3 xu hướng trí tuệ nhân tạo đáng chú ý năm 2024

Khởi đầu năm 2024 được đánh dấu bằng một làn sóng dự đoán về quỹ đạo của trí tuệ nhân tạo (AI) từ lạc quan đến thận trọng. Tuy nhiên, đã có một sự đồng thuận rõ ràng: AI đang định hình lại trải nghiệm của con người. Để theo kịp, nhân loại cần phải phát triển.

Đối với bất kỳ ai đã sống qua sự phát triển của Internet và mạng xã hội, cuộc cách mạng AI có thể gợi lên cảm giác "déjà vu" - hiện tượng tâm lý mà một người cảm thấy rằng họ đã trải qua hoàn cảnh đó trong quá khứ, nói cách khác đó là một cảm giác vô cùng quen thuộc đối với một sự việc hoặc một tình huống nào đó đang xảy ra trong cuộc sống của họ.

Trang mạng The Strategist ngày 5/2 đăng bài viết của 2 tác giả Yolanda Botti-Lodovico, người phụ trách chính sách và các hoạt động vận động cho Quỹ Patrick J. McGovern, và Vilas Dhar, Chủ tịch của Quỹ Patrick J. McGovern, với tựa đề “Năm 2024 có phải là năm của AI có trách nhiệm?”.

Trong đó, có hai câu hỏi cơ bản được đặt ra: Một là, liệu có thể duy trì đà phát triển hiện tại mà không lặp lại những sai lầm trong quá khứ? Hai là, liệu chúng ta có thể tạo ra một thế giới mà trong đó tất cả mọi người, bao gồm cả 2,6 tỷ người vẫn ngoại tuyến, có thể phát triển mạnh mẽ hay không?

Việc khai thác AI để mang lại một tương lai công bằng và lấy con người làm trung tâm đòi hỏi những hình thức đổi mới toàn diện. Tuy nhiên, có 3 xu hướng đầy hứa hẹn mang lại hy vọng trong năm 2024.

Đầu tiên, quy định về AI vẫn là ưu tiên hàng đầu trên toàn cầu. Từ Đạo luật AI của Liên minh châu Âu (EU) đến lệnh hành pháp tháng 10/2023 của Tổng thống Mỹ Joe Biden, những người ủng hộ AI có trách nhiệm đã đáp lại các cam kết tự nguyện từ các công ty công nghệ hàng đầu "Big Tech" bằng các đề xuất chính sách bắt nguồn từ các nguyên tắc công bằng, công lý và dân chủ. Cộng đồng quốc tế, dẫn đầu bởi Cơ quan tư vấn cấp cao của Liên hợp quốc (LHQ) về AI mới thành lập sẵn sàng thúc đẩy những sáng kiến này trong năm tới, bắt đầu bằng báo cáo tạm thời về Quản lý AI cho Nhân loại.

Thứ hai, đây có thể là năm để bồi dưỡng đội ngũ chuyên gia AI có đạo đức trên toàn cầu. Bằng cách mở rộng phạm vi của các sáng kiến như Lực lượng Đặc nhiệm Tài nguyên Nghiên cứu Trí tuệ Nhân tạo Quốc gia - được thành lập theo Đạo luật Sáng kiến AI năm 2020 của Mỹ - và bản địa hóa các chiến lược thực hiện thông qua các công cụ như phương pháp đánh giá mức độ sẵn sàng của Tổ chức Giáo dục, Văn hóa và Khoa học của LHQ (UNESCO), các khuôn khổ quản trị toàn diện trên toàn cầu có thể định hình AI trong năm 2024.

Xu hướng thứ ba, ở cấp quốc gia, trọng tâm dự kiến sẽ là điều chỉnh nội dung do AI tạo ra và trao quyền cho các nhà hoạch định chính sách cũng như công dân để đối đầu với các mối đe dọa do AI gây ra. Khi nhiều quốc gia - đại diện cho hơn 40% dân số thế giới - chuẩn bị tổ chức các cuộc bầu cử quan trọng trong năm nay, việc chống lại tình trạng tăng thông tin sai lệch ngày càng tăng và sắp xảy ra sẽ đòi hỏi các biện pháp chủ động. Điều này bao gồm các sáng kiến nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng, thúc đẩy hiểu biết về truyền thông trên diện rộng ở các nhóm tuổi khác nhau và giải quyết sự phân cực bằng cách nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đồng cảm và học hỏi lẫn nhau.

Khi các chính phủ tranh luận về vai trò của AI trong lĩnh vực công, những thay đổi về quy định có thể sẽ khơi dậy các cuộc thảo luận mới về việc sử dụng các công nghệ mới nổi để đạt được các mục tiêu chính sách quan trọng. Việc Ấn Độ sử dụng AI để nâng cao hiệu quả của hệ thống đường sắt và hệ thống thanh toán kỹ thuật số do AI cung cấp của Brazil là những ví dụ điển hình.            

