Âm vang tiếng trống da trâu trong văn hóa Việt
Âm vang hồi trống trận
Ngũ liên hồi cứu đê
Linh thiêng hồi trống tế
Những hồn xưa vọng về
Tiếng trống từ ngàn xưa đã song hành, gần gũi và gắn bó với đời sống người dân Việt. Đó là tiếng trống trận thúc giục, hào hùng. Tiếng trống của người giữ đê, cầu bình an hay bình dị hơn là tiếng trống của những điệu hát, múa lân… trong những ngày hội làng.
Tiếng trống cũng rộn rã mỗi khi có lễ hội làng Việt dịp Tết đến, Xuân về.
Về với Đọi Tam, làng nghề cổ truyền, tôi tìm về với âm thanh vang vọng từ ngàn xưa.
Làng Đọi Tam, xã Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, cái nôi của nghề cổ truyền làm trống - sản phẩm được tạo ra nhờ những đôi tay tài hoa.
Về Đọi Tam, từ xa xa phía cổng làng, tôi đã có thể nghe văng vẳng tiếng xẻ gỗ, bào gỗ, và cả những âm thanh tùng tùng – cắc cắc. Trống Đọi Tam được biết đến không chỉ bởi mang hơi thở của lịch sử, mà ẩn chứa trong đó là cả nghệ thuật làm trống, từ trống trong đời sống dân gian, trống thờ, trống phục vụ lễ hội.
Trong không khí ấm áp của mùa xuân, ông Lê Ngọc Hùng, nghệ nhân làm trống tại làng nghề Đọi Tam bày tỏ, làm trống có đến hàng trăm công cụ, được phân chia rõ ràng theo công năng. Dụng cụ nào dùng để làm tang trống, dụng cụ nào làm da trống.
Các dụng cụ làm tang trống bao gồm: ván bài, yếm bào, đòn ống, da bào, dao dựa, ca hạt mớp, ca dọc, máy xẻ gỗ, nạo, bào đứng, bào ngang, con sản; dụng cụ làm da trống đơn giản hơn, cụ thể gồm: nghiến, khom, dùi đục…
Để có một sản phẩm tốt, việc chọn nguyên liệu cũng rất công phu, tỉ mỉ. Nguyên liệu làm mặt trống phải từ da trâu; gỗ để làm tang trống (thân). Trải qua hàng trăm năm, những nghệ nhân làm trống ở Đọi Tam đã đúc kết lại: “Da trâu tang mít, đánh ít kêu nhiều". Có nghĩa là, da trâu làm mặt trống và gỗ mít làm tang thì trống sẽ rất tốt.
Nghệ nhân Lê Ngọc Hùng chia sẻ, tang trống phải là loại gỗ mít già, vừa nhẹ, không bị ngót và quan trọng nhất là giữ được “tiếng".
Người dân Đọi Tam chỉ dùng da trâu cái để bưng mặt trống, da được chọn thường là da của những con trâu già có độ bền, dẻo và dai hơn.
Khi mua da, chọn con trâu có da nhiều nếp nhăn, lông bạc. Da trâu để làm trống tối kỵ chọn da của những con trâu béo, trâu trắng. Công đoạn căng mặt trống cũng hết sức quan trọng, sao cho vừa căng lại vừa kín, khi đánh tạo tiếng kêu giòn, vang.
Mỗi chiếc trống được làm ra, đối với người dân Đọi Tam như thể một đứa con tinh thần. Họ đã dồn công sức, sự tỉ mỉ qua đôi bàn tay tài hoa và quan trọng hơn cả là tâm huyết vào trống. Mỗi chiếc trống sau khi hoàn thiện đều được các nghệ nhân làng nghề làm “giấy khai sinh” với ngày, tháng, năm và nơi sản xuất.
Ở làng Đọi Tam, con trai trong làng chừng 10 tuổi đã biết sơ lược về cách làm trống. Đến tầm 14 - 15 tuổi thì đã bắt đầu học nghề bài bản.
Đến mười tám, đôi mươi đã có thể theo cha anh đi làm những chiếc trống cỡ đại (trống sấm chỉ dành cho đàn ông khoẻ mạnh, có kinh nghiệm và kỹ thuật điêu luyện).
Những người thợ làng Ðọi Tam làm được nhiều các loại trống như: trống đại, trống đội, trống dùng trong đình, chùa, trống chèo, trống cơm, trống trường, trống trung thu, trống hội, trống múa lân sư rồng...
Trong thời đại công nghiệp phát triển, những chiếc trống, tiếng trống dần trở nên bão hòa và bị thay thế bởi những âm thanh điện tử. Nhưng với sự năng động, những người thợ làng nghề trống Đọi Tam luôn sáng tạo, đáp ứng theo thị hiếu người sử dụng.
Nếu như trước đây, các nghệ nhân làm các loại trống tròn, tang gỗ thì hiện nay xuất hiện nhiều kiểu trống mới, thậm chí các các loại trống của các dân tộc ít người như Chăm, Khơme… và cả các loại trống là sản phẩm nhỏ trang trí để phục vụ nhu cầu của khách du lịch.
