Các quốc gia đang phát triển loay hoay trong vòng xoáy nợ

Theo một báo cáo có tựa đề "Phục hồi tài chính phát triển của Trung Quốc tại Nam Bán cầu" của Trung tâm Chính sách Phát triển Toàn cầu của Đại học Boston công bố ngày 10/10, các quốc gia đang phát triển hiện đang phải trả nợ cho Trung Quốc nhiều hơn số tiền họ nhận được từ các khoản vay mới, điều có thể làm trầm trọng thêm căng thẳng về kinh tế và làm chậm lại đầu tư vào hoạt động ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu.

Nghiên cứu cho thấy các khoản thanh toán nợ ròng, được tính bằng số tiền giải ngân khoản vay mới trừ đi số tiền trả gốc và lãi, đã chuyển sang âm vào năm 2022 và 2023, khi các quốc gia đang phát triển trả nợ hàng năm nhiều hơn 3,9 tỷ USD so với số tiền đã vay.

Trung Quốc, nước chủ nợ song phương lớn nhất thế giới, từ lâu đã đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng trên khắp Nam bán cầu, cam kết hơn 472 tỷ USD thông qua các ngân hàng chính sách của mình là Ngân hàng Phát triển Trung Quốc và Ngân hàng Xuất-Nhập khẩu từ năm 2008 đến năm 2024.

Các tác giả của báo cáo là Rebecca Ray, Kevin Gallagher, Zheng Zhai, Marina Zucker-Marques và Yan Liang cho biết Trung Quốc đã hỗ trợ hơn 900 dự án trị giá 316 tỷ USD về giao thông, năng lượng, công nghệ thông tin và cơ sở hạ tầng nước, góp phần đáng kể vào việc xây dựng tài sản công, tăng trưởng kinh tế và xóa đói giảm nghèo ở Nam bán cầu.

Việc Trung Quốc khôi phục nguồn tài chính phát triển ở nước ngoài có thể tránh làm chệch hướng tăng trưởng và đầu tư vào hoạt động ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu ở các quốc gia nghèo hơn. Các tác giả cho rằng các quốc gia ở Nam Bán cầu đang rất cần được tăng cường tài chính từng bước để đầu tư vào tăng trưởng kinh tế ít carbon, bao trùm và có khả năng phục hồi.

Báo cáo đề xuất năm giải pháp có lợi cho cả Trung Quốc và các quốc gia Nam Bán cầu là tái cấp vốn cho các khoản vay khó khăn, phát hành trái phiếu bằng đồng nhân dân tệ, tăng cường cho vay "xanh", hỗ trợ đầu tư nước ngoài mang tính phối hợp và thúc đẩy thương mại Nam-Nam. Các tác giả cho rằng việc tái khởi động nguồn tài chính phát triển nhằm thúc đẩy tăng trưởng ở Nam Bán cầu cũng sẽ làm gia tăng nhu cầu hàng xuất khẩu của Trung Quốc.

Một số giải pháp trong số đó đã và đang được thực hiện. Vào tháng 6/2025, Trung Quốc cho biết đang đạt được tiến triển trong việc xóa bỏ tất cả thuế quan đối với các quốc gia châu Phi mà nước này có quan hệ ngoại giao. Afreximbank đã ra mắt trái phiếu panda đầu tiên bằng đồng nhân dân tệ vào tháng 4/2025. Tại Nam Phi, Quỹ Phát triển Trung Quốc-châu Phi đang chuẩn bị đấu thầu các dự án chuyển đổi năng lượng độc lập tại nền kinh tế công nghiệp hóa nhất châu Phi. Và tại Kenya Bộ trưởng Tài chính John Mbadi cho biết trong tuần này rằng ba khoản vay xây dựng đường sắt của Trung Quốc đã được chuyển đổi từ USD sang nhân dân tệ để tiết kiệm chi phí lãi suất.