Chuyển đổi số trong cấp phiếu lý lịch tư pháp

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, chiều 5/12, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp với 92,39% đại biểu tham gia biểu quyết tán thành.

Trước khi biểu quyết, Quốc hội nghe Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo tóm tắt tiếp thu, chỉnh lý, giải trình dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp. Theo đó, tại phiên thảo luận tại tổ và hội trường, đa số các đại biểu Quốc hội đều tán thành với nội dung của dự thảo luật. Dự thảo luật đã thể chế chủ trương sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, điều chuyển nhiệm vụ quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp, có nhiều chính sách nêu tại dự thảo luật thể hiện rõ tư duy đổi mới mạnh mẽ, nhằm đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi số, đổi mới phương thức quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp.

Về mục đích quản lý thông tin lý lịch tư pháp, Chính phủ tiếp thu và chỉnh lý dự thảo luật theo hướng: mục đích quản lý thông tin lý lịch tư pháp, phiếu lý lịch tư pháp, nhằm giúp công dân biết về thông tin lý lịch tư pháp của mình để giải quyết thủ tục hành chính của cá nhân. Đồng thời, quy định rõ mục đích hỗ trợ công tác quản lý cán bộ, công chức, viên chức, giảm thiểu tình trạng yêu cầu phiếu lý lịch tư pháp trong công tác quản lý nhân sự.

Về yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp, cung cấp thông tin lý lịch tư pháp, việc sử dụng phiếu lý lịch tư pháp, thông tin lý lịch tư pháp, Chính phủ tiếp thu và chỉnh lý dự thảo luật theo hướng quy định các cơ quan, tổ chức, cá nhân không được yêu cầu cá nhân cung cấp tin lý lịch tư pháp hoặc phiếu lý lịch tư pháp, chỉ được yêu cầu cung cấp phiếu số 01 trong trường hợp luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc nghị định, nghị quyết của Chính phủ quy định.

Đồng thời, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định về cơ quan, tổ chức khi có yêu cầu sử dụng thông tin lý lịch tư pháp của cá nhân, thì được khai thác, sử dụng thông qua kết nối, chia sẻ dữ liệu từ cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, không yêu cầu cá nhân cung cấp phiếu lý lịch tư pháp.

Về phiếu lý lịch tư pháp số 01, số 02 và phiếu lý lịch tư pháp điện tử, Chính phủ tiếp thu và chỉnh lý dự thảo luật theo hướng quy định tiếp tục duy trì phiếu lý lịch tư pháp số 01 và số 02. Phiếu được cấp dưới dạng bản điện tử hoặc bản giấy có giá trị pháp lý như nhau. Trường hợp phiếu lý lịch tư pháp bản điện tử đã được cấp, thì thông tin lý lịch tư pháp của công dân được cập nhật hiển thị trên VNeID được coi là một trường thông tin sẵn có, tương tự như họ tên, ngày tháng, năm sinh. Thông tin lý lịch tư pháp hiển thị trên VNeID có giá trị pháp lý như phiếu lý lịch tư pháp. Cá nhân không cần yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp khi có nhu cầu.

Về thủ tục cấp phiếu lý lịch tư pháp và thời hạn cấp phiếu, Chính phủ đã tiếp thu và chỉnh lý dự thảo luật theo hướng quy định thủ tục cấp phiếu lý lịch tư pháp bằng hình thức trực tuyến để thể chế hóa chủ trương về phát triển ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Chỉ một số trường hợp là người nước ngoài, người chưa có định danh điện tử, có thể yêu cầu cấp phiếu bằng hình thức trực tiếp hoặc qua dịch vụ bưu chính. Cá nhân có thể ủy quyền cho người khác làm thủ tục yêu cầu cấp phiếu đối với cả hai loại phiếu. Thời hạn cấp phiếu được rút ngắn là 5 ngày làm việc.

* Thông qua Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi)

Cũng trong chiều 5/12, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) với 91,54% đại biểu tham gia biểu quyết tán thành.

Trước khi biểu quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng thừa ủy quyền Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo Luật. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiếp thu tối đa 79 lượt ý kiến thảo luận của đại biểu Quốc hội cùng nhiều góp ý bằng văn bản, tập trung vào 116 nội dung quan trọng liên quan đến mô hình tổ chức thi hành án, chuyển đổi số, thẩm quyền cưỡng chế và cải cách thủ tục thi hành án. Sau khi chỉnh lý, dự thảo trình Quốc hội gồm 5 chương, 116 điều, thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng và đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ.

