Tình trạng bấp bênh của kinh tế thế giới trong năm 2023

Các lệnh trừng phạt bổ sung của phương Tây đối với Nga đã gây ra căng thẳng địa chính trị, khiến giá năng lượng và lương thực tăng lên mức kỷ lục và làm gián đoạn chuỗi cung ứng, cản trở tiến trình phục hồi toàn cầu.

Do lạm phát tăng lên mức cao kỷ lục trong nhiều năm, các ngân hàng trung ương buộc phải thắt chặt dòng tiền bằng cách liên tục tăng lãi suất để đối phó với nền kinh tế đang phát triển chậm lại. Điều này càng làm tăng nguy cơ suy thoái trong năm 2023.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng suy thoái kinh tế chỉ là một trong những khó khăn kinh tế đang chờ đợi trong năm nay. Theo dự báo, nền kinh tế toàn cầu phải đối mặt với nhiều thách thức lớn khác.

* Suy thoái sắp xảy ra

Năm 2023 được dự báo là năm tồi tệ thứ ba đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong thế kỷ này, sau năm 2009, thời điểm xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và năm 2020, khi thế giới trải qua đại dịch COVID-19, khiến cả thế giới áp đặt các biện pháp phong tỏa, đẩy nền kinh tế toàn cầu gần như rơi vào tình trạng bế tắc.

Các nhà phân tích dự đoán các nền kinh tế lớn trên thế giới, trong đó có cả Mỹ, Anh và Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone) có thể rơi vào suy thoái trong năm nay. Trong khi đó, các ngân hàng trung ương tiếp tục tăng lãi suất để giảm nhu cầu đối với hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng với nỗ lực kiềm chế lạm phát đang hoành hành.

Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva đã cảnh báo rằng 1/3 nền kinh tế toàn cầu có thể bị tác động do suy thoái kinh tế trong năm 2023. Người đứng đầu định chế tài chính toàn cầu thậm chí mô tả 2023 là một năm khó khăn hơn so với năm 2022.

Eurozone, rơi vào tâm điểm của cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng trong bối cảnh giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn nhiên liệu hóa thạch của Nga, và Vương quốc Anh có khả năng chứng kiến một cuộc suy thoái sâu hơn so với các quốc gia khác.

Các nhà phân tích thuộc Viện Tài chính Quốc tế, trong một nghiên cứu, viết: “Mức độ nghiêm trọng của những tác động sắp tới đối với GDP toàn cầu phụ thuộc vào diễn biến của cuộc xung đột tại Ukraine”.

Sự giảm sút tại các nền kinh tế phát triển và đồng USD mạnh lên sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu, gây khó khăn cho các nền kinh tế châu Á định hướng xuất khẩu. May mắn nhất là bất kỳ cuộc suy thoái nào sẽ chỉ có thể tồn tại trong thời gian ngắn và sẽ không nghiêm trọng như lo ngại ban đầu và chỉ gây ra sự gia tăng vừa phải trong tỷ lệ thất nghiệp.

Trước đó, các nhà phân tích tại công ty nghiên cứu kinh tế Capital Economics cho biết: “Do lạm phát hiện nay dường như đang giảm trên toàn thế giới, các ngân hàng trung ương sẽ có thể ngừng điều chỉnh lãi suất trong thời gian dài, tạo thuận lợi cho tiến trình phục hồi bắt đầu vào cuối năm tới (2023)”.

* Lạm phát kéo dài

Tình trạng giá cả tăng có thể sẽ chậm lại vào năm 2023, nhờ nhu cầu suy yếu, giá năng lượng giảm, nguồn cung khan hiếm và chi phí vận chuyển giảm. Tuy nhiên, lạm phát sẽ vẫn cao hơn mức mục tiêu của ngân hàng trung ương và khiến lãi suất có thể tăng thêm. Điều đó có nghĩa là nền kinh tế sẽ chịu nhiều tổn thất hơn và có nguy cơ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nợ toàn cầu.

Lạm phát tại Eurozone dự báo sẽ giảm chậm hơn ở Mỹ. Tại Đức, nước được coi là động cơ kinh tế của Eurozone, lạm phát dự kiến sẽ giảm nhờ các biện pháp như giới hạn giá khí đốt và điện. Nhưng lạm phát cơ bản, vốn không tính giá thực phẩm và năng lượng biến động, có thể vẫn ở mức cao do chính phủ bơm tiền mặt để hỗ trợ các hộ gia đình đối phó với chi phí sinh hoạt tăng cao.

Ông Andrew Kenningham, nhà kinh tế trưởng tại Capital Economics, nói: “Khả năng phục hồi của Eurozone, và đặc biệt là thị trường lao động, cho thấy lạm phát có thể cao hơn dự báo và lạm phát cơ bản sẽ giảm chậm hơn do tăng trưởng tiền lương mạnh tiếp tục giữ lạm phát cao trong lĩnh vực dịch vụ”.

