Chính sách tiền tệ: Không cho phép "thử" sai

Liên tiếp mới đây Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có hai công điện đối với Ngân hàng Nhà nước về điều hành tăng trưởng tín dụng những tháng cuối năm cũng như tiếp tục thực hiện quyết liệt các giải pháp tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng, thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản hiệu quả, an toàn, lành mạnh, bền vững.

Điều này cho thấy tầm quan trọng, mức độ cấp thiết của ngành ngân hàng trong việc thực hiện các chính sách, giải pháp tín dụng nhằm tạo đòn bẩy cho tăng trưởng kinh tế và thông suốt "mạch máu" cho hoạt động sản xuất kinh doanh; nhất là trong những tháng cuối năm là chặng nước rút để tận dụng các cơ hội hoàn thành mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2023, từ đó tạo tiền đề cho năm 2024.

* Chính sách trúng và cần thiết

Năm 2023 kinh tế thế giới vẫn diễn biến bất thường, tác động lớn đến kinh tế Việt Nam. Bối cảnh này đã đặt ra nhiều thách thức trong điều hành chính sách tiền tệ. Cùng với đó, doanh nghiệp gặp khó khăn đã khiến tăng trưởng tín dụng không như kỳ vọng. Ngày 1/11 vừa qua, phát biểu giải trình, làm rõ các ý kiến đại biểu nêu tại phiên thảo luận về kinh tế-xã hội tại Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng khẳng định: Năm 2023 tiếp tục là một năm đầy khó khăn thách thức vì kinh tế thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp và khó lường, hết khó khăn này lại đến khó khăn khác. 

Trong nước, những khó khăn nội tại của nền kinh tế cũng chưa thể xử lý trong một thời gian ngắn, tạo áp lực đối với điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước.  Đặc biệt, chính sách tiền tệ phải thực hiện rất nhiều nhiệm vụ như: Kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, giảm mặt bằng lãi suất, ổn định thị trường tiền tệ và ngoại hối, đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng.

Tại Nghị quyết 97/NQ-CP ngày 08/7/2023, văn bản số 225/TB-VPCP ngày 15/6/2023, Chính phủ, Thường trực Chính phủ đã yêu cầu Ngân hàng Nhà nước xác định hạn mức tăng trưởng tín dụng cần thiết, hợp lý trong năm 2023, phân bổ hết hạn mức tín dụng để các tổ chức tín dụng chủ động mở rộng tín dụng. Theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, trong mọi tình huống, trước bối cảnh khó khăn, Ngân hàng Nhà nước đã bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng và bám sát diễn biến tình hình để chủ động tâm thế ứng phó linh hoạt, thực hiện đồng bộ các giải pháp và công cụ chính sách tiền tệ với liều lượng hợp lý để đóng góp chung vào thành công chung của nền kinh tế.

Trên cơ sở mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2023 khoảng 6,5% và lạm phát khoảng 4,5% được Quốc hội, Chính phủ đặt ra, Ngân hàng Nhà nước định hướng tăng trưởng tín dụng năm 2023 khoảng 14-15%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế hợp lý.

Để đạt được mục tiêu này, Ngân hàng Nhà nước đã điều hành tăng trưởng khối lượng và cơ cấu tín dụng hợp lý, đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế nhằm góp phần kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Ngân hàng Nhà nước cũng vừa có văn bản gửi các tổ chức tín dụng thông báo mức tăng trưởng tăng thêm cho các tổ chức tín dụng công khai, minh bạch theo các nguyên tắc và tiêu chí cụ thể.

Theo đó, các tổ chức tín dụng có dư nợ tín dụng đến nay đạt đến 80% chỉ tiêu tín dụng đã được thông báo thì sẽ được chủ động bổ sung hạn mức tăng thêm dựa trên cơ sở xếp hạng năm 2022, đồng thời ưu tiên thêm cho những tổ chức tín dụng tập trung tín dụng vào các lĩnh vực ưu tiên của Chính phủ và hạ lãi suất cho vay xuống mức thấp trong thời gian vừa qua.

Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo tổ chức tín dụng hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng nền kinh tế theo chủ trương của Chính phủ. Cùng đó, bảo đảm hoạt động tín dụng an toàn, hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân tiếp cận vốn tín dụng.

Để tiếp tục thực hiện chủ trương của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về giảm lãi suất cho vay tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân, trong năm, Ngân hàng Nhà nước đã liên tiếp 4 lần điều chỉnh giảm lãi suất điều hành vào các ngày 14/3, 31/3, 23/5, 19/6 với tổng mức giảm từ 0,5-2%/năm và điều chỉnh giảm trần lãi suất tiền gửi bằng VND các kỳ hạn từ 1 đến dưới 6 tháng.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, việc liên tục điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành là giải pháp linh hoạt, phù hợp với điều kiện thị trường hiện nay để tiếp tục định hướng giảm mặt bằng lãi suất cho vay của thị trường. Với động thái giảm lãi suất 4 lần liên tiếp của Ngân hàng Nhà nước, các doanh nghiệp sẽ có phương án kinh doanh hiệu quả đều tiếp cận được vốn. Đây là lúc doanh nghiệp tận dụng cơ hội lãi suất thấp để vượt qua khó khăn, tìm thị trường và bạn hàng mới.

Từ khía cạnh cộng đồng doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chia sẻ: Chính sách tiền tệ theo hướng kéo mặt bằng lãi suất xuống và tăng cung tiền tạo thuận lợi cho doanh nghiệp vay vốn là chính sách rất trúng và rất cần thiết.

Trong nhiều cuộc họp từ đầu năm đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã liên tục đưa ra thông điệp về việc cố gắng giảm mặt bằng lãi suất phù hợp với nhu cầu doanh nghiệp, bởi vì có vốn thì những doanh nghiệp xuất khẩu mới thuận lợi. Hiện nay, đối với nhiều doanh nghiệp xuất khẩu ở nhiều ngành hàng, việc có vốn để quay nhanh dòng hàng, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh, mở mang mặt bằng, mở rộng hoạt động kinh doanh là cần thiết. Việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận vốn với chi phí hợp lý, rẻ hơn là một quyết sách đúng đắn.

Nhờ đó đến tháng 11/2023, mặt bằng lãi suất đã có xu hướng giảm. Cụ thể, lãi suất tiền gửi và cho vay bình quân của các giao dịch phát sinh mới bằng VND của các ngân hàng thương mại giảm hơn 2%/năm so với cuối năm 2022. Với tác động có độ trễ của chính sách sau những lần điều chỉnh giảm lãi suất điều hành, các biện pháp của Ngân hàng Nhà nước, dự kiến mặt bằng lãi suất cho vay sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới.

Theo Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Thanh Hà, trong điều hành chính sách tiền tệ không cho phép "thử" sai. Vì vậy, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước còn điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở nhằm ổn định thị trường tiền tệ; duy trì các phiên chào mua giấy tờ có giá với khối lượng, kỳ hạn phù hợp với mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ, bảo đảm thanh khoản cho các tổ chức tín dụng. Đặc biệt, để giảm bớt áp lực lên tỷ giá, Ngân hàng Nhà nước đã kích hoạt trở lại hoạt động phát hành tín phiếu sau khi tạm ngưng từ đầu tháng 3/2023.

Các chuyên gia cho rằng, động thái phát hành tín phiếu của Ngân hàng nhà nước là một cách thức điều chỉnh trạng thái thanh khoản ngắn hạn trên hệ thống và là hoạt động thường thấy từ các ngân hàng Trung ương, không đồng nghĩa với việc Ngân hàng nhà nước thực hiện đảo chiều chính sách tiền tệ. Mục đích của Ngân hàng Nhà nước nhằm hút bớt thanh khoản thị trường để giảm áp lực đầu cơ tỷ giá trong ngắn hạn.

