Ấn tượng Việt Nam: Ngành điện từ khói lửa kháng chiến đến kỷ nguyên số

Trong dòng chảy 80 năm, từ những ngày bom đạn khốc liệt của kháng chiến đến hệ thống điện quốc gia hiện đại hôm nay, ngành điện Việt Nam đã trở thành huyết mạch năng lượng, góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống nhân dân. Trải qua gần 71 năm xây dựng và trưởng thành, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cùng các đơn vị thành viên khẳng định vai trò lực lượng nòng cốt, đưa dòng điện vươn tới mọi miền đất nước, đồng hành cùng công cuộc phát triển và hội nhập của dân tộc.

*Dòng điện khai mở một kỷ nguyên

Ngay sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ngành điện non trẻ bước vào thử thách khốc liệt của kháng chiến. Vừa sản xuất, vừa chiến đấu, những người thợ điện đã bám trụ với lời thề: “Trái tim người thợ điện còn đập thì dòng điện không bao giờ tắt”. Trong bom đạn, ánh sáng vẫn hiện diện ở các đô thị, xí nghiệp, phục vụ kháng chiến và nhân dân.

Sau ngày đất nước thống nhất, ngành điện gánh vác nhiệm vụ mới: khôi phục sản xuất, tiếp quản cơ sở điện lực miền Nam, mở rộng hệ thống điện trên cả nước. Đây cũng là giai đoạn khởi động những công trình thế kỷ, tiêu biểu là các nhà máy thủy điện lớn và đường dây siêu cao áp 500 kV Bắc - Nam.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Năng lượng Thái Phụng Nê nhớ lại: “Nếu không có đường dây 500 kV mạch 1, chúng ta đã không thể hình thành một hệ thống điện thống nhất, ổn định như hôm nay. Đó không chỉ là một công trình kỹ thuật, mà là một chiến lược lịch sử, chứng minh khát vọng vươn lên của cả dân tộc.”

Một dấu mốc quan trọng khác là ngày 1/1/1995, Tổng công ty Điện lực Việt Nam được thành lập, được giao nhiệm vụ then chốt: bảo đảm cung cấp điện cho phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân. Từ đó, EVN không ngừng lớn mạnh, trở thành tập đoàn kinh tế nhà nước chủ lực trong lĩnh vực năng lượng.

Đến nay, hệ thống điện Việt Nam đã đạt tầm vóc khu vực và thế giới. Tổng công suất nguồn điện quốc gia vượt 88.400 MW, xếp thứ 23 toàn cầu và đứng đầu Đông Nam Á. Riêng EVN trực tiếp sở hữu 32.298 MW, chiếm 36,5% tổng công suất cả nước, bên cạnh việc điều phối, vận hành toàn bộ hệ thống điện quốc gia.

EVN hiện quản lý 100% hệ thống truyền tải điện, với chiều dài 11.841 km đường dây 500 kV; 20.667 km đường dây 220 kV; 23.725 km đường dây 110 kV; cùng 41 trạm biến áp 500 kV và 168 trạm biến áp 220 kV. Đáng chú ý, 100% trạm biến áp 110 kV và 86% số trạm biến áp 220 kV đã được vận hành không người trực, điều khiển từ xa.

Lưới điện quốc gia đã vươn tới 100% số xã và 99,74% hộ dân, kể cả vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo EVN đã đưa điện đến 18 đảo; trong đó có 14 đảo được cấp điện bằng điện lưới quốc gia. Gần đây nhất, EVN hoàn thành dự án đưa điện lưới quốc gia đến Côn Đảo bằng tuyến cáp ngầm 110 kV dài 103,7 km xuyên biển – dài nhất Đông Nam Á, đúng dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

*Những công trình biểu tượng

Trong hành trình phát triển, nhiều công trình của ngành điện đã trở thành biểu tượng. Ở miền Bắc, các thủy điện lớn như Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu hình thành “cột trụ năng lượng” của đất nước. Thủy điện Sơn La, công suất 2.400 MW, hiện là lớn nhất Đông Nam Á. Cuối năm nay, khi mở rộng thủy điện Hòa Bình hoàn thành, công suất sẽ tương đương.

