Việt Nam-Indonesia: Nhiều dư địa trong hợp tác thương mại

Đặc biệt, hai nước cùng là thành viên của Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) nên có nhiều lợi thế để tăng thương mại hai chiều. Vì vậy, chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư Tô Lâm thể hiện nhất quán chính sách đối ngoại của Việt Nam hết sức coi trọng quan hệ hữu nghị truyền thống và Đối tác Chiến lược với Indonesia làm sâu sắc hơn nữa quan hệ hợp tác; đưa quan hệ song phương đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả.

Quan hệ bổ trợ

Indonesia là thị trường tiềm năng với dân số lớn thứ 4 thế giới, đặc biệt dân số ở độ tuổi lao động chiếm 60%. Tăng trưởng kinh tế cao, ổn định thúc đẩy gia tăng nhu cầu tiêu dùng, nhập khẩu. Đáng lưu ý, tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh tạo động lực thúc đẩy tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế. Hơn nữa, nhu cầu nhập khẩu khá lớn; trong đó, nhập khẩu nhóm hàng tiêu dùng có xu hướng gia tăng. Đây là thị trường dễ tính hơn so với Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản và có văn hoá Á Đông gần gũi; khoảng cách địa lý gần cũng giúp doanh nghiệp Việt Nam giảm chi phí vận chuyển, tăng sức cạnh tranh hàng hoá.

Thiết lập quan hệ ngoại giao từ năm 1955, thống kê cho thấy, kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Indonesia đã tăng gấp 4 lần trong một thập kỷ qua. Cụ thể, năm 2020 đạt 8,2 tỷ USD; năm 2021 đạt 11,5 tỷ USD - lần đầu tiên vượt mục tiêu kim ngạch 10 tỷ USD/năm mà hai nước đã đề ra; năm 2022 đạt 14,1 tỷ USD; năm 2023 đạt 13,7 tỷ USD; năm 2024 đạt 16,73 tỷ USD. Riêng 2 tháng đầu năm 2025 kim ngạch song phương đạt 2,65 tỷ USD và hai bên phấn đấu đưa kim ngạch thương mại song phương lên 18 tỷ USD vào năm 2028.

Ông Phạm Thế Cường- Tham tán Thương mại Việt Nam tại Indonesia cho hay: Năm 2024 kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước đạt mức cao nhất từ trước tới nay, tăng trưởng ở mức hai con số. Kim ngạch thương mại song phương ghi nhận sự tăng trưởng nhanh chóng trong vòng 4 năm trở lại đây từ mức 8,07 tỷ USD năm 2020 lên mức hơn 16 tỷ USD của năm 2024. Kết quả này đưa hai nước đến gần hơn với mục tiêu 18 tỷ USD kim ngạch thương mại song phương vào năm 2028 mà lãnh đạo cấp cao hai nước đã đề ra.

Theo ông Phạm Thế Cường, năm 2024, tăng trưởng xuất khẩu sang Indonesia cao hơn nhập khẩu đã từng bước góp phần thu hẹp thâm hụt thương mại giữa hai nước. Trong hai năm 2023 và 2024, tăng trưởng xuất khẩu bình quân ghi nhận ở mức 16,9%/năm trong khi nhập khẩu tăng trưởng 4,8%/năm. Mức thâm hụt đã giảm từ 5,12 tỷ USD năm 2022 xuống 4,3 tỷ USD trong năm 2024.

Trong số các mặt hàng Việt Nam xuất khẩu nhiều nhất sang Indonesia, xuất khẩu hàng nông sản có mức tăng trưởng ấn tượng; trong đó, gạo là nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu cao nhất trong năm. Cùng đó, Việt Nam cũng xuất khẩu lượng lớn cà phê sang Indonesia dù đây là trung tâm sản xuất và xuất khẩu cà phê lớn trên thế giới.

