Tình trạng thiếu điện tại Nhật Bản chưa có dấu hiệu sớm dịu lại

Các lý do dẫn tới tình trạng mất cân đối cung-cầu này là việc tạm dừng hoặc dỡ bỏ các nhà máy nhiệt điện không có lợi nhuận và việc trì hoãn tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân. Tuy nhiên, lý do lớn nhất là do thời tiết nắng nóng bất thường trong tháng Sáu năm nay ở Nhật Bản.

Ngày 27/6, nhu cầu điện tối đa đã lên tới khoảng 52.700 MW. Đó là mức cao nhất được ghi nhận trong tháng Sáukể từ sau thảm họa động đất và sóng thần tháng 3/2011 ở Đông Bắc Nhật Bản, cao hơn rất nhiều so với mức đỉnh 47.300 MW của tháng Sáu đạt được vào năm 2018. Mức tăng gần 5.400 MW ngang bằng với lượng điện do 5 lò phản ứng hạt nhân tạo ra.

Thông thường, nhu cầu điện ở Nhật Bản thường tăng mạnh vào tháng Bảy. Do đó, một số nhà máy nhiệt điện và các nhà máy điện khác đang trong giai đoạn kiểm tra định kỳ. Đây là một nguyên nhân khác khiến nguồn cung điện suy giảm.

Mặt khác, trận động đất ngoài khơi Fukushima hồi tháng 3/2022 là một trong những lý do khiến các tổ máy nhiệt điện số 1 và số 2 của Nhà máy Điện Shinchi ở Shinchi, tỉnh Fukushima, phải tạm dừng hoạt động. Tổ máy số 1 có công suất 1.000 MW sẽ hoạt động trở lại vào cuối tháng 12 năm nay, trong khi tổ máy số 2 có cùng công suất 1.000 MW sẽ chỉ hoạt động trở lại vào cuối tháng 3/2023.

Sự kết hợp của các điều kiện bất lợi đã khiến Chính phủ Nhật Bản phải ban hành khuyến cáo đầu tiên về khả năng thiếu điện, nhưng tình trạng thiếu điện cũng do vấn đề cơ cấu năng lượng.

Khi nhiều nguồn năng lượng tái tạo được đưa vào sử dụng, các công ty điện lực đã ngừng đầu tư cho các nhà máy nhiệt điện vì thua lỗ ngày càng tăng. Do vậy, sản lượng nhiệt điện đã giảm dần qua từng năm. Trong tài khóa 2020, tổng công suất phát điện của các nhà máy nhiệt điện đã tạm ngừng hoạt động lên tới 16.000 MW.

Mặc dù sản lượng năng lượng Mặt Trời ở Nhật Bản đang tăng đột biến nhưng nguồn phát này bị ảnh hưởng rất nhiều bởi điều kiện thời tiết. Đối với pin để lưu trữ điện từ các nguồn tái tạo, sự phát triển công nghệ và hình thành các cơ sở cần thiết còn chậm nên điều này chưa giúp giảm thiểu tình trạng mất cân đối cung-cầu điện năng ở Nhật Bản.

Các nhà máy điện hạt nhân được coi là nguồn phát điện ổn định, nhưng việc khởi động lại các nhà máy này đang diễn ra rất chậm. Kể từ sau cuộc khủng hoảng hạt nhân Fukushima năm 2011 đến nay, chỉ có 6 nhà máy điện hạt nhân đã hoạt động trở lại, nhưng tất cả đều nằm ở phía Tây Nhật Bản. Điều này khiến tình trạng mất cân đối cung-cầu về điện ở phía Đông Nhật Bản càng trở nên trầm trọng.

Trong bối cảnh đó, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) và các công ty điện lực đang đẩy nhanh các nỗ lực nhằm giải quyết tình trạng mất cân đối cung-cầu. Công ty JERA, một liên doanh giữa Công ty Điện lực Tokyo (TEPCO) và Công ty Điện lực Chubu, dự định sẽ tái khởi động tổ máy điện số 5 với sản lượng 600 MW tại Nhà máy Nhiệt điện Anegasaki cũ kỹ ở tỉnh Chiba vào ngày 29/6. Từ tháng 7/2022, JERA dự kiến sẽ lần lượt khởi động lại các nhà máy nhiệt điện khác đang trong quá trình kiểm tra định kỳ.

METI cho biết việc đảm bảo khả năng cấp điện với tỷ lệ công suất dự phòng 3% là khả thi. Đây được cho là tỷ lệ tối thiểu cần thiết để cung cấp điện ổn định.

Mặc dù vậy, vẫn chưa rõ liệu điều đó có đảm bảo cung cấp điện ổn định hay không. Vào mùa Hè năm 2021, nhu cầu điện vào giờ cao điểm tối đa ở các khu vực do TEPCO và ba công ty điện lực khác quản lý đã vượt quá dự báo của METI. Nếu nhu cầu vượt quá dự báo, việc cung cấp điện ổn định có thể trở nên khó khăn. Ngoài ra, người ta cũng lo ngại về các rắc rối trong việc khởi động lại các nhà máy nhiệt điện đã cũ.

Vì vậy, có nhiều vấn đề liên quan đến các biện pháp trung và dài hạn để giải quyết tình trạng mất cân đối cung-cầu.

Tổng công suất của các cơ sở truyền tải điện giữa miền Đông và miền Tây Nhật Bản hiện là 2.100 MW, cao hơn 900 MW so với trước thảm họa động đất và sóng thần năm 2011. Con số này dự kiến sẽ nâng lên 3.000 MW vào cuối tài khóa 2027. Mặc dù có những lời kêu gọi tăng thêm công suất nhưng có một vấn đề là ai sẽ chịu gánh nặng chi phí khổng lồ cho việc nâng cấp hệ thống lưới điện.

Trong khi đó, nếu các lò phản ứng hạt nhân số 6 và số 7 của Nhà máy Điện hạt nhân Kashiwazaki-Kariwa của TEPCO ở tỉnh Niigata được khởi động lại, nguồn cung điện của TEPCO sẽ được bổ sung thêm khoảng 2.700 MW.

Tuy nhiên, những lò phản ứng này dự kiến sẽ không hoạt động trong tương lai gần, do người dân ở khu vực gần nhà máy không chấp thuận việc tái khởi động các nhà máy này sau một loạt vụ bê bối./.