Bài toán rác thải nhựa ở Nhật Bản-Bài 2: Đâu là giải pháp căn cơ?

Rác thải nhựa được thu thập để tái chế tại. Ảnh: TTXVN

Cùng với việc giảm lượng rác nhựa, làm thế nào để tái chế loại rác thải này là một vấn đề khác đang khiến Chính phủ Nhật Bản đau đầu. Hai bài toán đặt ra khi tiến hành tái chế rác thải nhựa là chi phí và môi trường.
* Câu chuyện ở Kyoto
Kyoto là thành phố thủ phủ của tỉnh Kyoto. Với dân số gần 1,5 triệu người, thành phố này đã từng là kinh đô của nhiều triều đại của Nhật Bản trong giai đoạn từ năm 794 đến năm 1869. Vì vậy, Kyoto được coi là thủ đô văn hóa và là một điểm đến du lịch lớn của Nhật Bản. Năm 2019, thành phố này đón 53,25 triệu du khách, chiếm tới 60,6% lượng du khách đến tỉnh này.
Tuy nhiên, không giống như nhiều thành phố du lịch lớn khác trên thế giới, trong gần một thập niên qua, Kyoto đã thành công trong việc giảm đáng kể rác thải nhựa. Phát biểu tại một hội nghị do Tổ chức Du lịch Thế giới của Liên hợp quốc (UNWTO) và Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) phối hợp tổ chức vào giữa tháng 12 năm ngoái, Thị trưởng Kyoto Daisaku Kadokawa cho biết kể từ năm 2000, Kyoto đã thành công trong việc giảm tới 50% lượng rác thải nhựa, từ gần 820.000 tấn năm 2000 xuống còn khoảng 410.000 tấn vào năm 2019.

Ông tự hào nói: “Chúng tôi đã làm được điều này bất chấp lượng khách du lịch tới thành phố tăng mạnh trong một vài năm qua. Mục tiêu của thành phố là tiếp tục giảm khối lượng rác thải nhựa xuống còn 390.000 tấn vào cuối năm 2021”.
Mặc dù thành công trong việc giảm rác nhựa nhưng Kyoto lại gặp khó khăn trong việc xử lý loại rác này. Thị trưởng Kadokawa cho biết hàng năm, Kyoto phải chi tới 4,2 tỷ yen (39,3 triệu USD) để xử lý rác thải nhựa. Đây là một khoản chi không nhỏ với chính quyền thành phố này.
*Nguồn thu từ xử lý rác
Kyoto không phải là địa phương duy nhất ở Nhật Bản phải đối mặt với gánh nặng chi phí xử lý rác thải nhựa. Trên thực tế, đây là vấn đề chung của hầu hết các tỉnh, thành ở Nhật Bản. Điều này một phần xuất phát từ cách phân loại “nhựa có thể tái chế” ở Nhật Bản.
Theo quy định hiện hành ở nước này, có ba loại hình tái chế rác nhựa gồm: tái chế thành vật liệu, tái chế bằng hóa chất và đốt cháy. Tái chế thành vật liệu có nghĩa là rác nhựa sẽ tái chế thành nhựa nguyên liệu để sản xuất ra các sản phẩm khác. Đây là phương pháp tái chế mà phần lớn mọi người vẫn nghĩ.

Trong khi đó, tái chế bằng hóa chất có nghĩa là sử dụng hóa chất để phân rã rác nhựa thành các thành phần cấu tạo nên chúng và sau đó, kết hợp các thành phần này lại với nhau để tạo ra nhựa nguyên liệu mới. Còn tái chế bằng cách đốt cháy có nghĩa rác nhựa sẽ bị đốt trong các lò đốt rác.
Theo Viện Quản lý Rác thải Nhựa, có khoảng 82% rác nhựa ở Nhật Bản được gắn mác là “đã được tái chế”, nhưng chỉ có 17% thực sự được chuyển thành nhựa nguyên liệu theo phương pháp tái chế thành vật liệu và 4% được tái chế bằng cách sử dụng hóa chất. Phần lớn số rác thải nhựa “đã được tái chế” còn lại được đốt cháy – một quá trình được xếp vào danh mục các phương pháp tái chế ở Nhật Bản, chứ không ở các quốc gia khác. Vì vậy, rác nhựa có thể không nhất thiết bị thải ra môi trường mà chưa qua xử lý. Tuy nhiên, cách làm này có thể khiến cho chi phí xử lý rác nhựa tăng, đồng thời tạo ra khí thải CO2.
Nguyên nhân chủ yếu là do hiệu quả của phương pháp tái chế thành vật liệu khá hạn chế, trong khi quá trình tái chế bằng hóa chất rất đắt đỏ, đòi hỏi rất nhiều năng lượng và tài nguyên. Vì vậy, phương pháp tái chế bằng cách đốt cháy được sử dụng phổ biến bởi vì nhựa làm từ dầu thô và chúng có thể cháy dễ dàng và sản sinh ra năng lượng.
Để tận dụng nhiệt lượng trong quá trình đốt rác, nhiều doanh nghiệp ở Nhật Bản đã nghiên cứu và cải tiến các lò đốt rác kết hợp sản xuất điện. Phương pháp này vừa góp phần giảm rác nhựa, vừa mang lại lợi ích kinh tế từ quá trình xử lý rác. Theo Bộ Môi trường Nhật Bản, nước này hiện có khoảng 380 cơ sở như vậy, chiếm 30% trong tổng số các cơ sở xử lý rác.
*Đâu là giải pháp căn cơ?
Theo thống kê của Bộ Môi trường Nhật Bản, 66% lượng rác nhựa từ các hộ gia đình là bao bì và vật chứa và 18% là chai nhựa, trong khi 16% còn lại được xếp vào các sản phẩm nhựa khác. Hiện nay, hơn 70% địa phương ở Nhật Bản vẫn thu gom bao bì, túi ni lông, bình, chai, và các vật chứa khác bằng nhựa dưới dạng “rác thải có thể tái chế” từ các hộ gia đình, và sau đó, chuyển tới các cơ sở tái chế.

Trong khi đó, các sản phẩm nhựa khác như bàn chải đánh răng, chậu rửa hay văn phòng phẩm lại được phân loại thành rác cháy được hoặc không cháy được, và sau đó được xử lý theo phương pháp đốt cháy hoặc chôn lấp. Một số chuyên gia cho rằng hệ thống này đang bỏ sót một số sản phẩm nhựa có thể tái chế.
Trong bối cảnh đó, ngày 21/7, Chính phủ Nhật Bản đã công bố kế hoạch về thay đổi cách phân loại rác thải nhựa. Theo đó, Chính phủ dự kiến sẽ soạn thảo luật mới, trong đó yêu cầu các địa phương phải thu gom tất cả các loại rác thải nhựa cùng với nhau. Nếu được ban hành, quy định mới sẽ giúp cho người dân dễ dàng phân loại rác thải và tăng tỷ lệ rác nhựa được tái chế.
Tuy nhiên, theo giới phân tích, cùng với việc hoàn thiện quy định về phân loại, thu gom và giảm thiểu rác thải nhựa, Chính phủ Nhật Bản cần có các chính sách khuyến khích đầu tư nghiên cứu phát triển công nghệ tái chế rác thải nhựa, hạn chế tác động tới môi trường của các lò đốt rác, chế tạo các loại vật liệu thân thiện với môi trường thay thế cho nhựa hoặc sản xuất các sản phẩm nhựa có thể phân hủy sinh học… Đây mới là giải pháp căn cơ và lâu dài đối với quốc gia có lượng rác thải nhựa lớn như Nhật Bản./.