Châu Phi: Tranh cãi chưa có hồi kết về buôn bán ngà voi quốc tế
Trang mạng dailymaverick.co.za ngày 20/8 đăng bài phân tích của Duncan E Omondi Gumba, điều phối viên khu vực Đông Phi và Sừng châu Phi của Tổ chức Tăng cường biện pháp ứng phó của châu Phi đối với tội phạm xuyên quốc gia (ENACT) về những tranh cãi của các nước châu Phi xung quanh quy định về buôn bán ngà voi trong khuôn khổ Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng (CITES).
Bài viết mở đầu với câu hỏi liệu mong ước về một thế giới không có buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp, một thế giới trong đó không có loài nào phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do bàn tay của con người, có thể thành hiện thực?
Mong ước đó là có cơ sở, bằng sự hỗ trợ của công nghệ mới, sự đồng thuận giữa các quốc gia bản địa có các loài động vật hoang dã sinh sống và các nước là đích đến của việc buôn bán sản phẩm động vật hoang dã hiện nay.
Dự án Công nghệ phòng chống Tội phạm liên quan đến động vật hoang dã của Quỹ Động vật hoang dã Thế giới (WWF) do Google tài trợ là một trong những sáng kiến sử dụng sức mạnh của công nghệ để chống lại tội phạm liên quan đến động vật hoang dã.
Kể từ khi dự án này được triển khai tại Namibia năm 2015, tình trạng săn trộm tê giác và voi đã giảm đáng kể. Ngoài ra, WWF cũng đã phối hợp với mạng lưới giám sát buôn bán động vật hoang dã TRAFFIC và Quỹ bảo vệ động vật quốc tế, cho ra mắt Liên minh chấm dứt buôn bán động vật hoang dã trực tuyến
Khoa học và công nghệ là chìa khóa để thực thi các quy định của CITES. Các quyết định của CITES được đưa ra dựa trên dữ liệu thu thập từ những công cụ khoa học nổi bật, gồm cơ sở dữ liệu thương mại được quản lý bởi Trung tâm Giám sát bảo tồn thế giới thuộc Chương trình môi trường Liên hợp quốc, chương trình của CITES về giám sát việc giết hại bất hợp pháp voi và Hệ thống thông tin thương mại về voi của TRAFFIC.
Các công cụ trên giúp xác định mức độ bảo vệ cần thiết đối với một loài cụ thể dựa theo quy định của CITES. Phụ lục I của CITES liệt kê các loài bị đe dọa tuyệt chủng nghiêm trọng và chỉ cho phép buôn bán các loài này trong những trường hợp đặc biệt.
Những loài trong Phụ lục II hiện không phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, nhưng CITES cần kiểm soát chặt chẽ hoạt động thương mại và sản phẩm từ các loài này để đảm bảo tính bền vững. Phụ lục III gồm các loài cần được bảo vệ theo yêu cầu của một quốc gia thành viên và quốc gia đó đã có luật trong nước điều chỉnh nhưng cần sự hợp tác của các quốc gia khác để ngăn chặn việc khai thác không bền vững hoặc bất hợp pháp.
Định kỳ 180 thành viên CITES, trong đó có 59 thành viên đến từ châu Phi, sẽ nhóm họp để sửa đổi các phụ lục cho phù hợp với tình hình thực tế. Trước thềm Hội nghị các bên lần thứ 18 (CoP18) của Công ước CITES, diễn ra tại Geneva từ 17-28/8/2019, các nước châu Phi đã chia rẽ sâu sắc về việc liệu có niêm yết vĩnh viễn loài voi trong Phụ lục I.
Hai tổ chức Liên minh voi châu Phi (AEC), chủ yếu gồm các nước Đông và Tây Phi, và các quốc gia Cộng đồng phát triển miền Nam châu Phi (SADC) có quan điểm khác biệt về tương lai của loài voi.
Phát biểu sau cuộc họp vào tháng Tư vừa qua tại trụ sở Liên minh châu Phi (AU) ở Addis Ababa nhằm tìm kiếm tiếng nói chung của châu Phi liên quan đến bảo vệ loài voi của châu lục, Tiến sĩ Susan Koech, cựu Chánh Thư ký của Bộ Động vật hoang dã Kenya, cho biết: “AEC sở hữu những con số thống kê, trong khi SADC có những đàn voi”.
Năm 1990, CITES đã cấm buôn bán ngà voi quốc tế, nhưng vào các năm 1997 và 2008, các quốc gia ở miền Nam châu Phi đã đưa quần thể voi của khu vực này vào trong Phụ lục II của CITES. Điều này cho phép những nước có liên quan được bán các kho dự trữ ngà từ số voi chết do nguyên nhân tự nhiên, với đích đến chủ yếu là Trung Quốc và Nhật Bản.
Các chuyên gia cho rằng hành động trên đã thúc đẩy việc buôn bán ngà voi bất hợp pháp và nạn săn trộm. Kênh National Geographic lập luận rằng “dù được kiểm soát chặt chẽ đến mức nào đi nữa, việc buôn bán hợp pháp ngà voi dường như khó tránh khỏi là vỏ bọc cho các giao dịch bất hợp pháp”.
Được sự hẫu thuẫn bởi 30 quốc gia thành viên khác, Kenya thể hiện rõ quan điểm của Liên minh voi châu Phi (AEC) khi nước này tổ chức thiêu hủy toàn bộ số ngà voi và sừng tê giác dự trữ trong các kho vào năm 2016.
Điều này chứng tỏ lập trường không khoan nhượng đối với việc buôn bán ngà voi và cam kết suốt 40 năm qua của Kenya về cấm săn bắn voi lấy giải thưởng. Vào những năm 1960, quần thể voi của Kenya thuộc nhóm cao nhất châu Phi.
Số lượng voi của Kenya được bảo vệ tốt trừ những trường hợp bị săn trộm vốn được tiếp tay bởi tình trạng tham nhũng của Cơ quan Bảo vệ động vật hoang dã Kenya. Các quan chức cho biết xu hướng này đang được kiểm soát, dù vậy, số liệu khảo sát mới nhất cho biết tổng số voi của Kenya hiện còn ít hơn 8.000 cá thể.
Ngược lại, quần thể voi ở các quốc gia thuộc SADC đang tăng lên, chẳng hạn ở Tanzania và Botswana lần lượt là 60.000 và 130.000 con. Các nước SADC thực hiện chính sách quản lý bền vững trong khu vực, cho phép săn bắn voi lấy giải thưởng và bán ngà voi để phục vụ bảo tồn.
Tuy nhiên, chính sách này vẫn bị chỉ trích là khuyến khích việc buôn bán ngà voi bất hợp pháp. Các quốc gia SADC phản đối lệnh tuyệt đối cấm buôn bán ngà voi và lập luận rằng số tiền thu được từ bán lượng ngà dự trữ có thể tài trợ cho việc bảo tồn và phát triển đàn voi.
Tại Hội nghị thượng đỉnh Botswana hồi tháng Năm vừa qua, Tổng thống Zimbabwe Emmerson Mnangagwa đánh giá: “Cách tiếp cận sử dụng mô hình chung cho mọi tình huống do CITES áp dụng, trong đó cấm mọi hành vi buôn bán ngà voi, đã không đánh giá đúng nỗ lực của các chính phủ SADC, cũng như không đảm bảo bền vững và không phù hợp”.
Zimbabwe đe dọa có thể sẽ rút khỏi CITES nếu nước này không được phép bán kho dự trữ ngà voi – lời đe dọa tương tự có thể cũng được các nước SADC đưa ra.
Ngày càng có nhiều quan ngại rằng các biện pháp quá hà khắc trong cấm buôn bán ngà voi quốc tế có thể dẫn đến việc các quốc gia đang có quần thể voi lớn sẽ đồng loạt rút khỏi CITES.
