Tín dụng chính sách - Công cụ hữu hiệu giảm nghèo bền vững

Giai đoạn 2016 - 2020 chỉ là một khoảng thời gian nhỏ trong sự nghiệp giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội của đất nước trong định hướng XHCN ở Việt Nam. Song với sự chủ động và những bước đi sáng tạo của Ngân hàng Chính sách Xã hội trong việc thực thi tốt nhiệm vụ chính trị mà Đảng, Chính phủ ủy thác, đặc biệt là việc tham mưu Đảng, Chính phủ ban hành các chính sách tín dụng mang tính đón đầu đã tạo nên những bước chuyển mới trong công tác tín dụng chính sách xã hội hiện thực hóa quyết tâm của Đảng và Chính phủ trong Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo “không để ai bị bỏ lại phía sau” đưa Việt Nam phát triển bền vững.

Công cụ giảm nghèo bền vững. Ảnh: Việt Hải

Khi chính sách chứa “tiếng lòng” của đời sống

Nhìn lại việc triển khai hoạt động tín dụng chính sách thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2016 - 2020, điều mà Tổng Giám đốc Ngân hàng Chính sách Xã hội Dương Quyết Thắng tâm đắc nhất chính là những hiệu ứng từ việc Ngân hàng Chính sách Xã hội tiếp tục chủ động phối hợp cùng các Bộ, ngành tham mưu Đảng, Quốc hội, Chính phủ để hoàn thiện cơ chế chính sách góp phần đưa nguồn vốn tín dụng ngày càng thâm nhập sâu rộng, giúp người nghèo và các đối tượng chính sách có cơ hội phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng sống. 

Điểm nhấn đầu tiên có thể kể đến việc chủ động tham mưu Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội và tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 401/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 về Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW. 

Việc triển khai Chỉ thị này đã tạo ra sự đột phá trong tư duy và cách làm của nhiều địa phương đối với hoạt động tín dụng chính sách, coi đây là công cụ quan trọng trực tiếp và mang tính nền tảng để thực hiện mục tiêu giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới.

Minh chứng có thể thấy rõ từ việc Đảng và các cấp chính quyền địa phương không chỉ chung tay nâng cao chất lượng tín dụng chính sách để “đồng tiền, bát gạo” của Chính phủ mà chủ động dành thêm nguồn vốn ngân sách ủy thác qua Ngân hàng Chính sách Xã hội đẩy nhanh tiến độ giảm nghèo để gia tăng hiệu quả giảm nghèo. Nguồn vốn ủy thác địa phương trong 5 năm đã tăng thêm 10.709tỷ đồng, đưa tổng nguồn vốn ủy thác địa phương đến nay đạt14.516 tỷ đồng. 

Ngân hàng Chính sách Xã hội chủ động báo cáo các Bộ, ngành Trung ương trình Thủ tướng Chính phủ báo cáo Quốc hội phê chuẩn bố trí nguồn vốn đầu tư công trung hạn từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 để tạo sự ổn định, chủ động trong thực hiện các chương trình tín dụng chính sách xã hội đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn vay của các đối tượng thụ hưởng, giúp Ngân hàng Chính sách Xã hội nâng cao năng lực tài chính, giảm bớt áp lực về nguồn vốn cho vay... Đến ngày 31/8/2019, tổng nguồn vốn tín dụng đạt 207.708 tỷ đồng, tăng 63.052 tỷ đồng (+43,59%) so với 31/12/2015. 

Cũng trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay, từ thực tế triển khai hoạt động nắm bắt tâm tư nguyện vọng của người dân, Ngân hàng Chính sách Xã hội cũng đã cùng các Bộ ngành tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành một số chương trình tín dụng chính sách xã hội mới bổ trợ theo nhu cầu thực tế và bức thiết của người dân “để không ai bị bỏ lại phía sau”.

Việc Thủ tướng Chính phủ cho phép bổ sung Chủ tịch UBND cấp xã tham gia Ban đại diện HĐQT Ngân hàng Chính sách Xã hội cấp huyện từ tham mưu của NHCSXH và các Bộ ngành đã hoàn thiện mô hình quản lý Nhà nước về tín dụng chính sách xã hội tương ứng với cấp chính quyền, nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo hoạt động tín dụng chính sách tại cơ sở, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và bảo đảm an sinh xã hội.

Chính sách được xây lên từ cuộc sống 

Nguồn lực thực hiện tín dụng chính sách ngày càng mạnh từ nguồn vốn, đến cơ chế, đặc biệt sự vào cuộc đầy quyết tâm của cả hệ thống chính trị đã góp phần tạo nên những giá trị mới trong công cuộc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo.

Như trường hợp gia đình ông Hà Xao Xuyến, 62 tuổi, dân tộc Mường ở thôn Nhội, xã Long Cốc, huyện Tân Sơn (Phú Thọ), trước đây vợ chồng và 5 đứa con chỉ có 7 sào ruộng, lại ở vùng đất thường xuyên đối mặt với mưa lũ, nên dù chăm chỉ cấy hái, thậm chí tận dụng thêm khe suối chân núi để dặm thêm lúa nhưng một năm cũng chỉ đủ ăn 9 tháng, 3 tháng còn lại đói nhiều, no ít vì phụ thuộc vào việc lên rừng tìm bương tre đi bán.