Trong năm 2024, các tổ chức như Chương trình Phát triển LHQ dự kiến sẽ khám phá việc tích hợp công nghệ AI vào cơ sở hạ tầng công cộng kỹ thuật số (DPI). Các sáng kiến thiết lập tiêu chuẩn, chẳng hạn như Hiệp ước Kỹ thuật số Toàn cầu sắp tới của LHQ, có thể đóng vai trò là khuôn khổ của nhiều bên liên quan để thiết kế DPI toàn diện. Những nỗ lực này nên tập trung vào việc xây dựng niềm tin, ưu tiên nhu cầu của cộng đồng và quyền sở hữu lợi nhuận cũng như tuân thủ “các nguyên tắc chung vì một tương lai kỹ thuật số mở, tự do và an toàn cho tất cả mọi người”. 

Các nhóm xã hội dân sự đã và đang xây dựng trên đà này và khai thác sức mạnh của AI. Ví dụ, Tổ chức phi lợi nhuận Dịch vụ Dân số Quốc tế và công ty khởi nghiệp Babylon Health có trụ sở tại London (Anh) đang triển khai công cụ kiểm tra triệu chứng và định vị nhà cung cấp dịch vụ y tế được hỗ trợ bởi AI, thể hiện khả năng của AI trong việc giúp người dùng quản lý sức khỏe của họ.

Tương tự, các tổ chức như Polaris và Girl Effect đang nỗ lực vượt qua các rào cản đối với chuyển đổi kỹ thuật số trong khu vực phi lợi nhuận, giải quyết các vấn đề như quyền riêng tư dữ liệu và an toàn người dùng. Bằng cách phát triển các cơ chế tài chính tập trung, thiết lập mạng lưới chuyên gia quốc tế và ủng hộ quan hệ đồng minh, các quỹ từ thiện và tổ chức công có thể giúp mở rộng các sáng kiến như vậy.            

Khi các tổ chức phi lợi nhuận chuyển từ tích hợp AI vào công việc của họ sang xây dựng các sản phẩm AI mới, hiểu biết của chúng ta về khả năng lãnh đạo và đại diện trong lĩnh vực công nghệ cũng phải phát triển. Bằng cách thách thức những nhận thức lỗi thời về những người chơi chủ chốt trong hệ sinh thái AI ngày nay, chúng ta có cơ hội tôn vinh tính đa dạng của sự đổi mới và những người tiên phong từ nhiều chủng tộc, văn hóa và khu vực địa lý khác nhau, đồng thời thừa nhận việc cố tình gạt ra ngoài lề của tiếng nói thiểu số trong lĩnh vực AI.     

Các tổ chức như Dự án thiên tài ẩn giấu, Người bản địa trong AI và Technovation đã đặc biệt tập trung vào phụ nữ và người da màu. Bằng cách hỗ trợ chung cho công việc của họ, có thể đảm bảo rằng họ đóng vai trò dẫn đầu trong việc định hình, triển khai và giám sát các công nghệ AI trong năm 2024 và xa hơn thế.

Các cuộc tranh luận về ý nghĩa của việc “lấy con người làm trung tâm” và những giá trị nào sẽ định hướng cho xã hội của chúng ta sẽ định hình sự tham gia của chúng ta với AI. Các khuôn khổ nhiều bên liên quan như Khuyến nghị của UNESCO về Đạo đức của Trí tuệ Nhân tạo có thể cung cấp những hướng dẫn rất cần thiết. Bằng cách tập trung vào các giá trị chung như tính đa dạng, tính toàn diện và hòa bình, các nhà hoạch định chính sách và nhà công nghệ có thể phác thảo các nguyên tắc để thiết kế, phát triển và triển khai các công cụ AI toàn diện.            

Tương tự, việc tích hợp các giá trị này vào chiến lược chung đòi hỏi phải có sự tham gia của cộng đồng và cam kết kiên định về công bằng và nhân quyền.

Do AI đang ngày càng trở nên phổ biến như Internet, nhân loại cần phải học hỏi từ những thành công và thất bại của cuộc cách mạng kỹ thuật số. Việc chỉ đi theo con đường hiện tại có nguy cơ kéo dài - hoặc thậm chí làm trầm trọng thêm - khoảng cách giàu nghèo toàn cầu và khiến các cộng đồng dễ bị tổn thương trên toàn thế giới xa lánh hơn nữa.

Tuy nhiên, bằng cách tái khẳng định cam kết về sự công bằng, công bằng và nhân phẩm, thế giới có thể thiết lập một khuôn khổ toàn cầu mới cho phép mọi cá nhân gặt hái được những thành quả từ đổi mới công nghệ. Thế giới cần phải tận dụng năm tới để nuôi dưỡng mối quan hệ đối tác nhiều bên và thúc đẩy một tương lai trong đó AI tạo ra sự thịnh vượng cho tất cả mọi người.