Bộ Tư pháp Mỹ bảo vệ thẩm quyền của IEEPA trong các vụ kiện thuế quan

Trong thông báo, DOJ khẳng định Tòa án Tối cao gần đây đã thu hẹp phạm vi áp dụng của hai học thuyết pháp lý mà phía nguyên đơn viện dẫn, bao gồm các vấn đề lớn và không ủy quyền, khi xét đến chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia. Theo DOJ, trong các lĩnh vực này, Quốc hội thường chủ động trao cho Tổng thống thẩm quyền rộng và linh hoạt, trong khi Tổng thống cũng có quyền hiến định độc lập để hành động.

Nguyên đơn là hai công ty giáo dục tại bang Texas cho rằng IEEPA không ủy quyền rõ ràng việc áp thuế, và nếu có thì vi phạm nguyên tắc không ủy quyền do thiếu giới hạn cụ thể. Tuy nhiên, DOJ đã phản bác lại, nhấn mạnh rằng IEEPA chỉ cho phép sử dụng trong tình huống “mối đe dọa bất thường, nghiêm trọng từ bên ngoài” và vẫn có cơ chế giám sát của Quốc hội. DOJ cũng trích dẫn ý kiến đồng thuận của Thẩm phán Brett Kavanaugh đưa ra hồi tháng 6/2025 rằng các học thuyết này áp dụng hạn chế hơn trong lĩnh vực an ninh và đối ngoại, nơi quyền lực Tổng thống đạt mức cao nhất.

Phiên điều trần vụ Công ty Learning Resources, Inc. (trụ sở tại bang Illinois, chuyên sản xuất và phân phối đồ dùng, sản phẩm giáo dục) được ấn định vào ngày 30/9/2025, trong khi Tòa Phúc thẩm Khu vực 9 cũng sẽ xem xét hai vụ kiện IEEPA khác vào tháng tới.

IEEPA vốn được Quốc hội Mỹ thông qua vào cuối thập niên 1970, như một nỗ lực nhằm hạn chế quyền lực hành pháp trong các tình huống kinh tế khẩn cấp sau khi nước Mỹ chứng kiến sự lạm dụng quyền lực thời chiến. Tuy nhiên, chính ông Trump lại sử dụng đạo luật này như một công cụ để áp đặt thuế quan trừng phạt mà không cần phải thông qua điều tra hành chính hay tham vấn Quốc hội – một điểm khác biệt lớn so với các đạo luật thương mại truyền thống.

Tháng 4 vừa qua, Thống đốc bang California, Gavin Newsom đã chính thức gia nhập làn sóng phản đối bằng việc khởi kiện chính quyền liên bang tại một tòa án liên bang ở California. Trước đó, các tổ chức và nhóm lợi ích như Liên minh Tự do Dân sự Mới tại Florida, Trung tâm Công lý Liberty tại Tòa án Thương mại Quốc tế, và đại diện người dân tộc thiểu số Blackfeet tại Montana đã lần lượt khởi kiện với trọng tâm xoay quanh tính hợp hiến của việc áp dụng IEEPA cho chính sách thuế quan toàn cầu.

Điều đặc biệt đáng chú ý là các vụ kiện này không chỉ dựa trên lập luận pháp lý sắc bén mà còn khai thác chính những học thuyết mà các thẩm phán bảo thủ - những người được chính ông Trump bổ nhiệm vào Tòa án Tối cao - đã nhiều lần khẳng định trong các phán quyết trước đó.

Ông Ilya Somin, giáo sư luật từ Đại học George Mason, người đại diện pháp lý cho Trung tâm Công lý Liberty, nhận định: “Đây là một sự tiếm quyền lập pháp ở quy mô khổng lồ”.