Bàn về truy xuất nguồn gốc hàng tại các chợ đầu mối

Cả nước hiện có hơn 8.500 chợ, nhưng chỉ có 83 chợ đầu mối. Một thực tế cho thấy, đại đa số các chợ này đều thực hiện phương thức giao dịch truyền thống, không có chứng nhận xuất xứ hàng hóa và truy xuất nguồn hàng. Đây là thông tin được đưa ra tại Hội thảo Phát triển chợ đầu mối tại Việt Nam, do Bộ Công Thương tổ chức ngày 27/6 tại Hà Nội.
Yếu trong quản lý hàng hóa
Ông Nguyễn Văn Hội, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho biết, tính đến hết năm 2017, cả nước có 8.539 chợ; trong đó gần 75% là chợ nông thôn. Đa phần các chợ thiên về chức năng kinh doanh bán lẻ. Số lượng chợ đầu mối, tổng hợp quy mô lớn có chức năng bán buôn, thu gom, phát luồng hàng hóa trên cả nước còn khiêm tốn.
Cả nước có 83 chợ đầu mối, chiếm 0,97% tổng số chợ của cả nước. Các tỉnh tập trung nhiều chợ đầu mối là Thanh Hóa, Quảng Bình, Hà Nội, Đồng Tháp…, chủ yếu là chợ đầu mối nông sản tổng hợp.
Ông Hội cho rằng, hạn chế của chợ đầu mối là đa số vẫn áp dụng phương pháp giao dịch truyền thống (giao ngay) là chủ yếu, mua bán qua hợp đồng còn ít, không có chứng nhận xuất xứ hàng hóa, chủ yếu các thương lái gom hàng từ các hộ nông dân sản xuất nhỏ lẻ hoặc trang trại.
Bên cạnh đó, các dịch vụ hỗ trợ mua bán như dịch vụ ngân hàng, dịch vụ bảo hiểm, dịch vụ giám định và kiểm tra chất lượng hàng hóa lưu; dịch vụ tư vấn, cung cấp thông tin thị trường… hầu như chưa được tổ chức và cung ứng tại các chợ, kể cả những chợ đầu mối nông sản quy mô lớn….
Các cơ chế chính sách hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng thương mại cũng như chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư phát triển hạ tầng thương mại, nhất là đối với chợ đầu mối còn hạn chế và chưa phù hợp, đối tượng được hưởng trong phạm vi hẹp, hầu như không có chính sách ưu đãi như thuế, đất đai, tín dụng…
Cũng theo ông Đào Hà Trung, Chủ tịch Hội công nghệ cao Tp. Hồ Chí Minh, tại chợ đầu mối hiện nay, việc quản lý hàng hóa rất khó khăn, nhất là chứng từ hàng hóa có đủ tiêu chuẩn. Người tiêu dùng Việt Nam chủ yếu dùng chợ để buôn bán thực phẩm, do vậy vấn đề an toàn thực phẩm là rất quan trọng. Chợ đầu mối phải là chợ an toàn thực phẩm, nếu không sẽ làm mất ý nghĩa.
Ông Trung lấy ví dụ: đơn cử như Chợ lớn Bình Điền, Hóc Môn (Tp. Hồ Chí Minh) một ngày có nhiều xe đi vào chợ. Làm sao xe chở hàng hóa phải có đầy đủ chứng từ, xuất xứ. Ban quản lý chợ phải quản lý được điều này. Bên cạnh đó, phải quản lý cạnh tranh giá lành mạnh qua sàn giao dịch khi có điều kiện. Giá cả minh bạch, không thao túng thị trường, đánh giá chất lượng, tiêu chuẩn sản phẩm, giảm lượng rác thải… tại các chợ đầu mối cũng là những yêu cầu đặt ra.
Đồng tình quan điểm trên, ông Bùi Bá Chính, phụ trách Trung tâm Mã số mã vạch Quốc gia Việt Nam cho hay, người sản xuất là nông dân, nhưng chính người nông dân lại e ngại với việc áp dụng mã số, mã vạch và hầu như chưa tiếp cận được với cộng nghệ hiện đại.