Không chỉ vậy, nghệ nhân Lê Ngọc Hùng còn cho biết, để thích ứng với thời cuộc, làng nghề đã sản xuất thêm sản phẩm thùng ngâm chân, chậu tắm ghép bằng gỗ thông; bình đựng rượu được làm từ gỗ sồi nhập khẩu…
Từ sự nhạy bén đó, nghề làm trống tại Đọi Tam đã mang lại lợi ích về kinh tế, nhiều người thợ đã làm giàu trên chính mảnh đất quê hương bằng đôi tay tài hoa và khối óc của mình.
Trong bối cảnh công nghiệp hóa, giữ được sự tồn tại của làng nghề đã khó, để phát triển và nâng cao uy tín, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm càng khó hơn. Nhưng với lửa nghề, sự sáng tạo và đôi bàn tay tài hoa, nghề trống Đọi Tam đến nay vẫn đứng vững.
Hi vọng một ngày không xa, làng nghề Đọi Tam sẽ được quan tâm, bảo tồn và phát triển. Khách du lịch và bạn bè quốc tế sẽ biết đến làng nghề độc đáo, có lịch sử 1.000 năm của Việt Nam./.
Tin liên quan
-
Thị trường
Làng nghề bánh tráng tất bật vụ Tết
06:40' - 29/01/2021
Những ngày cuối năm, cũng là lúc các làng nghề bánh, kẹo tại Bến Tre đang tất bật sản xuất để đưa vào thị trường dịp Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021.
-
Kinh tế & Xã hội
Làng nghề bánh nhãn tăng sản xuất hàng Tết
06:09' - 11/01/2021
Hiện nghề làm bánh nhãn đang giúp nhiều người dân có việc làm ổn định, góp phần xóa đói giảm nghèo tại vùng cao.
Tin cùng chuyên mục
-
Đời sống
Ăn thịt bê thui, 8 người bị ngộ độc
18:48' - 25/02/2021
Ngày 25/2, Khoa Cấp cứu chống độc (Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Tĩnh) cho biết, đơn vị vừa tiếp nhận 5 bệnh nhân ở thôn Khánh Sơn (xã Sơn Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) với triệu chứng đau bụng, nôn.
-
Đời sống
Tại sao “cúng cả năm không bằng Rằm tháng Giêng”?
09:45' - 25/02/2021
Rằm tháng Giêng hay còn gọi là Tết Nguyên tiêu có nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới âm lịch (“Nguyên” là thứ nhất, “tiêu” là đêm).
-
Đời sống
Bằng kỹ sư tại nước ngoài có tương đương bằng thạc sĩ?
07:00' - 25/02/2021
Theo Hệ thống giáo dục đại học Cộng hòa Belarus, chương trình đào tạo chuyên gia (kỹ sư) kéo dài 5 năm và người có bằng chuyên gia (kỹ sư) phải hoàn thành thêm ít nhất 1 năm mới được cấp bằng thạc sĩ.
-
Đời sống
Rằm tháng Giêng: Dâng mâm cỗ chay để cầu bình an
06:49' - 25/02/2021
Cùng với phóng sinh tạo phúc, trong dịp rằm tháng Giêng, dâng một mâm cơm chay thanh tịnh cũng là cách được nhiều gia đình lựa chọn để tỏ lòng thành kính, cầu một năm bình an và hạnh phúc.
-
Đời sống
Hải Dương: Thêm 13 bệnh nhân COVID-19 được công bố khỏi bệnh
21:26' - 24/02/2021
Chiều 24/2, Bệnh viện dã chiến số 2 đặt tại Bệnh viện Trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương đã công bố khỏi bệnh và trao giấy ra viện cho 13 bệnh nhân.
-
Đời sống
Quảng Ninh dành 500 tỷ đồng mua vaccine COVID-19 tiêm phòng cho toàn dân
18:03' - 24/02/2021
Tỉnh Quảng Ninh quyết định dành tối thiểu 500 tỷ đồng để mua vaccine phòng COVID-19 và triển khai tiêm phòng cho toàn dân trên địa bàn tỉnh trong thời gian sớm nhất có thể.
-
Đời sống
Hưng Yên không tổ chức Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến năm 2021
09:54' - 24/02/2021
Ngày 24/2, Phó Chủ tịch UBND TP Hưng Yên (Hưng Yên) Bùi Tuấn Anh cho biết, TP vừa thông báo dừng tổ chức Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến năm 2021, để bảo đảm công tác phòng, chống dịch COVID-19.
-
Đời sống
Tay golf huyền thoại Tiger Woods gặp tai nạn xe hơi
09:03' - 24/02/2021
Ngày 23/2, đại diện "ông hoàng làng golf" Tiger Woods thông báo golf thủ này đã phải phẫu thuật với nhiều chấn thương ở chân sau vụ tai nạn xe hơi xảy ra ở Hạt Los Angeles, Mỹ.
-
Đời sống
Khám phá vẻ đẹp mùa rêu Nam Ô
08:26' - 24/02/2021
Đến bãi đá rạn Nam Ô, phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng, vào mùa Xuân, du khách không khỏi ngỡ ngàng trước một cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp.