Việt Nam khẳng định vai trò tích cực, chủ động trong Hội đồng Bảo an LHQ

Việt Nam đã trải qua 6 tháng đầu tiên trong nhiệm kỳ ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) 2020-2021 khi tình hình chính trị-an ninh, kinh tế-xã hội thế giới diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp và khó lường do xu thế cạnh tranh nước lớn và căng thẳng gia tăng tại nhiều điểm nóng.

Chiều 29/4/2020, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã điện đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Estonia Urmas Reinsalu để trao đổi về hợp tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19 cũng như phối hợp tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc mà hiện cả hai nước đều là Ủy viên không thường trực nhiệm kỳ 2020-2021. Ảnh: TTXVN phát

Đặc biệt, đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 đã tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống quốc tế ở khắp các châu lục, bao gồm cả hoạt động của HĐBA.

Trong lịch sử hiện đại, có thể nói chưa bao giờ thế giới phải đối mặt với một vấn đề phi truyền thống có ảnh hưởng lớn, khó kiểm soát cả về phạm vi lẫn quy mô như đại dịch COVID-19.

Không chỉ khiến LHQ phải tạm thời đóng cửa trụ sở ở thành phố New York, Mỹ trong 3 tháng, bản thân đại dịch COVID-19 cũng trở thành một thách thức toàn cầu đòi hỏi HĐBA phải thể hiện tiếng nói và vai trò trong việc tìm kiếm giải pháp ứng phó chung.

Tuy nhiên, những căng thẳng, chia rẽ tồn tại nhiều năm qua giữa các ủy viên thường trực HĐBA (Mỹ, Anh, Pháp, Nga và Trung Quốc), liên quan tới những vấn đề lợi ích sát sườn, khiến HĐBA rất khó đạt được sự đồng thuận để có thể ra được các nghị quyết chung.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã cùng các ủy viên khác của HĐBA LHQ thích nghi với tình trạng bình thường mới khi vận hành bộ máy thông qua hình thực trực tuyến và áp dụng một số biện pháp tạm thời về cơ chế tham vấn, thương lượng và bỏ phiếu nghị quyết từ xa.

Với khối lượng công việc lớn của HĐBA, có thể nói Việt Nam đã thể hiện vai trò một ủy viên tích cực, tham gia các hoạt động HĐBA trong 6 tháng qua, với tổng cộng gần 190 cuộc họp, trong đó 112 cuộc họp theo hình thức trực tuyến kể từ tháng 3 đến nay, hàng trăm cuộc họp đàm phán, thương lượng văn kiện ở các cấp khác nhau, các cuộc họp của các cơ quan trực thuộc, các cuộc họp không chính thức khác, trên 59 đề mục về hầu hết các vấn đề ở tất cả các châu lục như châu Phi (19 đề mục), Trung Đông (7 đề mục), châu Âu (6 đề mục), châu Mỹ (3 đề mục), châu Á (6 đề mục) và các vấn đề về chủ đề (18 đề mục) như chống khủng bố, biến đổi khí hậu, trẻ em trong xung đột vũ trang, thanh niên - hòa bình - an ninh, hoạt động gìn giữ hòa bình, kiểm soát các loại vũ khí hạng nhẹ....

Ngày 2/7/2020, Tổ công tác liên ngành về việc Việt Nam đảm nhận cương vị Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đã tổ chức họp định kỳ dưới sự chủ trì của đồng chí Lê Hoài Trung, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Tổ trưởng Tổ Công tác nhằm sơ kết công tác tham gia Hội đồng Bảo an của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2020 và thảo luận về phương hướng, nhiệm vụ trong thời gian tới. Ảnh: TTXVN phát

Trong thời gian 6 tháng, HĐBA đã thông qua tổng cộng 68 văn kiện dưới hình thức khác nhau, trong đó có 21 nghị quyết, 6 tuyên bố của Chủ tịch HĐBA, 20 tuyên bố báo chí và 21 thông tin báo chí.