* Thống nhất quan điểm chỉ đạo điều hành

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả điều hành các công cụ chính sách tiền tệ, điều hành tín dụng, trong công điện mới đây Thủ tướng Chính phủ đã nhấn mạnh: "Ngân hàng Nhà nước khẩn trương rà soát toàn diện kết quả cấp tín dụng của hệ thống các tổ chức tín dụng đối với nền kinh tế, từng ngành, từng lĩnh vực; kết quả cấp tín dụng của từng tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại đến thời điểm hiện tại để theo thẩm quyền và quy định của pháp luật, có biện pháp điều hành tăng trưởng tín dụng năm 2023 kịp thời, hiệu quả, khả thi, bảo đảm cung cấp đủ vốn tín dụng phục vụ nền kinh tế và an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng, tuyệt đối không để ách tắc, chậm trễ, không đúng thời điểm; trường hợp có nội dung vượt thẩm quyền, kịp thời báo cáo, đề xuất cấp có thẩm quyền theo quy định; chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về việc điều hành tăng trưởng tín dụng."

Là một trong những ngành có mối quan hệ với nhiều ngành kinh tế khác, nếu thị trường bất động sản hoạt động an toàn, bền vững sẽ tạo động lực cho các ngành kinh tế khác phát triển. Chính vì vậy, khi thị trường này gặp khó khăn, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã quyết liệt chỉ đạo, thành lập tổ tháo gỡ khó khăn và có chuyển biến tích cực.

Bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước) cho biết, đến ngày 30/9, tổng dư nợ tín dụng đối với lĩnh vực bất động sản của các tổ chức tín dụng đạt 2,74 triệu tỷ đồng, tăng 6,04% so với 31/12/2022, chiếm tỷ trọng 21,46% tổng dư nợ đối với nền kinh tế.

Trong 9 tháng của năm 2023, tín dụng kinh doanh bất động sản lại có sự tăng trưởng cao hơn tỷ lệ tăng trưởng tín dụng chung và cùng kỳ năm trước, lên tới 21,86%. Điều này cho thấy, các giải pháp, nỗ lực của Chính phủ, ngân hàng và các bộ, ngành, địa phương trong việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho thị trường bất động sản đang dần phát huy hiệu quả. Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng cũng tích cực triển khai cho vay theo các chương trình của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về nhà ở.

Trong điều hành tỷ giá và thị trường ngoại tệ, đặc biệt là khi tỷ giá USD/VND chịu áp lực lớn từ các diễn biến quốc tế phức tạp, khó lường, Ngân hàng Nhà nước đã điều hành tỷ giá linh hoạt, hỗ trợ hấp thu có hiệu quả các cú sốc bên ngoài. Đồng thời, hạn chế các biến động lớn trong ngắn hạn của tỷ giá, hướng tới lợi ích tổng thể hài hòa của nền kinh tế. Nhờ đó, giá VND diễn biến tương đối ổn định so với các đồng tiền khác trong khu vực, góp phần tiếp tục xây dựng môi trường đầu tư ổn định, hấp dẫn, tạo niềm tin cho nhà đầu tư nước ngoài.

Phó Thống đốc thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú thừa nhận: Điều hành chính sách tiền tệ đang phải đối mặt với nhiều thách thức như kiểm soát lạm phát vẫn là ưu tiên cao nhất của nhà điều hành. Bởi, lạm phát phi mã sẽ đảo lộn toàn bộ nền kinh tế và ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ đời sống xã hội. Bên cạnh đó, giảm lãi suất nhưng phải đảm bảo ổn định tỷ giá.

