Cách thức đối phó với cuộc khủng hoảng lương thực ở Sri Lanka

Cuộc khủng hoảng ở Sri Lanka có thể sẽ trở nên trầm trọng hơn bởi nó có thể trùng khớp với một cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu dự kiến trong thời gian này. Nhưng mọi thứ chưa hẳn đã mất. Các nghiên cứu cho thấy bằng cách định hướng lại các chính sách nông nghiệp của quốc gia và áp dụng công nghệ hiện đại, điều tồi tệ nhất có thể được ngăn chặn và tạo nền tảng vững chắc cho an ninh lương thực lâu dài.
* Các kịch bản hiện tại
Sri Lanka đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng lương thực do tình trạng thiếu phân bón gây ra bởi lệnh cấm 100% đối với phân bón hóa học vào tháng 4/2021. Lệnh cấm cuối cùng đã được dỡ bỏ, nhưng thiệt hại nặng nề đã xảy ra vào thời điểm đó. Sau đó, sự thiếu hụt nghiêm trọng đồng USD tiếp tục ảnh hưởng đến việc nhập khẩu phân bón và bóp nghẹt ngành nông nghiệp.
Hơn 30% người dân Sri Lanka làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp. Mặc dù Sri Lanka có nhiều tiềm năng về đất đai nhưng các vấn đề về năng suất và lợi nhuận đã cản trở sự phát triển của ngành nông nghiệp ở nước này.
Lúa gạo chiếm 40% tổng sản lượng canh tác ở Sri Lanka. Trong giai đoạn tháng 8-11/2021, diện tích gieo sạ là 501.467 ha trên tổng số 708.000 ha. Diện tích đã thu hoạch là 496.741 ha. Năng suất trung bình là 4.309 kg/ha. Tổng sản lượng là 2 triệu tấn thóc. Theo một báo cáo, Sri Lanka cần phải sản xuất trên 4 triệu tấn thóc mỗi năm để đảm bảo an ninh lương thực.
Với tình trạng thiếu hụt hiện tại, gạo được nhập khẩu từ Ấn Độ theo Hạn mức tín dụng (LOC), có thể được thanh toán bằng đồng rupee của Sri Lanka thông qua Ngân hàng Nhà nước Ấn Độ. Các nước thuộc Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) sẽ hỗ trợ Sri Lanka trong việc đảm bảo xóa nợ. Tuy nhiên, bản chất thật sự của sự hỗ trợ này vẫn chưa được làm rõ. Trong khi đó, Hạn ngạch tín dụng của Ấn Độ sẽ sớm cạn kiệt, mặc dù Sri Lanka vẫn đang rất cần thêm sự trợ giúp.
Sri Lanka đang rất cần nhập khẩu lương thực do sự thiếu hụt và giá cả tăng vọt. Sri Lanka xếp hạng 65 trong số 135 quốc gia trong Chỉ số Đói toàn cầu năm 2021, vốn được tính dựa trên tình trạng suy dinh dưỡng và trẻ em thấp còi cùng với các yếu tố khác. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), khoảng 500.000 người Sri Lanka rơi vào cảnh nghèo đói, với thu nhập dưới 3,20 USD một ngày, trong thời gian xảy ra đại dịch COVID-19.
* Tăng sản xuất trong nước
Trong báo cáo năm 2016 tựa đề: “Duy trì khả năng tự cung tự cấp lương thực của một quốc gia: Trường hợp sản xuất gạo của Sri Lanka và các nhu cầu liên quan đến nước và phân bón”, tác giả Kyle Frankel Davis của Trung tâm Thông tin Công nghệ Sinh học Quốc gia nhận thấy những cải tiến trong sản xuất lúa gạo có thể đáp ứng nhu cầu của 25,3 triệu người Sri Lanka vào năm 2050.
Nhưng để đạt được mức tăng trưởng này, lượng nước tiêu thụ và lượng phân đạm có thể cần phải tăng lên lần lượt là 69% và 23%. Năng suất lúa hiện tại đã đạt đến mức tối đa khi sử dụng các công nghệ thông thường. Vì vậy, cải tiến công nghệ là cấp thiết.
