanh hơn, sạch hơn theo hướng phát triển bền vững…Do vậy, cùng với nhiều quốc gia trên thế giới, Việt Nam xác định "tiết kiệm năng lượng là một trong những trụ cột quan trọng để phát triển bền vững và cần được coi như “nguồn năng lượng đầu tiên”, là nguồn năng lượng “kinh tế nhất”, “rẻ nhất” để tăng cường nguồn cung năng lượng; góp phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Ông Đặng Hải Dũng, Phó Chánh văn phòng Ban chỉ đạo Tiết kiệm năng lượng, Bộ Công Thương cho biết: “Vấn đề an ninh năng lượng đã ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người dân nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Châu Âu cũng như Việt Nam chịu ảnh hưởng của lạm phát tăng cao, trong chính sách của Việt Nam đã có nhiều văn bản đã ban hành như: Quyết định số 79 - ngày 14/4/2006 - Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2006 - 2015; Quyết định số 280/QĐ-TTg ngày 13/03/2019 - Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 -2030.; Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045…

Đặc biệt, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm & hiệu quả (ban hành năm 2010), sau Luật chúng ta có một hệ thống các văn bản pháp luật như: Nghị định, Thông tư, Quyết định… Liên quan đến các tiêu chuẩn, quy chuẩn có trên 60 quy chuẩn, tiêu chuẩn quản lý các thiết bị công nghiệp, gia dụng với 26 thiết bị, phương tiện…

Ông Nguyễn Đình Hiệp, từ Nghị định 102/2003/NĐ-CP về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đây là văn bản pháp lý quan trọng về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả trong tất cả các lĩnh vực sản xuất kinh doanh và đời sống ở cấp quốc gia. Đồng thời, đây là cũng dấu mốc đầu tiên để hình thành ngành công nghiệp về tiết kiệm năng lượng, sau đó chúng ta có Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, các chương trình này đã cụ thể hóa tất cả các hoạt động về tiết kiệm năng lượng trên phạm vi cả nước.

Đến nay, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã được ban hành hơn 10 năm, tình hình trong nước và thế giới đã có nhiều thay đổi trong phát triển kinh tế-xã hội, thay đổi cả về cách nhìn của xã hội. “Mặc dù các văn bản pháp luật tuy nhiều nhưng chưa đồng bộ, do vậy Nghị quyết 55 yêu cầu phải sớm xây dựng chính sách đồng bộ với các chế tài cụ thể, nhằm đạt được các mục tiêu về tỷ lệ tiết kiệm năng lượng trên tổng tiêu thụ năng lượng cuối cùng so với kịch bản phát triển bình thường đạt khoảng 7% vào năm 2030 và khoảng 14% vào năm 2045. Đồng thời, giảm phát thải khí nhà kính từ hoạt động năng lượng so với kịch bản phát triển bình thường ở mức 15% vào năm 2030, lên mức 20% vào năm 2045”, ông Hiệp cho biết

Ông Đặng Hải Dũng cho biết, bên cạnh việc Việt Nam đã phải nhập khẩu than cho sản xuất điện từ năm 2015, nhập khẩu điện từ Lào,Trung Quốc…bên cạnh đó tại các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam, các quốc gia cũng đã bắt đầu yêu cầu sản phẩm được nhập khẩu vào các thị trường này phải đảm bảo các tiêu chí về môi trường, giảm CO2 trên từng sản phẩm, phải sử dụng năng lượng sạch trong quá trình sản xuất, chưa kể đến trước các vấn đề về khủng hoảng năng lượng trên thế giới, yêu cầu đặt ra cho Việt Nam là làm sao để giảm phụ thuộc của nền kinh tế vào năng lượng…để xuất khẩu được chúng ta phải tuân thủ “luật chơi” của thị trường quốc tế.

TS Dương Trung Kiên, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực cho hay, giải pháp tuyên truyền nâng cao nhận thức dưới góc độ ở nhà trường đã được chú trọng triển khai, nhà trường có 2 cách: đối với các khoa, bộ môn xây dựng hệ thống đo đếm để các thày cô định lượng được hành vi của mình tiêu tốn năng lượng bao nhiêu, các em sinh viên cũng đã được tuyên truyền và hoạt động đó phải được duy trì. Việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là trách nhiệm của mọi người; trong đó có các bạn sinh viên.

Tại Trường Đại học Điện lực, công tác đào tạo và lồng ghép kiến thức về tiết kiệm năng lượng được nhà trường tập trung chủ yếu vào 3 khối đào tạo: Điện, Năng lượng và Quản lý năng lượng.

“Trong quá trình đào tạo, các em được trang bị kiến thức về công nghệ mới, các cách thức để làm sao để sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả như trong việc sử dụng vận hành thiết bị, vật liệu nào giúp tiết kiệm điện…”, TS Kiên chia sẻ.

Thách thức trong tiết kiệm năng lượng

Theo ông Đỗ Hải Dũng, liên quan đến quản lý nhà nước, với nguồn nhân lực còn hạn chế, đặc biệt các em sinh viên đang ngồi đây, trong khi chúng ta đang có 52 quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, nên các em sinh viên phải nắm và chủ động trang bị về vấn đề này như: các tòa nhà, lò hơi, thiết bị công nghiệp…. thì tiêu chuẩn, quy chuẩn quy định đối với các loại hình này như thế nào? Do vậy chất lượng đào tạo phải được chuẩn hóa ở mức khu vực và quốc tế.

Chương trình Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả lần thứ nhất (VNEEP 1) đã tiết kiệm được khoảng 4%, VNEEP 2 được trên 6% với nhiều sản phẩm đã được dán nhãn, tuy nhiên kết quả như vậy chưa xứng đáng với tiềm năng, do trong quá trình triển khai có nhiều vướng mắc mà yêu cầu phải sửa Luật nhất là vấn đề chế tài và quy định các đơn vị sử dụng năng lượng trọng điểm phải thực hiện kiểm toán, nhiều bộ ngành chưa quan tâm đến công tác tiết kiệm năng lượng…

Thời điểm hiện nay, cần quan tâm khi sửa Luật: Lĩnh vực quản lý nhà nước, tất cả các bộ ngành liên quan phải tăng cường phân cấp, phân quyền; các cơ sở sử dụng năng lượng trong tất cả các lĩnh vực phải thực thi đầy đủ hơn, nghiêm túc hơn các quy định của pháp luật về tiết kiệm năng lượng; Nguồn nhân lực thời gian đầu triển khai gần như không có, phải nhờ sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, đại diện Ban chỉ đạo Tiết kiệm năng lượng cho hay.

TS Dương Trung Kiên cho rằng: "Tiềm năng tiết kiệm năng lượng của Việt Nam là rất lớn, do công nghệ của chúng ta còn thấp, nên chúng ta cải thiện cái gì, ai hướng dẫn và tiền đâu để làm? Đây là bài toán khó mà chúng ta cũng cần phải cải tiến… Bài toán ở đây là nguồn nhân lực, thời điểm này nguồn nhân lực về tư vấn của chúng ta chưa tốt cho nên công tác tư vấn và kết quả đạt được chưa cao khi áp dụng các giải pháp được tư vấn”.

Tại Diễn đàn các chuyên gia cũng đã trả lời các câu hỏi của các em sinh viên Trường Đại học Điện lực về các vấn đề như: Nhãn năng lượng, Giờ Trái đất, cách đánh giá sản phẩm dán nhãn năng lượng, hiệu suất năng lượng, công tác kiểm toán năng lượng…/.