Chủ động giảm phát thải khí nhà kính trong nông nghiệp

Tại buổi tập huấn “Nâng cao năng lực truyền thông báo chí về trung hòa carbon” chiều 15/10, tại tỉnh Nghệ An do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Tập đoàn TH tổ chức, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và các định chế tài chính đã tích cực vào cuộc, đạt được những kết quả bước đầu quan trọng.

Theo ông Nguyễn Tuấn Quang, sau khi Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị COP26, nhiều địa phương trên cả nước đã chủ động đưa các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và 5 năm. Bên cạnh đó, các chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và metan được triển khai, các cơ sở phát thải lớn đã bắt đầu thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo đúng quy định của Nhà nước.

Ông Nguyễn Tuấn Quang cho biết, hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến trung hòa carbon đã được ban hành khá đầy đủ và kịp thời trong thời gian qua, tạo nền tảng cho việc triển khai các cam kết về biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Việt Nam cần tiếp tục triển khai một số nhóm giải pháp trọng tâm. Đó là hoàn thiện cơ chế, chính sách đồng bộ nhằm thúc đẩy mô hình sản xuất carbon thấp, kinh tế tuần hoàn, đồng thời áp dụng hiệu quả các công cụ định giá carbon như thuế carbon, tín chỉ carbon và sàn giao dịch phát thải.

Việt Nam cần có chính sách khuyến khích đầu tư, huy động nguồn lực tài chính từ khu vực tư nhân để phục vụ công tác ứng phó với biến đổi khí hậu. Khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ sản xuất theo hướng phát thải thấp, phát triển các giải pháp công nghệ mới, nhiên liệu sạch. Cùng với đó là vai trò của truyền thông trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tạo sự đồng thuận trong toàn xã hội về việc thực hiện cam kết Net Zero.

Dưới góc nhìn khoa học, PGS.TS Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp cho rằng, đo đạc và quản lý phát thải khí nhà kính là yêu cầu tất yếu nếu Việt Nam muốn hướng đến một nền nông nghiệp xanh, bền vững và có khả năng hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế. Theo ông Mai Văn Trịnh, nông nghiệp hiện chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng lượng phát thải quốc gia, chủ yếu đến từ hoạt động trồng lúa, chăn nuôi và sử dụng phân bón hóa học. Các khí nhà kính chính bao gồm CO₂ từ việc đốt nhiên liệu, CH₄ phát sinh từ ruộng lúa và quá trình tiêu hóa của vật nuôi, cùng N₂O từ bón phân đạm và chất hữu cơ.

PGS.TS Mai Văn Trịnh cho rằng, phát thải không chỉ tác động đến môi trường mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Nhật Bản và Mỹ đang siết chặt các tiêu chuẩn carbon, nếu không chủ động kiểm soát, nông nghiệp Việt Nam sẽ đánh mất lợi thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Từ thực tiễn nghiên cứu, PGS.TS Mai Văn Trịnh chia sẻ một số giải pháp giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa như áp dụng chế độ tưới khô ướt xen kẽ, sử dụng phân hữu cơ hợp lý, tận dụng rơm rạ để sản xuất phân compost hoặc than sinh học thay vì đốt bỏ. Những giải pháp này giúp giảm tới 30-55% lượng CH₄, đồng thời cải thiện độ phì của đất và giảm chi phí đầu vào.

PGS.TS Mai Văn Trịnh cũng nhấn mạnh vai trò của hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) trong quản trị carbon hiện đại. Ông cho biết, từ năm 2025, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn thí điểm vận hành thị trường carbon trong nước theo Quyết định 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Giai đoạn 2025–2028 sẽ thử nghiệm, trước khi sàn giao dịch carbon chính thức đi vào hoạt động từ năm 2029.

Về phía địa phương, ông Nguyễn Danh Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An cho biết, thực hiện cam kết Net Zero và Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, ngành nông nghiệp tỉnh đang tích cực chuyển đổi theo hướng bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp. Nghệ An có lợi thế khi nằm trong nhóm 3 tỉnh có diện tích rừng lớn nhất cả nước, cùng với Lâm Đồng và Gia Lai. Giai đoạn 2023-2025, tỉnh được chọn tham gia chương trình Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ (ERPA). Qua phân loại, khoảng 790.000 ha rừng và hơn 38.400 chủ rừng đang tham gia chương trình, mang lại lợi ích kép về bảo vệ môi trường và giảm áp lực sinh kế cho người dân vùng cao.

Trong lĩnh vực chăn nuôi, Nghệ An đã xây dựng một số mô hình công nghệ cao theo chuỗi giá trị bền vững, chú trọng giảm phát thải. Tiêu biểu, Tập đoàn TH đã đạt chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn quốc tế PAS 2060:2014 cho hai nhà máy chủ lực trong năm 2025, đánh dấu bước tiến lớn trong chiến lược phát triển nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn của tỉnh. Ngoài ra, Nghệ An còn đang hợp tác với các doanh nghiệp tiên phong như Green Carbon, Faeger… triển khai thí điểm các dự án sản xuất lúa giảm phát thải trên tổng diện tích hơn 19.000 ha thông qua giải pháp kỹ thuật “tưới ngập khô xen kẽ”.