Nội dung về xã hội hóa thi hành án cũng được thảo luận sâu, nhiều ý kiến mong muốn mở rộng thẩm quyền cưỡng chế cho Văn phòng thi hành án và Thừa hành viên nhằm nâng cao hiệu quả xã hội hóa. Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định cưỡng chế thi hành án là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, tác động trực tiếp đến quyền cơ bản của công dân như tài sản và cư trú. Nếu giao cho tổ chức ngoài công lập có thể gây rủi ro lớn về an ninh, trật tự. Vì vậy, dự thảo Luật chưa trao thẩm quyền cưỡng chế toàn diện cho Văn phòng thi hành án; Thừa hành viên chỉ được quyền đề nghị cơ quan có thẩm quyền phong tỏa tài khoản, tài sản hoặc tạm dừng giao dịch để ngăn chặn việc tẩu tán tài sản. Cách tiếp cận này vừa bảo đảm an toàn pháp lý, vừa tạo dư địa cho xã hội hóa trong phạm vi kiểm soát.

Một nhóm vấn đề quan trọng khác là rút ngắn thời hạn của nhiều thủ tục thi hành án nhằm giảm thời gian và chi phí cho người dân, phù hợp tinh thần Nghị quyết 27-NQ/TW về cải cách chính sách pháp luật.

* Thông qua Luật Giám định tư pháp (sửa đổi)

Cũng tại phiên họp, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) với đa số đại biểu tán thành (92,81%).

Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn của dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi).

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết, về phạm vi thành lập, hoạt động của văn phòng giám định tư pháp, một số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với quy định của dự thảo Luật về mở rộng phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp. Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị xem xét mở rộng nhiều hơn nữa theo nhu cầu thực tế như: thông tin truyền thông, khoa học và công nghệ, dược, mỹ phẩm, an toàn thực phẩm, nông lâm thủy sản, động vật hoang dã, quý, hiếm, môi trường, giao thông và được phục vụ cả tố tụng hình sự, nhu cầu xã hội để góp phần giảm tải áp lực đối với cơ quan, đơn vị giám định hiện nay. Ngoài ra, có ý kiến đề nghị Luật không quy định cho phép thành lập văn phòng giám định tư pháp mà cân nhắc giao Chính phủ quy định cụ thể cho linh hoạt.

Liên quan đến nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nêu rõ, thời gian qua, Đảng đã có các chỉ đạo về tiếp tục hoàn thiện cơ chế huy động nguồn lực để xã hội hóa và phát triển lĩnh vực giám định tư pháp, sửa đổi Luật Giám định tư pháp theo hướng mở rộng phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp ở một số lĩnh vực, chuyên ngành giám định có nhu cầu lớn, thường xuyên, bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tế. Đặc biệt, Chỉ thị số 54-CT/TW ngày 30/11/2025 của Bộ Chính trị về tăng cường lãnh đạo của Đảng đối với công tác giám định tư pháp đã có chỉ đạo: “Đẩy mạnh xã hội hoá một số lĩnh vực giám định nhằm đáp ứng tốt yêu cầu của hoạt động tố tụng, nhất là tố tụng dân sự, hành chính; khuyến khích, tạo điều kiện phát triển các tổ chức giám định tư pháp ngoài công lập với lộ trình phù hợp yêu cầu thực tế, đồng thời có biện pháp bảo đảm, kiểm soát chặt chẽ về chất lượng giám định”.

Do đó, để thể chế hoá các chủ trương, chỉ đạo nêu trên của Đảng, dự thảo Luật quy định theo hướng mở rộng thêm phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp ở một số lĩnh vực, chuyên ngành, trong đó riêng chuyên ngành giám định ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân chỉ được thực hiện đối với tố tụng dân sự, hành chính. Trên cơ sở quy định mang tính nguyên tắc cơ bản này của Luật, tới đây, Chính phủ tiếp tục quy định chỉ tiết trình tự, thủ tục thành lập, đăng ký, kiểm soát chất lượng hoạt động của Văn phòng giám định tư pháp.

Mặc dù một số lĩnh vực, chuyên ngành giám định có phát sinh trưng cầu giám định (môi trường, thông tin và truyền thông, khoa học và công nghệ...) có phát sinh trưng cầu giám định nhưng chưa thực sự lớn, thường xuyên nên trước mắt chưa mở rộng phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp đến các lĩnh vực, chuyên ngành này.

Từ các lý do nêu trên, Chính phủ đề nghị giữ nguyên quy định về mở rộng phạm vi thành lập, hoạt động của văn phòng giám định tư pháp như dự thảo Luật; riêng chuyên ngành ADN, giám định tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân thì văn phòng giám định tư pháp chỉ được thực hiện trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, các cơ quan giám định công lập thực hiện trong tố tụng hình sự.