Bộ Công Thương kiến nghị bỏ hạn ngạch xuất khẩu gạo

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 2827/VPCP-KTTH ngày 10/4/2020 về việc xây dựng phương án điều hành xuất khẩu gạo cho tháng 5/2020 và thời gian tới, chiều 27/4, Bộ Công Thương đã có công văn hoả tốc số 2976/BCT-XNK gửi Thủ tướng Chính phủ về phương án điều hành xuất khẩu gạo tháng 5 năm 2020 và thời gian tới.
Theo đó, Bộ Công Thương và các Bộ, ngành thống nhất phương án kiến nghị kể từ ngày 1/5 sẽ dừng cơ chế điều hành xuất khẩu theo hạn ngạch và cho phép hoạt động xuất khẩu gạo trở lại bình thường theo tinh thần Nghị định 107/2018/NĐ-CP.
Số liệu thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan cho thấy, xuất khẩu gạo trong quý I/2020 đạt 1,52 triệu tấn. Hạn ngạch gạo được phép xuất khẩu trong tháng 4/2020 là 400 nghìn tấn và được bổ sung 100 nghìn tấn tạm ứng trước theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng tại Thông báo số 163/TB-VPCP ngày 21/4/2020 của Văn phòng Chính phủ.
Tuy nhiên, tới ngày 24/4/2020 xuất khẩu gạo mới đạt 185.634,59 tấn. Căn cứ năng lực thông quan của hệ thống cửa khẩu quốc tế hiện nay, dự kiến xuất khẩu gạo trong tháng 4 sẽ dao động trong khoảng 300 - 350 nghìn tấn. Do vậy nếu tính từ đầu năm đến hết tháng 4, xuất khẩu gạo ước đạt tối đa 1,9 triệu tấn.
Với tổng lượng gạo có thể xuất khẩu là khoảng 3,2 triệu tấn, tính cả lượng “gối đầu” từ năm 2019 chuyển sang khoảng 200 nghìn tấn, sau khi trừ đi lượng gạo dự kiến xuất khẩu trong 4 tháng đầu năm, lượng gạo còn lại có thể xuất khẩu là khoảng 1,3 triệu tấn.
Bộ Công Thương cho biết, sau khi tổng hợp các ý kiến từ địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp, Đoàn kiểm tra liên ngành gồm đại diện các Bộ: Công Thương, Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hiệp hội Lương thực Việt Nam...., qua các buổi làm việc với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo và các địa phương, các ý kiến đều chung nhận định tình hình an ninh lương thực vào thời điểm này không còn là vấn đề đáng lo ngại như thời điểm cuối tháng 3.
Chính vì thế, các tỉnh và các doanh nghiệp thống nhất kiến nghị cơ quan quản lý Nhà nước cho tăng thêm lượng hạn ngạch xuất khẩu trong tháng 5 từ 600.000 - 650.000 tấn hoặc cho phép xuất khẩu gạo trở lại bình thường theo Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, không áp dụng hạn ngạch.
Bộ Công Thương cũng chỉ ra rằng, hầu hết các ý kiến tại cuộc họp ngày 22/4 với Đoàn kiểm tra liên ngành đều khẳng định, vụ Đông Xuân tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long được mùa, số liệu về sản lượng nhìn chung không có sự thay đổi so với đánh giá tại cuộc họp ngày 26/3. Ngoài ra, do giãn tiến độ xuất khẩu từ ngày 24/3 đến ngày 10/4 nên lượng thóc - gạo còn tồn tại kho của các thương nhân tại các tỉnh, thành phố là khá lớn.
Hơn nữa, không ít ý kiến đề nghị có biện pháp giải phóng nhanh lượng gạo đang tồn tại các cảng do không đăng ký được tờ khai xuất khẩu gạo theo hạn ngạch, cũng như đẩy nhanh tốc độ thông quan mặt hàng gạo để giảm thiểu chi phí lưu kho, lưu bãi, lưu tàu cho thương nhân.
Dựa vào tình hình trong và ngoài nước, xét mục tiêu giãn tiến độ xuất khẩu gạo để bảo đảm an ninh lương thực quốc gia trong thời điểm khó khăn nhất đã đạt được, trên cơ sở các số liệu mới nhất về cung - cầu gạo trong nước trước khi bước vào vụ Hè Thu, Bộ Công Thương và các Bộ, ngành thống nhất kiến nghị Thủ tướng Chính phủ phương án điều hành xuất khẩu gạo trong tháng 5.
Cụ thể, kể từ ngày 1/5/2020, dừng cơ chế điều hành xuất khẩu gạo quy định tại văn bản số 2827/VPCP-KTTH ngày 10/4/2020 của Văn phòng Chính phủ.
Cùng với đó, cho phép hoạt động xuất khẩu gạo được trở lại bình thường, tiếp tục thực hiện theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15/8/2018 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo.
Để duy trì, đảm bảo an ninh lương thực trong trạng thái bình thường mới hiện nay, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu điều hành xuất khẩu gạo tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP, Bộ Công Thương cho rằng cần tiếp tục thực hiện nghiêm việc chỉ xuất khẩu gạo qua cửa khẩu quốc tế (đường bộ, đường sắt, đường biển, đường thủy, đường hàng không).
Ngoài ra, Ban chỉ đạo 389 Quốc gia, Bộ Tài chính chỉ đạo lực lượng Hải quan, Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng biên phòng, Bộ Công an chỉ đạo lực lượng công an, Bộ Công Thương chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ để phòng ngừa, xử lý nghiêm hành vi buôn lậu gạo qua biên giới.
Mặt khác, Bộ Công Thương tiếp tục đôn đốc các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo nghiêm túc tuân thủ quy định tại Điều 12 của Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về việc thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu tương đương 5% số lượng gạo mà thương nhân đã xuất khẩu trong 6 tháng trước đó và cam kết sẽ cung cấp ngay ra thị trường trong nước nếu được Chính phủ yêu cầu.
Đặc biệt, Bộ Công Thương cũng đề nghị 20 thương nhân xuất khẩu gạo lớn nhất ký thỏa thuận với ít nhất là 1 hệ thống siêu thị về việc bảo đảm cung cấp lượng dự trữ lưu thông 5% khi được yêu cầu.
Riêng với trường hợp thương nhân không thực hiện việc duy trì mức dự trữ lưu thông theo quy định, hoặc không thực hiện cam kết theo thỏa thuận đã ký, hoặc khai báo không trung thực, đã được nhắc nhở nhưng không khắc phục, cho phép Bộ Công Thương thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo đã cấp cho thương nhân đó.
Đáng lưu ý, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chủ động chỉ đạo các Sở Công Thương trên địa bàn tăng cường đôn đốc, giám sát, kiểm tra việc duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu tương đương 5% của các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo trên địa bàn, đồng thời chịu trách nhiệm toàn diện trước Thủ tướng Chính phủ về vấn đề này.
Cùng với đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phải đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, đảm bảo đáp ứng đủ nguồn cung thóc gạo phục vụ nhu cầu lương thực trong nước và xuất khẩu./.