Tiếp nữa là cả nhà sản xuất và người tiêu dùng đều chưa ý thức được việc phải bảo vệ được chính bản thân mình, nên công cụ mã số mã vạch sẽ giúp bảo vệ được nhà sản xuất, nhà phân phối cũng như người tiêu dùng trong việc xác định chất lượng, giá trị sản phẩm có đúng như công bố. Khi áp dụng mã số mã vạch, người tiêu dùng sẽ hoàn toàn yên tâm vào các thông tin được cung cấp trên đó.
Xây dựng tiêu chuẩn về truy xuất
Vị đại diện Trung tâm Mã số mã vạch Quốc gia Việt Nam cũng cho biết, hiện nay, đã có một số công ty có công nghệ truy xuất nguồn gốc 4.0 thực hiện ở Tp. Hồ Chí Minh, tại nhiều chợ đầu mối đang được sử dụng công nghệ mã vạch để quản lý sản phẩm hàng hóa vào chợ. Tuy nhiên, các công ty này chưa làm theo tiểu chuẩn truy xuất nguồn gốc toàn cầu, mà theo tư duy nhỏ lẻ của doanh nghiệp.
“Do vậy, sắp tới, Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia (GS1) của Việt Nam sẽ xây dựng tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc, để tất cả các công ty ở Việt Nam làm cùng một tiêu chuẩn. Lúc đó, các giải pháp, cơ sở dữ liệu mà các công ty này xây dựng sẽ kết nối được với nhau, khi đó giá trị mới lớn, mới tạo được hiệu quả mang tính chất quốc gia cũng như quốc tế”, ông Bùi Bá Chính nói.
Ông Nguyễn Văn Hội, đại diện Bộ Công Thương cũng khẳng định, cần giám sát và thực thi tiêu chuẩn để đưa hàng hóa ra thị trường thông qua các chợ đầu mối một cách chặt chẽ, nhất là vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. Cần sử dụng các biện pháp như: phân cấp giám sát từ lúc đóng gói, xây dựng cơ chế truy tìm nguồn gốc nơi sản xuất, cấp giấy chứng nhận chất lượng hàng nông sản… cùng với hàng loạt các biện pháp kiểm tra, kiểm định để quản lý quá trình sản xuất, đảm bảo an toàn thực phẩm hàng lưu thông trong chợ.
Rõ ràng, quan trọng nhất trong quản lý hàng hóa vẫn là truy xuất nguồn gốc. Truy xuất nguồn gốc không phải việc gián tem đơn thuần, mà là quản lý toàn bộ từ khâu sản xuất đến cung ứng sản phẩm. Truy xuất nguồn gốc phải hỗ trợ được giao thương, xuất nhập khẩu và buôn bán, trao đổi thông tin thương mại, đồng thời tạo hàng rào kỹ thuật để bảo vệ thị trường trong nước, đảm bảo thị trường lành mạnh, đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng quốc tế.
Bên cạnh đó, việc truy xuất nguồn gốc có thể hỗ trợ cho quản lý nhà nước trong chống hàng giả, hàng lậu, kém chất lượng.
Chủ tịch Hội công nghệ cao Tp. Hồ Chí Minh Đào Hà Trung cũng cho rằng, một điều đang thiếu đó là truy xuất nguồn gốc để hỗ trợ quản lý nhà nước nắm thông tin trong nước, cân bằng cung cầu để giải cứu nông sản. Làm sao toàn bộ chuỗi cung ứng, nhà sản xuất doanh nghiệp cùng tham gia. Tp. Hồ Chí Minh đã từng "vỡ trận" trong quản lý thịt lợn, nhưng bây giờ thịt lợn vào chợ Hóc Môn và 3.200 điểm bán hàng của Tp. Hồ Chí Minh và các điểm lân cận đã ổn định, nhờ vào việc truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ 4.0.../.