“Đóng góp vào sự tăng trưởng tích cực của xuất khẩu Việt Nam sang thị trường Indonesia trong năm 2024 là nỗ lực, bền bỉ không mệt mỏi của doanh nghiệp xuất khẩu, hiệp hội ngành nghề Việt Nam bất chấp nhiều rào cản phi thuế quan từ thị trường lớn nhất Đông Nam Á thông qua việc chủ động xúc tiến quảng bá, thâm nhập thị trường”, ông Phạm Thế Cường nhấn mạnh.

Đặc biệt, kể từ khi Hiệp định Thương mại Tự do Kinh tế Khu vực (RCEP) có liệu lực, hàng hóa xuất khẩu Việt Nam có thêm nhiều cơ hội chọn lựa ưu đãi thuế quan có lợi nhất, được hưởng thuận lợi hóa thương mại, quy tắc xuất xứ của hiệp định. Sự gia tăng kim ngạch xuất khẩu vào thị trường Indonesia là sự tổng hợp của nhiều nhân tố; trong đó, có các ưu đãi về thuế quan, quy tắc xuất xứ từ các FTA bao gồm cả Hiệp định RCEP mang lại.

Tuy nhiên, dù là thị trường giàu tiềm năng, nhưng Indonesia là thị trường mang tính bảo hộ cao như hạn ngạch, giấy phép nhập khẩu; chứng nhận Halal (phải do cơ quan có thẩm quyền Indonesia cấp); tiêu chuẩn quốc gia (SNI), quy định về cảng nhập khẩu (một số nhóm hàng); thường xuyên áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.

Vì vậy, để đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này, doanh nghiệp cần chủ động xin giấy chứng nhận Halal Indonesia, chứng nhận tiêu chuẩn quốc gia SNI. Ngoài ra, doanh nghiệp cần thận trọng khi ký kết hợp đồng; yêu cầu đối tác cung cấp giấy tờ pháp lý đầy đủ như chứng nhận đăng ký kinh doanh và mã số thuế, không nên chuyển tiền đặt cọc vào tài khoản cá nhân và đảm bảo điều khoản bảo vệ quyền lợi trong hợp đồng.

Kỳ vọng tăng trưởng

Tại buổi làm việc với Đại sứ Indonesia tại Việt Nam Denny Adbi, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long ghi nhận mối quan hệ tốt đẹp, hữu nghị giữa hai đất nước, nhất là những thành tựu về kinh tế, thương mại, đầu tư. Đặc biệt, Indonesia là đối tác lớn, một người bạn của Việt Nam trong khuôn khổ ASEAN. Vì vậy, Việt Nam mong muốn thúc đẩy hợp tác, tham khảo chính sách và học tập kinh nghiệm từ phía Indonesia trong lĩnh vực năng lượng, nhất là việc Việt Nam và Indonesia đều cùng tham gia Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) trong cùng năm 2023.

Theo Đại sứ Denny Adbi, Việt Nam và Indonesia có thể xem xét, đẩy mạnh hợp tác hơn nữa trong 5 lĩnh vực tiềm năng, còn nhiều dư địa gồm nông nghiệp, nghề cá, chuyển đổi số, năng lượng tái tạo và công nghiệp công nghệ cao. Nhiều doanh nghiệp, nhà đầu tư Việt Nam đã đến đầu tư tại Indonesia; trong đó, có Tập đoàn VinFast đầu tư và xây dựng nhà máy sản xuất ô tô điện tạo ra một tiền đề mới và xu thế mới về phát triển hệ sinh thái pin xe điện tại Indonesia và khu vực ASEAN. Ngoài ra, Tập đoàn TH sang đầu tư, xây dựng phát triển hệ thống trang trại và sữa tươi tại Indonesia. Về hợp tác nghề cá, hai nước cũng có nhiều tiềm năng hợp tác, đặc biệt sau khi đã hoàn thành đàm phán phân định vùng chồng lấn trên biển.

