Chỉ số công khai ngân sách năm 2020 chưa được cải thiện

Ngày 16/6 tại Hà Nội, Trung tâm Phát triển và hội nhập (CDI) phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức buổi Công bố trực tuyến Chỉ số công khai ngân sách bộ, cơ quan trung ương (MOBI) năm 2020. Chỉ số MOBI do Liên minh Minh bạch ngân sách (BTAP) chủ trì xây dựng với sự tham gia của hai tổ chức thành viên là Trung tâm Phát triển và hội nhập (CDI) và Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) thực hiện với sự tài trợ của Tổ chức Oxfam tại Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Quang Thương, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển và hội nhập (CDI), kết quả khảo sát MOBI 2020 cho thấy, mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương chưa có cải thiện so với MOBI 2019. Vẫn còn nhiều đơn vị chưa công khai hoặc chưa công khai đầy đủ, chưa đáp ứng yêu cầu theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, Thông tư 61/2017/TT-BTC và Thông tư 90/2018/TT-BTC. Điểm trung bình MOBI 2020 là 21,64 điểm, tương đương với điểm trung bình MOBI 2019.

Trong xếp hạng MOBI 2020, Bộ Tài chính có thứ hạng cao nhất với 66,63 điểm quy đổi, xếp hạng công khai ở mức tương đối đầy đủ. Xếp thứ hai là Bộ Tư pháp với 48,41 điểm quy đổi. Về tính sẵn có, có 27 cơ quan, tổ chức trên tổng số 44 cơ quan trong kỳ khảo sát MOBI 2020 công khai ít nhất 1 tài liệu ngân sách (chiếm 61,36%), tăng 3 đơn vị so với kỳ khảo sát 2019.

Tuy nhiên, vẫn còn có tới 17 bộ, cơ quan trung ương không công khai bất kỳ một tài liệu nào tại thời điểm khảo sát (tương đương với 38,64%). Về tính kịp thời: Kết quả kỳ khảo sát MOBI 2020 cho thấy các bộ, cơ quan trung ương chưa công khai kịp thời các tài liệu ngân sách theo quy định.

Trong số 19 đơn vị có công bố tài liệu về dự toán ngân sách năm 2021, chỉ có 6 đơn vị công bố đúng thời hạn theo quy định là trong vòng 15 ngày kể từ ngày 31/12/2020. Đối với tài liệu về quyết toán ngân sách năm 2019, có 9 trên tổng số 16 đơn vị có công khai thông tin công bố đúng thời hạn theo quy định. 

Ông Nguyễn Quang Thương cho biết, đây là khảo sát độc lập đầu tiên tại Việt Nam đánh giá mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương. MOBI là công cụ giúp các bộ, cơ quan trung ương có thể tham chiếu và đo mức độ công khai, minh bạch trong quản lý ngân sách nhà nước và mức độ thực thi Luật Ngân sách nhà nước năm 2015; qua đó, tăng cường niềm tin của người dân và các đối tác phát triển đối với quản lý ngân sách của các bộ và cơ quan trung ương thông qua các hình thức minh bạch, giải trình và sự tham gia về ngân sách.

Năm 2020 là năm thứ 3 liên tiếp chỉ số MOBI được thực hiện và công bố. MOBI 2020 đánh giá mức độ công khai ngân sách của 44 bộ, cơ quan trung ương; trong đó, có 38 bộ, cơ quan trung ương là đơn vị dự toán và 6 cơ quan, tổ chức trung ương được ngân sách nhà nước hỗ trợ.

Mức độ công khai minh bạch ngân sách bộ, cơ quan trung ương (MOBI 2020) được xây dựng thông qua 5 tiêu chí chính là tính sẵn có, tính kịp thời, tính đầy đủ, tính thuận tiện và tính liên tục của 6 loại tài liệu bắt buộc phải công khai theo Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 và hướng dẫn tại Thông tư 61/2017/TTBTC và Thông tư 90/2018/TT-BTC.

Tính liên tục là tiêu chí lần đầu tiên được sử dụng trong khảo sát MOBI 2020 và chỉ được áp dụng cho hai loại tài liệu bao gồm dự toán thu-chi ngân sách và quyết toán ngân sách nhà nước.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chiến lược (VESS), nhận định: “Trong khi mức độ công khai minh bạch của các tỉnh liên tục được cải thiện (thông qua đánh giá bằng chỉ số POBI hàng năm), thì các cơ quan trung ương lại không có sự tiến bộ đáng kể nào, dù Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 đã có hiệu lực từ lâu. Đây là một hiện tượng gây thất vọng vì các cơ quan Trung ương đã không nêu được tấm gương xây dựng nhà nước pháp quyền, đồng thời thể hiện sự thiếu trách nhiệm giải trình đối với nhân dân. Do đó, đây là lúc Quốc hội cần phát huy vai trò giám sát của mình trong việc thúc đẩy tính công khai, minh bạch của hệ thống tài chính công.

Theo ông Thành, Chính phủ cần thúc đẩy các bộ, cơ quan trung ương thực hiện công khai ngân sách theo quy định của pháp luật và ban hành chế tài xử lý các đơn vị không thực hiện công khai ngân sách nhà nước. Chính phủ cần áp dụng biện pháp đánh giá tình hình thi hành pháp luật về công khai ngân sách và báo cáo với Quốc hội, Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước theo quy định pháp luật.

Song song đó, cơ quan Kiểm toán Nhà nước cần tuân thủ các quy định hiện hành về công khai, minh bạch ngân sách của các đơn vị được kiểm toán theo quy định tại điểm b, khoản 1 Điều 32 của Luật Kiểm toán Nhà nước và Chuẩn mực Kiểm toán Nhà nước số 400 về các nguyên tắc cơ bản của kiểm toán tuân thủ. Kiểm toán Nhà nước cần đưa nội dung công khai minh bạch về tài liệu ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương vào nội dung kiểm toán tuân thủ..../.