* Thu hẹp khoảng cách thu hoạch
Tác giả Davis cho rằng, sẽ tốt hơn nếu “thu hẹp khoảng cách thu hoạch”. Điều này có nghĩa là sử dụng cùng một diện tích đất để thu hoạch nhiều hơn. Hai tác giả Deepak Ray và Jonathan Foley, những người đã nghiên cứu xu hướng thu hoạch của 177 loại cây trồng trên khắp thế giới từ năm 1961 đến năm 2011, nhận thấy rằng diện tích đất thu hoạch tăng nhanh hơn 4 lần so với tổng diện tích đất trồng trọt từ năm 2000 đến năm 2011.
Tác giả Davis nhận xét: “Điều này có vẻ cho thấy rằng thu hẹp khoảng cách thu hoạch là phương pháp thâm canh lúa được ưa chuộng, đặc biệt là khi năng suất lúa của Sri Lanka có thể sẽ tăng cao trong những thập kỷ tới”.
* Vấn đề nước tưới
Hiện tại, khoảng 90% tổng lượng nước rút ở Sri Lanka được sử dụng cho mục đích nông nghiệp và gạo chiếm 1/3 sản lượng cây trồng canh tác của Sri Lanka. Nhưng việc tăng cường sử dụng nước để sản xuất nhiều lúa gạo hơn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với nguồn nước ngọt của đất nước.
Do đó, tác giả Davis chỉ ra rằng, cần phải nâng cao nhận thức của người nông dân về giá trị của việc tăng cường hiệu quả sử dụng nước và các chất dinh dưỡng. Sản xuất lúa được tưới tiêu ở Sri Lanka có khả năng giảm nhu cầu nước tới 50% thông qua việc cải thiện hiệu quả cơ sở hạ tầng thủy lợi. Hiệu quả sử dụng phân đạm cũng có thể được tăng lên trong khi vẫn cải thiện năng suất.
* Hệ thống thâm canh lúa
Ngoài ra, các phương pháp canh tác thay thế như Hệ thống thâm canh lúa (SRI) có thể được thử nghiệm. Mặc dù nông dân Sri Lanka cho rằng SRI yêu cầu lao động cao hơn so với các phương pháp canh tác lúa thông thường, nhưng một nghiên cứu kéo dài 3 năm cho thấy SRI đã giúp cải thiện năng suất lên 44% trong khi giảm đáng kể việc sử dụng phân bón tổng hợp.
Tuy nhiên, các phương pháp canh tác mới cũng nên tính đến các yếu tố về các loại phân bón, đất canh tác giảm dần và ảnh hưởng của khí hậu. Tình trạng biến đổi khí hậu đặc biệt liên quan đến Sri Lanka vì phần lớn nguồn cung cấp gạo của quốc gia này được sản xuất ở Vùng khô hạn.
* Ô nhiễm do phân bón
Tác giả Davis cũng chỉ ra rằng việc ngăn ngừa căng thẳng cây trồng trong thời kỳ khan hiếm nước có thể đồng nghĩa với việc các hệ sinh thái thủy sinh sẽ bị ô nhiễm nhiều hơn so việc sử dụng phân bón. Theo các chỉ số của Liên hợp quốc và Viện Quản lý Nước Quốc tế, một số khu vực sản xuất lúa gạo trên thế giới dự kiến sẽ khan hiếm nước nghiêm trọng trong 10 năm tới.
* Xuất khẩu gạo
Với nhiều quốc gia châu Á, ví dụ Ấn Độ, Pakistan và Indonesia, dự kiến sẽ chứng kiến sự gia tăng dân số nhanh chóng trong những thập kỷ tới và tình trạng biến đổi khí hậu góp phần làm tăng giá lương thực và giá cả bị biến động. Sri Lanka có thể trở thành một nước xuất khẩu gạo trong khu vực. Sản lượng gạo tăng sẽ đảm bảo rằng Sri Lanka không phụ thuộc vào nhập khẩu và do đó ít bị ảnh hưởng bởi giá lương thực tăng đột biến.
* Trợ cấp phân bón
Tuy nhiên, do việc canh tác lúa sử dụng gần 2 triệu nông dân Sri Lanka, các chính phủ đang chịu áp lực chính trị để tiếp tục cung cấp trợ cấp phân bón. Theo tác giả Davis: “Mặc dù trợ cấp đã giúp tăng năng suất đất và sản lượng lúa, nhưng vẫn tiếp tục tạo gánh nặng đối với GDP của Sri Lanka, đồng thời khuyến khích việc sử dụng quá nhiều phân bón. Ông Davis kêu gọi thực hiện một chính sách thận trọng, khoa học và phi chính trị hơn về phân bón"./.