Trong lần thứ hai đảm nhiệm vị trí ủy viên không thường trực HĐBA LHQ, Việt Nam đã tham gia trên tinh thần độc lập, tự chủ, trách nhiệm và cân bằng, thể hiện rõ lập trường ủng hộ tuân thủ Hiến chương LHQ và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, ủng hộ tìm kiếm giải pháp cho các cuộc xung đột khu vực và quốc tế thông qua đàm phán, thương lượng hòa bình, đồng thời chia sẻ các nỗ lực, kinh nghiệm của Việt Nam trong quá trình tái thiết và phát triển đất nước, hội nhập quốc tế và khu vực.

Việt Nam cũng đang dần tham gia sâu, chủ động hơn, nắm bắt các cơ hội để thúc đẩy quan tâm lợi ích và ưu tiên của Việt Nam tại HĐBA một cách hiệu quả hơn, như Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh tham gia và phát biểu tại cuộc họp trực tuyến cấp cao về chủ đề "Kỷ niệm 75 năm kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ Hai" theo lời mời của Ngoại trưởng Estonia; Việt Nam tham gia đồng tổ chức cuộc thảo luận trực tuyến về chủ đề : "Bảo vệ môi trường trong xung đột vũ trang là bảo vệ thường dân".

Sự chủ động của Việt Nam còn thể hiện ở việc cùng 8 nước thành viên không thường trực khác đề nghị HĐBA LHQ họp trực tuyến thảo luận về đại dịch COVID-19 vào đầu tháng Tư và đây là cuộc họp đầu tiên của HĐBA về vấn đề này.

Ngoài ra Việt Nam cũng tham gia và có nhiều đóng góp thực chất vào quá trình thương lượng các văn kiện của HĐBA, đáp ứng quan tâm chung và được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Đặc biệt, Việt Nam đã có sáng kiến tổ chức hai sự kiện quan trọng thu hút sự quan tâm của LHQ, cộng đồng quốc tế và tạo dấu ấn của Việt Nam tại HĐBA.

Trước hết, đó là phiên thảo luận mở của HĐBA với chủ đề "Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương LHQ trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế" do Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh chủ trì với sự tham gia và phát biểu của tổng cộng 111 diễn giả (trong đó có đại diện của 106 quốc gia). Tại sự kiện này, HĐBA đã nhất trí thông qua Tuyên bố Chủ tịch do Việt Nam chủ trì soạn thảo.

Tuyên bố khẳng định giá trị vững bền của Hiến chương trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, phát triển luật pháp quốc tế và điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia; tái khẳng định cam kết của HĐBA đối với tôn chỉ, mục đích của Hiến chương. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, HĐBA thông qua một tuyên bố riêng về Hiến chương LHQ.

Việt Nam cũng tổ chức phiên họp về hợp tác giữa LHQ và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Sự kiện này khẳng định rõ vai trò của Việt Nam vừa là Chủ tịch ASEAN 2020 và nước ủy viên không thường trực HĐBA, thể hiện nỗ lực của Việt Nam tiếp tục thúc đẩy hợp tác toàn diện, hiệu quả giữa hai tổ chức, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên như, giải quyết tranh chấp, ngoại giao phòng ngừa, giải trừ quân bị, gìn giữ hòa bình, chống khủng bố, hợp tác biển, an ninh hàng hải.

Trong năm 2020, Việt Nam ưu tiên thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN và LHQ thông qua việc nâng cao chất lượng và hiệu quả tham gia của các nước ASEAN trong hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ; thúc đẩy vai trò, đóng góp của phụ nữ ASEAN trong lĩnh vực hòa bình, an ninh; và triển khai hiệu quả lộ trình gắn kết, tương hỗ giữa các Mục tiêu Phát triển bền vững của LHQ và Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.

Trong ảnh: Đại sứ Đặng Đình Quý - Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam tại LHQ bỏ phiếu tại phòng Đại hội đồng LHQ. Ảnh: Hữu Thanh-PV TTXVN tại Mỹ

Bên cạnh đó, Việt Nam đã có những sáng kiến góp phần đề cao vai trò, hợp tác và sự hiện diện của ASEAN tại HĐBA LHQ.

Việt Nam chủ động thúc đẩy phối hợp với Indonesia để lần đầu tiên hai nước ASEAN là ủy viên không thường trực HĐBA có phát biểu chung tại HĐBA (phiên họp mở về hợp tác LHQ và Liên minh châu Âu). Việt Nam cũng đề xuất tổ chức đối thoại cấp cao ASEAN-LHQ về phát triển bền vững dịp Hội nghị Cấp cao ASEAN - LHQ vào tháng 10/2020.

Một dấu mốc nổi bật của Việt Nam trong 6 tháng qua chính là việc đảm nhận thành công cương vị Chủ tịch HĐBA tháng 1/2020.

Trong tháng Việt Nam là Chủ tịch, HĐBA đã tổ chức 30 hoạt động chính thức, trong đó có 2 cuộc thảo luận mở, 8 cuộc họp nghe báo cáo và 4 cuộc họp thông qua nghị quyết được phát trực tiếp trên hệ thống thông tin của LHQ.

Với tư cách chủ tịch, Việt Nam cũng đã tổ chức buổi họp báo quốc tế và nhiều cuộc họp thông tin về hoạt động của HĐBA cho các nước thành viên, quan sát viên của LHQ, các tổ chức phi chính phủ và các đối tượng quan tâm khác.

HĐBA đã thông qua 13 quyết định, bao gồm 4 nghị quyết và một quyết định về việc gia hạn các phái bộ, lực lượng và cơ chế LHQ, một tuyên bố của Chủ tịch, 5 tuyên bố báo chí và 2 thông tin báo chí. Đây là số lượng quyết định nhiều nhất trong một tháng làm việc của HĐBA trong nhiều năm gần đây.

Như Đại sứ, Trưởng phái đoàn thường trực Indonesia tại LHQ, Dian Triansyah Djani (Đi-an Tri-an-xi-a Gia-ni) nhận xét: “Việt Nam đã đảm trách vị trí chủ tịch một cách rất hiệu quả và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình”.

Ông Marc Pecsteen de Buytswerve, Đại sứ, Trưởng phái đoàn thường trực Bỉ tại LHQ (Bỉ là Chủ tịch HĐBA tháng 2/2020) đã đánh giá: "Thật khó khi bắt đầu nhiệm kỳ mà phải đảm nhận vị trí chủ tịch ngay như vậy, sẽ có rất nhiều thách thức, tuy nhiên Việt Nam đã làm rất tốt và đã thực sự tạo được dấu ấn".

Trong vai trò Điều phối viên Nhóm các nước ủy viên không thường trực tại HĐBA vào tháng 5/2020, Việt Nam đã  chủ động nối lại các cuộc gặp trực tuyến giữa 10 nước ủy viên không thường trực HĐBA và Tổng Thư ký LHQ, vốn trước đó không được tổ chức do dịch COVID-19; chủ trì xây dựng phát biểu chung của nhóm 10 nước ủy viên không thường trực tại phiên họp mở rộng về phương pháp làm việc; đồng thời là đầu mối trao đổi trong nhóm 10 nước ủy viên không thường trực HĐBA với Ban thư ký LHQ liên quan việc bổ nhiệm Đặc phái viên TTK LHQ về Libya.

Với những gì đã làm được trong 6 tháng qua, lãnh đạo LHQ, các nước và dư luận quốc tế có nhiều nhận định, đánh giá tích cực về vai trò, sự tham gia của Việt Nam, thể hiện vai trò một ủy viên không thường trực HĐBA luôn chủ động đóng góp vào mọi lĩnh vực hoạt động của LHQ.

Điều này góp phần nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam, tạo tiền đề để Việt Nam tự tin phát huy hiệu quả hơn nữa vai trò của mình, đảm đương và hoàn thành tốt trọng trách ủy viên không thường trực HĐBA trong thời gian còn lại của nhiệm kỳ, đồng thời khẳng định Việt Nam là một thành viên tích cực, chủ động của LHQ, là đối tác tin cậy và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế./.