"Mất tỷ giá sẽ làm đảo lộn niềm tin của nhà đầu tư, tạo áp lực lên Chính phủ khi đi vay nợ nước ngoài. Đó là chưa kể, doanh nghiệp, người dân sẽ đổ xô nắm giữ ngoại tệ, xuất nhập khẩu đảo lộn... Khi lãi suất giảm sâu sẽ không ai gửi tiền vào ngân hàng, quay sang nắm giữ USD để kỳ vọng USD lên giá", Phó Thống đốc Đào Minh Tú bày tỏ.

Theo chuyên gia Ngô Trí Long, Ngân hàng Nhà nước cần tiếp tục áp dụng cơ chế tỷ giá trung tâm, điều hành theo hướng từng bước để tỷ giá biến động linh hoạt hơn, phù hợp với điều kiện thị trường và nền tảng kinh tế vĩ mô. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước linh hoạt áp dụng các biện pháp mua, bán can thiệp ngoại tệ trên thị trường khi cần thiết và phối hợp đồng bộ, chặt chẽ với truyền thông các công cụ chính sách tiền tệ khác như lãi suất, thanh khoản VND..., các biện pháp quản lý ngoại hối nhằm ổn định thị trường ngoại tệ, củng cố vị thế VND, góp phần kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.

Lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cũng cho rằng, cần giải bài toán khó là giảm lãi suất cho vay nhưng lại phải hạn chế giảm lãi suất huy động. Cùng với đó, tăng tín dụng nhưng cũng tăng chất lượng tín dụng. Do vậy thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục điều hành nghiệp vụ thị trường mở linh hoạt, chủ động, sẵn sàng hỗ trợ thanh khoản cho hệ thống tổ chức tín dụng. Đồng thời, điều hành lãi suất phù hợp với cân đối vĩ mô, lạm phát và mục tiêu chính sách tiền tệ; tiếp tục khuyến khích các tổ chức tín dụng tiết giảm chi phí, giảm mặt bằng lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng sẽ điều hành tỷ giá phù hợp với điều kiện thị trường, can thiệp thị trường khi cần thiết; phối hợp đồng bộ các biện pháp và công cụ chính sách tiền tệ để bình ổn thị trường ngoại tệ, góp phần kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.

Tại Công điện số 1177/CĐ-TTg về việc tiếp tục thực hiện quyết liệt các giải pháp tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng, thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản hiệu quả, an toàn, lành mạnh, bền vững, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Ngân hàng Nhà nước bám sát diễn biến thị trường để điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả; ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế và tăng trưởng tín dụng hiệu quả gắn với ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng. Đồng thời, điều hành các công cụ chính sách tiền tệ như: tỷ giá, lãi suất, cung ứng tiền... nhịp nhàng, đồng bộ, hiệu quả để tiếp tục tháo gỡ khó khăn, đáp ứng cao nhất có thể nhu cầu vốn của nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tạo việc làm, sinh kế cho người dân.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước điều hành tăng trưởng tín dụng hợp lý, hiệu quả, phấn đấu đạt mục tiêu cao nhất có thể; nâng cao chất lượng tín dụng, hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, các lĩnh vực ưu tiên, các động lực tăng trưởng của nền kinh tế, kiểm soát tín dụng chặt chẽ, xử lý kịp thời, phù hợp, hiệu quả đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro.

Ngoài ra, theo dõi sát, chặt chẽ diễn biến thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp, tín dụng bất động sản để có các giải pháp vừa đảm bảo an toàn của hệ thống ngân hàng, vừa góp phần giải quyết khó khăn, tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đảm bảo sự phát triển lành mạnh, bền vững của thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp.

Ngân hàng Nhà nước cũng tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng, có giải pháp khả thi triển khai quyết liệt, hiệu quả chương trình tín dụng 120.000 tỷ đồng cho vay đối với chủ đầu tư và người mua nhà của các dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ; tiếp tục đẩy mạnh triển khai gói tín dụng ưu đãi 15.000 tỷ đồng cho lĩnh vực lâm sản, thủy sản.