Điều này có thể đảo ngược những tiến bộ đã đạt được thời gian qua trong việc ngăn chặn buôn bán ngà voi bất hợp pháp. Điều phối viên chính sách và đối tác phụ trách châu Phi của TRAFFIC Taye Teferi cho rằng điều đó sẽ mang lại viễn cảnh ảm đạm đối với việc bảo tồn voi châu Phi.
Dù còn chia rẽ về vấn đề này, việc bảo tồn và cuộc chiến chống lại tội phạm liên quan đến động vật hoang dã đang được tiến hành ở nhiều nơi trên thế giới vì lợi ích chung. Ở các mức độ khác nhau, Mỹ, Anh, Pháp và gần đây nhất là Trung Quốc đã cấm buôn bán ngà voi ở thị trường nội địa. Nhật Bản đang chịu sức ép để đưa ra lệnh cấm tương tự.
Các nước như Lào, Việt Nam và Thái Lan hiện có thị trường nội địa nhập khẩu ngà voi tương đối nhộn nhịp, ít bị biến động và lượng ngà voi nhập khẩu thường đến từ các nước có quần thể voi lớn.
Sự tồn tại của thị trường nội địa cho phép buôn bán ngà voi hợp pháp như Nam Phi có thể tạo ra những lỗ hổng và các kênh phân phối dễ bị lợi dụng để buôn bán ngà voi bất hợp pháp.
Thành công chỉ có thể có được nếu đóng cửa tất cả các thị trường hợp pháp, trong nước hoặc thị trường khác, nhằm hạn chế nguồn cung trên toàn cầu và đảm bảo sự hợp tác giữa các quốc gia trong thực thi quy định này, bao gồm các nước có quần thể voi lớn, các nước quá cảnh và các nước là đích đến của hoạt động buôn bán ngà voi.
Cả hai bên trong cuộc tranh luận chưa ngã ngũ về buôn bán ngà voi đều có lý riêng, nhưng có vẻ cả hai đều đang bỏ qua điểm quan trọng. Lệnh cấm tuyệt đối buôn bán ngà voi không phải là lời giải đối với vấn đề số lượng voi lớn ở các quốc gia như Botswana.
Doanh số bán ngà voi định kỳ cũng không thể đáp ứng nhu cầu ngà voi toàn cầu, hay có thể ngăn chặn số ngà voi có nguồn gốc bất hợp pháp xâm nhập vào thị trường thương mại hợp pháp. Bỏ qua điểm mấu chốt này, đàn voi hoang dã vẫn đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng./.
Tin liên quan
-
DN cần biết
Australia chi 13,5 triệu USD hỗ trợ tái chế rác thải
11:30' - 13/08/2019
Trong một nỗ lực nhằm đẩy mạnh cuộc chiến chống rác thải, Chính phủ Australia sẽ chi 20 triệu AUD (tương đương 13,5 triệu USD) để hỗ trợ ngành tái chế trong nước phát triển.
-
Kinh tế Thế giới
Singapore cấm bán mọi sản phẩm ngà voi từ năm 2021
14:51' - 12/08/2019
Tháng 7 vừa qua, lực lượng chức năng Singapore đã thu giữ gần 9 tấn ngà voi buôn lậu được cho là của 300 con voi châu Phi, với tổng trị giá ước khoảng 12,9 triệu USD.
-
Ngân hàng
AU và BAD tài trợ 4,8 triệu USD cho khu vực thương mại tự do châu Phi
07:58' - 11/08/2019
Ngày 10/8, Ngân hàng Phát triển châu Phi (BAD) và Liên minh châu Phi (AU) đã ký thoả thuận tài trợ 4,8 triệu USD để thành lập Ban Thư ký khu vực Thương mại Tự do châu Phi (AFCFTA).
-
Kinh tế Thế giới
Liệu các khoản vay hạ tầng từ Trung Quốc có khiến châu Phi rơi vào bẫy nợ?
