Chính phủ Mỹ tham gia sâu hơn vào ngành công nghiệp tư nhân

Mối quan tâm này càng gia tăng khi thỏa thuận diễn ra sau lời kêu gọi của Tổng thống Donald Trump rằng Giám đốc điều hành (CEO) của nhà sản xuất chip này phải từ chức .

Thỏa thuận được công bố hôm 22/8 đã chuyển đổi 11,1 tỷ USD tiền tài trợ từ Đạo luật CHIPS và Khoa học cùng các nguồn vốn khác của chính phủ thành 9,9% cổ phần trong Intel. Thông cáo báo chí của công ty về thỏa thuận còn bao gồm cả những phát biểu ủng hộ từ CEO của Microsoft, Dell và các công ty khác.

Giới đầu tư cho rằng mức độ hợp tác này không phải là điều thường thấy trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp và Washington.

Một số nhà đầu tư đã bày tỏ quan ngại. Ông James McRitchie, một nhà đầu tư tư nhân có sở hữu cổ phiếu Intel, cho rằng điều này tạo ra một tiền lệ không tốt nếu Tổng thống có thể dễ dàng lấy 10% cổ phần của một công ty bằng cách gây áp lực lên CEO.

Theo hồ sơ chứng khoán, thỏa thuận không cho Bộ Thương mại Mỹ ghế trong hội đồng quản trị của Intel, đồng thời yêu cầu Bộ này phải hỗ trợ hội đồng trong việc đề cử giám đốc. Tuy nhiên, Bộ Thương mại Mỹ có thể bỏ phiếu "theo ý muốn" trong một số vấn đề khác.

Cơ quan xếp hạng tín nhiệm Fitch Ratings cho biết, thỏa thuận này không cải thiện xếp hạng tín dụng BBB của Intel. Fitch nhận định dù cung cấp thêm thanh khoản, thỏa thuận không giải quyết được vấn đề cơ bản là nhu cầu của khách hàng đối với chip Intel.

Hồ sơ của Intel cũng chỉ ra rằng thỏa thuận này làm loãng cổ phần của các cổ đông hiện hữu, giảm quyền biểu quyết của họ và có thể khiến công ty phải tuân thủ các quy định hoặc hạn chế bổ sung ở các nước khác. CEO Lip-Bu Tan cũng cho biết, Intel không cần số tiền này: Ba ngày trước thông báo của ông Trump, SoftBank đã rót 2 tỷ USD vào nhà sản xuất chip này.

Theo giới quan sát, đây là một trong những động thái can dự đáng chú ý nhất của Nhà Trắng vào một tập đoàn tư nhân trong thời gian gần đây, sau một thỏa thuận quân sự để đổi lấy cổ phần trong một công ty khai khoáng hồi tháng Bảy và việc Washington gây ảnh hưởng đối với nhà sản xuất thép U.S. Steel - một phần trong thương vụ mua lại của Nippon Steel Nhật Bản. Hôm 26/8, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick cho hay chính quyền có thể sẽ nắm giữ cổ phần trong các nhà thầu quốc phòng.

Tuy nhiên, các động thái này của Mỹ có thể được xem là bình thường ở một số nước châu Âu và châu Á, nơi chính phủ đã sở hữu cổ phần trong các công ty lớn. Ví dụ, bang Lower Saxony của Đức có 20% cổ phần trong nhà sản xuất xe ô tô Volkswagen.

Ông Richard Hardegree, Phó Chủ tịch mảng tài chính đầu tư công nghệ tại ngân hàng UBS chỉ ra rằng điều này đã diễn ra trong nhiều năm ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Singapore (Xinh-ga-po) và Malaysia (Ma-lai-xi-a). Ông nói thêm rằng ở Italy (I-ta-li-a) và Pháp, chính phủ đã thực hiện chính sách công nghiệp quy mô lớn trong ngành bán dẫn trong 40 hoặc 50 năm qua.

Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009, Mỹ cũng đã nắm giữ cổ phần trong một số công ty quan trọng, nhưng đó chỉ là các thỏa thuận tạm thời. Việc chính phủ sở hữu cổ phần dài hạn trong các công ty đang hoạt động tốt là điều chưa có tiền lệ.

Ông Rich Weiss, Phó Chủ tịch cấp cao và Giám đốc đầu tư của công ty quản lý tài sản American Century Investments, cho rằng các khoản đầu tư của liên bang trong tương lai sẽ cần có quy định và hướng dẫn để hạn chế các rủi ro tiềm tàng, như giao dịch nội gián. Ông cảnh báo rằng trong một kịch bản không được kiểm soát, việc giao dịch cổ phiếu của các công ty này có thể rủi ro hơn nhiều cho các nhà đầu tư.

Nhiều nhà đầu tư và đại diện cũng nêu ra những rủi ro tương tự. Họ cho rằng các mục tiêu của công ty và quốc gia có thể dễ dàng xung đột trong những vấn đề như đặt nhà máy mới ở đâu hay có sa thải công nhân hay không.

Một đại diện của Intel cho biết, hội đồng quản trị của công ty đã chấp thuận thỏa thuận phát hành cổ phiếu. Khi được hỏi về những lo ngại về giao dịch nội gián, đại diện này đã trích dẫn một dòng trong thông cáo báo chí rằng chính phủ Mỹ sẽ không có đại diện trong hội đồng quản trị hay các quyền quản trị hoặc thông tin khác.

Một nhà đầu tư tổ chức giấu tên cho biết thỏa thuận có thể bảo vệ Intel khỏi áp lực từ các nhà đầu tư chủ động (activist investor – chỉ những nhà đầu tư mua và nắm giữ số lượng cổ phần lớn tại một doanh nghiệp, giữ chức vụ trong hội đồng quản trị nhằm mang đến các thay đổi lớn trong doanh nghiệp đó).

Tuy nhiên, nhà đầu tư này cảnh báo rằng nếu Chính phủ Mỹ tiếp tục nắm giữ cổ phần trong các công ty khác, đó có thể là một diễn biến cần chú ý theo dõi. Nhà đầu tư này nói thêm rằng nếu đây trở thành một công cụ được sử dụng rộng rãi hơn, thị trường sẽ phải xem xét tại sao công cụ này lại được sử dụng và tại sao thị trường vốn không hành động?