Trước đó, VinFast Auto đã tổ chức Lễ Động thổ Dự án Nhà máy lắp ráp xe điện tại Subang, Tây Java, Indonesia. Việc xây dựng nhà máy ở thị trường xe điện tiềm năng bậc nhất Đông Nam Á hứa hẹn sẽ mang đến cơ hội việc làm cho lao động địa phương, khẳng định quyết tâm mạnh mẽ của VinFast trong chiến lược mở rộng tại thị trường khu vực và cam kết thúc đẩy ngành công nghiệp xe điện Indonesia. Nhà máy lắp ráp xe điện VinFast có số vốn đầu tư ban đầu khoảng 200 triệu USD; công suất dự kiến đạt 50.000 xe/năm và sẽ có khu vực chính như xưởng thân vỏ, xưởng lắp ráp, xưởng sơn, khu vực kiểm thử… dự kiến đi vào hoạt động từ quý IV/2025.

Ông Temmy Wiradjaja, Tổng giám đốc VinFast Indonesia cho biết: “Chỉ sau vài tháng chính thức ra mắt thương hiệu tại thị trường, sự kiện động thổ nhà máy khẳng định chiến lược mở rộng và nâng cao năng lực cạnh tranh bài bản của VinFast tại thị trường Indonesia, đánh dấu cột mốc quan trọng trong chiến lược mở rộng và chinh phục thị trường xe điện tiềm năng hàng đầu khu vực. Hy vọng dự án sẽ là minh chứng cho cam kết dài hạn của VinFast tại Indonesia, góp phần thúc đẩy ngành công nghiệp xe điện, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân nơi đây.”

Tính đến tháng 1/2025, Indonesia đã đầu tư trực tiếp vào Việt Nam tổng số vốn là 669,7 triệu USD với 130 dự án, đứng thứ 30/149 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư trực tiếp vào Việt Nam. Nhiều tập đoàn, công ty của Indonesia đang đầu tư và kinh doanh thành công tại Việt Nam như: Ciputra, Traveloka, Gojek, PT Vietmindo Energitama, Jafpa Comfeed Vietnam, Semen Indonesia Group…

Ở chiều ngược lại, một số doanh nghiệp, tập đoàn lớn của Việt Nam đã có mặt tại Indonesia như FPT, Điện máy xanh... và doanh nghiệp khác cũng đang hoàn thiện thủ tục đầu tư tại Indonesia như Taxi Xanh (Vingroup), Tập đoàn Việt Thái, Thái Bình Shoes, Công ty cổ phần Thuận Hải… Đáng chú ý, dự án của Vinfast Global xây dựng nhà máy sản xuất xe điện tại Indonesia với quy mô 50.000 xe mỗi năm, đã khởi công vào tháng 7/2024.

Ngoài ra, trong các cuộc tiếp xúc, trao đổi gần đây, lãnh đạo hai nước đều nhất trí sẽ giảm rào cản thương mại và tạo thuận lợi xuất nhập khẩu mặt hàng chủ chốt của nhau; trong đó, có thương mại gạo. Chính phủ Việt Nam đã đưa ra chiến lược phát triển ngành công nghiệp Halal để tăng cường hơn nữa xuất khẩu sang các thị trường Halal (thực phẩm dành cho người Hồi giáo). Hiện nay, tiềm năng của thị trường Halal rất lớn, lên đến hàng nghìn tỷ USD. Do vậy, đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Đặc biệt, hai nước đang làm việc để tạo điều kiện hơn nữa cho doanh nghiệp Việt Nam có được các chứng nhận Halal để thâm nhập mạnh hơn vào thị trường xuất khẩu Halal sang Indonesia. Phía Việt Nam mong muốn Indonesia tạo thuận lợi cho nông sản và sản phẩm Halal có xuất xứ Việt Nam tiếp cận thị trường Indonesia; khuyến khích doanh nghiệp Indonesia mở rộng đầu tư tại Việt Nam.

Hơn nữa, Việt Nam và Indonesia đều đã đưa ra những cam kết mạnh mẽ về cắt giảm phát thải carbon, thể hiện trách nhiệm đóng góp vào nỗ lực chung toàn cầu giảm thiểu và ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong quá trình triển khai thực hiện các cam kết quốc tế, hai nước có thể hợp tác chặt chẽ về chuyển đổi năng lượng, lưu trữ carbon, phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng xanh, phát triển kinh tế xanh bền vững.