05:30' - 07/08/2019
Năm 2018, Thủ tướng CHDC Congo Clement Mouamba đến Bắc Kinh với hai nhiệm vụ chính: Tìm hiểu chính xác đất nước ông nợ Trung Quốc bao nhiêu tiền và thuyết phục Trung Quốc cơ cấu lại nợ.
-
Kinh tế và pháp luật
Ngụy trang ngà voi trong thùng hàng tôm hùm nhằm qua mặt hải quan
19:48' - 24/04/2019
Cơ quan hải quan đã tiến hành kiểm tra hành lý và phát hiện 2 ngà voi, trọng lượng gần 10kg được sơn đen và quấn giấy bạc bên ngoài, sau đó cất giấu trong thùng hàng tôm hùm và cá khô.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Thế giới
Đàm phán hiệp ước rác thải nhựa toàn cầu bước vào giai đoạn quan trọng
15:02'
Đại diện từ 175 quốc gia bắt đầu đàm phán từ 23/4 về đề xuất hiệp ước toàn cầu để giảm ô nhiễm nhựa, vốn hiện diện ở khắp mọi nơi từ đỉnh núi đến đáy đại dương, cũng như trong máu người và sữa mẹ.
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ đẩy nhanh tốc độ xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc
09:07'
Theo cnbc.com, Mỹ đã khởi công xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc mới nối Nam California và Las Vegas.
-
Kinh tế Thế giới
Hoạt động kinh doanh của Mỹ giảm tốc trước thềm cuộc họp của Fed
07:55'
S&P Global cho biết chỉ số PMI tổng hợp theo dõi các lĩnh vực sản xuất và dịch vụ của Mỹ, đã giảm xuống mức 50,9 trong tháng 4/2024, từ mức 52,1 của tháng Ba.
-
Kinh tế Thế giới
Doanh thu du lịch toàn cầu năm 2024 dự báo đạt gần 6.000 tỷ USD
07:38'
Doanh thu du lịch toàn cầu được dự báo sẽ đạt 5.800 tỷ USD trong năm 2024, đánh dấu mức tăng 139,6% so với thời kỳ trước đại dịch vào năm 2019.
-
Kinh tế Thế giới
Kinh tế châu Á "thấm đòn" của thiên tai
05:39'
Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) ngày 23/4 công bố báo cáo cho hay châu Á là "khu vực chịu nhiều thiên tai nhất thế giới" trong năm 2023.
-
Kinh tế Thế giới
Xuất khẩu thép của Trung Quốc tăng mạnh và tác động
19:16' - 23/04/2024
Làn sóng xuất khẩu thép lớn nhất của Trung Quốc đang gia tăng kể từ khi xảy ra tình trạng dư thừa toàn cầu vào giữa những năm 2010. Điều này đang gây ra căng thẳng thương mại trên toàn thế giới.
-
Kinh tế Thế giới
Chính phủ Hàn Quốc kêu gọi cộng đồng y tế cải cách
08:45' - 23/04/2024
Ủy ban đặc biệt về cải cách y tế của Hàn Quốc sẽ tiến hành trao đổi với các bên liên quan về các giải pháp cải cách nhằm đổi mới hệ thống y tế, phương hướng định kỳ xem xét cung cầu nhân lực y tế.
-
Kinh tế Thế giới
Ngành thép Trung Quốc đứng trước nhiều mối lo lớn
07:00' - 23/04/2024
Do giá thép trong nước thấp, những nhà sản xuất và các công ty kinh doanh thép Trung Quốc đang trên đà đạt hoặc vượt qua mức xuất khẩu của năm ngoái.
-
Kinh tế Thế giới
Thái Lan đặt mục tiêu tăng tỷ trọng điện tái tạo
12:03' - 22/04/2024
Thái Lan đang hướng tới mục tiêu tăng tỷ lệ sản xuất điện tái tạo lên cao hơn mục tiêu 50% được đề ra trong Kế hoạch phát triển điện lực (PDP).