Ở miền Trung, nhiều nhà máy thủy điện trên các dòng sông lớn như Ialy, Sê San, Srepok góp phần quan trọng cho hệ thống điện. Các trung tâm điện lực Nghi Sơn, Vũng Áng cũng trở thành điểm nhấn.

Miền Nam tập trung nhiều trung tâm nhiệt điện quy mô lớn như Phú Mỹ, Vĩnh Tân, Duyên Hải, Ô Môn, Nhơn Trạch – mỗi trung tâm đều có công suất hàng nghìn MW. Ngoài ra, thủy điện Trị An, Đồng Nai 3, 4 cũng là những nguồn cung quan trọng.

Đặc biệt, hệ thống đường dây truyền tải 500 kV Bắc – Nam được coi là công trình thế kỷ. Mạch 1 hoàn thành năm 1994, dài 1.487 km, nối liền 14 tỉnh, từ Hòa Bình đến TP. Hồ Chí Minh. Mạch 2 hoàn thành năm 2005, dài 1.596 km, đi qua 21 tỉnh, từ Hà Nội đến TP. Hồ Chí Minh. Mạch 3, dài 1.698 km, đã đưa vào vận hành toàn tuyến Quảng Trạch – Phố Nối cuối tháng 8/2024, chỉ sau hơn 6 tháng thi công.

Bên cạnh phát triển quy mô nguồn và lưới, EVN chú trọng chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong quản trị, vận hành. Hệ thống điều khiển xa, các trung tâm giám sát hiện đại và hàng loạt giải pháp số hóa đã giúp nâng cao hiệu quả, minh bạch và tối ưu chi phí.

Trước yêu cầu toàn cầu về giảm phát thải, EVN đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam về đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. EVN đặt mục tiêu trở thành doanh nghiệp số vào năm 2025, lấy sáng tạo và khoa học công nghệ làm nền tảng, đẩy nhanh chuyển dịch năng lượng, hướng tới phát triển bền vững.

Chủ tịch HĐTV EVN Đặng Hoàng An chia sẻ: “Truyền thống hơn 70 năm qua là nguồn lực tinh thần to lớn để ngành điện bước vào chặng đường mới. Chúng tôi tự hào về quá khứ và càng trách nhiệm hơn với tương lai, để bảo đảm năng lượng cho một Việt Nam hùng cường.”

Đặc biệt, trong dịp khánh thành đường dây 500 kV mạch 3 Quảng Trạch – Phố Nối, Thủ tướng Chính phủ đã biểu dương nỗ lực phi thường của ngành điện: “Đây là kỳ tích chưa từng có của ngành điện và ngành xây dựng Việt Nam”. Lời phát biểu ấy không chỉ là sự ghi nhận, mà còn là niềm tin gửi gắm để EVN tiếp tục đảm đương sứ mệnh huyết mạch năng lượng quốc gia, đồng hành cùng công cuộc phát triển đất nước.

Trong 80 năm độc lập, ngành điện đã đi từ những ngày gian khó, thiếu thốn, đến hệ thống hiện đại, thuộc nhóm dẫn đầu khu vực và từng bước hội nhập quốc tế. EVN hôm nay không chỉ là lực lượng bảo đảm năng lượng cho nền kinh tế, mà còn là biểu tượng của ý chí, sáng tạo và khát vọng Việt Nam. Từ ánh đèn bên Hồ Gươm năm 1954, đến hệ thống điện quốc gia hiện đại, liên kết khu vực, ngành điện đã, đang và sẽ tiếp tục thắp sáng niềm tin, đưa đất nước vững bước trong kỷ nguyên phát triển mới.