* Tác động từ hỗn loạn dịch bệnh tại Trung Quốc

Chỉ vài tuần trước khi bắt đầu năm 2023, Trung Quốc đã tuyên bố nới lỏng khỏi chính sách "Zero COVID" (Không COVID-19) gây tranh cãi. Theo kinh nghiệm của các quốc gia khác, số người mắc COVID-19 cao dự báo sẽ gây ra tình trạng gián đoạn ngắn hạn cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Điều này có thể giáng một đòn mạnh vào sự phục hồi mong manh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngoài ra còn có nguy cơ một biến thể virus mới xuất hiện và lây lan sang các khu vực khác trên thế giới. Trong khi triển vọng ngắn hạn có vẻ ảm đạm, các nhà phân tích kỳ vọng nền kinh tế Trung Quốc sẽ kết thúc năm 2023 bằng một  bức tranh tươi sáng hơn mà động lực chính là nhờ Trung Quốc ngừng chính sách Zero COVID cũng như sự hỗ trợ của nhà nước đối với lĩnh vực bất động sản ốm yếu, vốn chiếm gần 1/4 sản lượng kinh tế của Trung Quốc.

Chuyên gia Christian Nolting, Giám đốc đầu tư của ngân hàng Deutsche Bank, cho biết: “Sự phục hồi của Trung Quốc, cùng với việc mở cửa trở lại trong khu vực, có nghĩa là châu Á có thể có một năm 2023 tốt đẹp”. Sự phục hồi có thể giúp ổn định các nền kinh tế láng giềng và nhiều nước xuất khẩu hàng hóa (như các nước Mỹ Latinh) do Trung Quốc là nước tiêu thụ hàng hóa lớn”.

* Khủng hoảng năng lượng

Tình hình năng lượng bấp bênh, đặc biệt là ở châu Âu, sẽ tiếp tục làm đau đầu các chính phủ trong năm 2023. Châu Âu chỉ có thể thoát khỏi một cuộc khủng hoảng năng lượng hoàn toàn vào mùa Đông này nhờ thời tiết ôn hòa hơn bình thường và người tiêu dùng cắt giảm mức sử dụng năng lượng.

Nhu cầu sưởi ấm thấp hơn có nghĩa là các kho dự trữ của khu vực, vốn đã được lấp đầy 100% công suất năm ngoái, có thể vẫn đảm bảo dự trữ đầy đủ vào cuối mùa Đông này. Điều đó có khả năng giữ giá khí đốt trong tầm kiểm soát vào mùa Xuân tới và giúp giảm lạm phát.

Tuy nhiên, tình hình vẫn có thể trở nên khó khăn trước mùa Đông tới. Năm ngoái, sau khi chi hàng trăm tỷ euro để tìm kiếm các giải pháp thay thế cho năng lượng Nga và hỗ trợ cho người tiêu dùng, châu Âu có thể phải vật lộn để một lần nữa lấp đầy các  kho dự trữ của mình.

Cuộc cạnh tranh về khí đốt tự nhiên hóa lỏng sẽ càng trở nên gay gắt khi Trung Quốc mở cửa trở lại và những khách hàng mua truyền thống châu Á như Nhật Bản và Hàn Quốc bắt đầu tìm kiếm thêm nguồn năng lượng. Theo chuyên gia Nolting, năng lượng vẫn là yếu tố rủi ro chính đối với khu vực, cùng với sự thiếu hụt khí đốt có thể xảy ra vào mùa Đông 2023-2024.

* Căng thẳng địa chính trị, chiến tranh công nghệ

Căng thẳng quân sự và chính trị sẽ tiếp tục là một trong những rủi ro lớn nhất đối với nền kinh tế, giống như năm 2022. Mặc dù chưa có hồi kết cho cuộc xung đột tại Ukraine, song những xích mích Mỹ-Trung liên quan đến eo biển Đài Loan (Trung Quốc) - nơi đặt trụ sở của nhà sản xuất chất bán dẫn hàng đầu thế giới và căng thẳng gia tăng ở Bán đảo Triều Tiên sau khi Bình Nhưỡng tiến hành các vụ thử tên lửa có thể sẽ khiến các nhà đầu tư “giữ cảnh giác hơn” trong năm nay.

Ông Notting cho rằng: “Các giải pháp nhằm chấm dứt cuộc xung đột của Nga tại Ukraine vẫn chưa rõ ràng. Điều này có nghĩa là không có giải pháp cho các tác động dây chuyền của cuộc xung đột này đối với các vấn đề  như người di cư, nguồn cung hàng hóa và thực phẩm năng lượng hóa thạch toàn cầu cũng như những thay đổi địa chính trị  có thể xảy ra bên ngoài khu vực”.

Cuộc chiến giành vị thế tối thượng về công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc có thể trở nên căng thẳng hơn vào năm 2023. Năm ngoái, Mỹ đã cấm chuyển giao công nghệ bán dẫn hiện đại của nước này cho Trung Quốc. Ông Notting nhận định: “Một cuộc xung đột thương mại giờ đây đã biến thành một nỗ lực nhằm tạo ra các tiêu chuẩn dài hạn áp dụng trong các lĩnh vực rất quan trọng như mạng viễn thông 5G, trí tuệ nhân tạo và chip. Sự thành công sẽ mở rộng cơ sở quyền lực quốc gia trong dài hạn. Vì vậy, cả hai bên sẽ không muốn nhượng bộ một cách dễ dàng”./.