Những năm trước, Tổ tiết kiệm và vay vốn, hội, đoàn thể cũng nhiều lần đến nhà vận động vay vốn Ngân hàng Chính sách Xã hội phát triển kinh tế, nhưng vợ ông e ngại bởi oằn lưng lo rau cháo qua ngày đã khó, vay vốn làm ăn thuận thì chẳng nói, không thuận lấy gì trả nợ ngân hàng nên không dám vay. 

Mãi đến năm 2010, khi con cái đã dần trưởng thành, ông mới quyết tâm vay vốn hộ nghèo 30 triệu đồng mua cặp trâu sinh sản. 5 năm sau, ông bán bớt trâu trả nợ ngân hàng, thậm chí còn xây được cho vợ con mình căn nhà nhỏ nhưng kiên cố vững chắc để che mưa nắng, bước ra khỏi cái nghèo đã vây bám quá nửa đời người. 

Năm 2015 một lần nữa ông Xuyến vay thêm 30 triệu đồng vốn hộ gia đình sản xuất, kinh doanh tại vùng khó khăn nuôi thêm trâu, trồng gần 1ha chè. Mới đây, ông đầu tư 30 hộp ong nuôi và đã thu lần đầu được 40 lít mật. Cùng với đó là gần 1ha chè đã đưa vào khai thác với sản lượng khoảng 8 tấn/năm và 4 con trâu trong chuồng.

Chính sách được xây lên từ đời sống. Ảnh: Việt Hải

Những dòng vốn nhỏ dần thẩm thấu trong đời sống thậm chí lan tỏa ảnh hưởng ra cộng đồng như gia đình ông Xuyến đang từng bước đẩy lùi những khó khăn của huyện nghèo Tân Sơn (Phú Thọ) vốn thường xuyên chịu ảnh hưởng của mưa lũ. Nguồn vốn tín dụng chính sách từ năm 2016 đến nay đã hỗ trợ gần 2.000 hộ dân nơi đây thoát nghèo, xóa được trên 240 căn nhà tạm, giúp trên 300 học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn đi học, gần 1.300 công trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn được xây dựng, trên 500 lao động là hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ dân tộc thiểu số được vay vốn đi xuất khẩu lao động... góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn huyện từ 26,38% năm 2016 xuống còn 17,6% đến năm 2018. Những thông số giảm nghèo hiệu quả này đã góp phần đưa Tân Sơn thoát ra khỏi 61 huyện nghèo cả nước năm 2018, huyện cũng đã có 1 xã cán đích nông thôn mới.

Cần nguồn lực đủ mạnh để tối ưu hóa chính sách

Những thành quả tín dụng giảm nghèo sẽ tiếp tục lan tỏa trong thời gian tới khi hiện vẫn còn 6,6 triệu người nghèo và đối tượng chính sách đang còn dư nợ với tổng dư nợ các chương trình tín dụng chính sáchđến 31/8/2019đạt 199.823 tỷ đồng, tăng 57.295 tỷ đồng (+40,2%) so với 31/12/2015.  Dư nợ tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi đạt 104.474 tỷ đồng, chiếm 52,6% tổng dư nợ với hơn 3,2 triệu khách hàng còn dư nợ. Dư nợ cho vay đối với hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo đạt 110.943 tỷ đồng, chiếm 55,9% tổng dư nợ, với hơn 3 triệu hộ còn dư nợ. Về cơ bản hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã được thụ hưởng tín dụng chính sách xã hội, trong đó có hộ vay vốn từ 2 đến 3 chương trình tín dụng chính sách...

Tuy nhiên, để thực hiện tốt hơn nữa chương trình tín dụng chính sách, Ngân hàng Chính sách Xã hội mong muốn các địa phương và các tổ chức hội, đoàn thể tiếp tục triển khai có hiệu quả hơn nữa Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư và Quyết định 401/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ. 

Ngân hàng Chính sách Xã hội đề nghị các Bộ ngành cân đối, bố trí đủ nguồn lực để thực hiện các chương trình tín dụng chính sách. Trong đó bố trí vốn từ ngân sách Nhà nước theo kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 đã phê duyệt. 

Cùng với nhiều địa phương, Ngân hàng Chính sách Xã hội kiến nghị Chính phủ các Bộ ngành khi xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách có liên quan đến tín dụng chính sách xã hội phải đồng thời tính toán bố trí đủ nguồn lực, đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả của chương trình. Đồng thời, báo cáo Trunng ương cho phép tăng hạn mức phát hành trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh cho Ngân hàng Chính sách Xã hội phù hợp với tỷ lệ tăng trưởng được Thủ tướng Chính phủ giao, nhằm đáp ứng nguồn lực thực hiện chương trình tín dụng chính sách có thời hạn cho vay dài. 

Ngân hàng Chính sách Xã hội cũng đề xuất Chính phủ kiến nghị Quốc hội bố trí, quy định một nguồn vốn riêng trích từ nguồn ngân sách Trung ương cho Đề án tổng thể đầu tư phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn, trong đó có khoản mục dành riêng quy định về nguồn vốn tín dụng chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số.

“Các chính sách đối với hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số và các đối tượng chính sách khác theo hướng tách bạch đối tượng thụ hưởng, giảm cho không đến cá nhân và tăng mức đầu tư, hỗ trợ qua tín dụng; điều chỉnh đối tượng, mức vay, lãi suất, thời hạn cho vay phù hợp với yêu cầu thực tiễn”, Tổng Giám đốc Ngân hàng Chính sách Xã hội Dương Quyết Thắng đề xuất./.