Cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng 26 bị cáo hầu tòa trong vụ đất hiếm

Ngày 12/5, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Linh Ngọc cùng 26 bị cáo khác trong vụ án Công ty Thái Dương và các đơn vị liên quan khai thác trái phép đất hiếm ở mỏ Phù Yên (tỉnh Yên Bái).

Hội đồng xét xử gồm 3 người: 1 thẩm phán, 2 hội thẩm nhân dân, do thẩm phán Trần Nam Hà làm chủ tọa. Năm kiểm sát viên của Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội và Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao (biệt phái về Viện Kiểm sát nhân dân thành phố) được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử tại phiên tòa.

Trong số 27 bị cáo ra hầu tòa trong vụ án này, có 7 bị cáo là cựu lãnh đạo, nhân viên Bộ Tài nguyên và Môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái bị truy tố về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” (Điều 219, Bộ luật Hình sự) gồm: Nguyễn Linh Ngọc (sinh năm 1958, cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường), Nguyễn Văn Thuấn (sinh năm 1955, cựu Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường), Hoàng Văn Khoa (sinh năm 1957, cựu Vụ trưởng Vụ Khoáng sản, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường), Lê Duy Phương (sinh năm 1959, cựu Chuyên viên chính Vụ Khoáng sản, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường), Hồ Đức Hợp (sinh năm 1964, cựu Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái), Lê Công Tiến (sinh năm 1982, cựu Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái), Bùi Đoàn Như (sinh năm 1973, cựu Phó Chi Cục trưởng Chi cục Bảo vệ Môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái).

20 bị cáo còn lại gồm: Đoàn Văn Huấn (sinh năm 1958, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty Thái Dương), Nguyễn Văn Chính (sinh năm 1960, Phó Tổng Giám đốc kiêm Kế toán trưởng Công ty Thái Dương), Lưu Anh Tuấn (sinh năm 1974, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam), Đỗ Hạnh Hương (sinh năm 1979, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam), Phạm Xuân Hậu (sinh năm 1989, nhân viên xuất nhập khẩu Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam), Phạm Thị Yến (sinh năm 1986, nhân viên xuất nhập khẩu Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam), Trương Thị Hiển (sinh năm 1987, nguyên Kế toán Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam), Nguyễn Thanh Đoàn (sinh năm 1952, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thương binh Trường Sơn), Vũ Thị Tuyết (sinh năm 1989, trú tại phường Hòa Nghĩa, quận Dương Kinh, thành phố Hải Phòng), Trần Đức (sinh năm 1983, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Dương Liễu Logistics), Trần Như Hoàng (sinh năm 1983, nhân viên Công ty Trách nhiệm hữu hạn Dương Liễu Logistics), Đặng Trần Chí (sinh năm 1970, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Vận tải Hợp Thành Phát), Phạm Thị Hà (sinh năm 1991, Kế toán Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Vận tải Hợp Thành Phát), Nguyễn Anh Sơn (sinh năm 1978, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Sơn Anh Phú Thọ), Đoàn Hải Nam (sinh năm 1984, Trưởng phòng vật tư Công ty Cổ phần thép Hòa Phát Hải Dương), Đỗ Khánh Toàn (sinh năm 1976, Phó Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Atexim), Nguyễn Quang Mạnh (sinh năm 1977, Giám đốc điều hành mỏ Yên Phú thuộc Công ty Thái Dương), Lưu Vũ (LIU YU, sinh năm 1973, quốc tịch Trung Quốc, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn HUYHUANG), Nguyễn Văn Lai (sinh năm 1963, Phó Giám đốc điều hành Xưởng nghiền, tuyển quặng đất hiếm thuộc Nhà máy sản xuất, chế biến đất hiếm của Công ty Thái Dương), Lê Văn Cẩn (sinh năm 1959, Quản đốc Xưởng thủy luyện đất hiếm thuộc Nhà máy sản xuất, chế biến đất hiếm của Công ty Thái Dương).

Trong đó, bị cáo Đoàn Văn Huấn bị Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao truy tố về các tội: “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên” (theo quy định tại Điều 227, Bộ luật Hình sự), “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” (theo quy định tại Điều 221, Bộ luật Hình sự), “Gây ô nhiễm môi trường” (theo quy định tại Điều 235, Bộ luật Hình sự).

Bị cáo Nguyễn Văn Chính bị truy tố về các tội: “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên”, “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng quy định”.

Bị cáo Lưu Anh Tuấn bị truy tố về các tội: “Buôn lậu” (theo quy định tại Điều 188, Bộ luật Hình sự), “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.

Sáu bị cáo: Đặng Trần Chí, Phạm Thị Hà, Trương Thị Hiển, Nguyễn Anh Sơn, Đoàn Hải Nam, Đỗ Khánh Toàn bị truy tố về tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.

Bảy bị cáo: Đỗ Hạnh Hương, Phạm Xuân Hậu, Phạm Thị Yến, Nguyễn Thanh Đoàn, Vũ Thị Tuyết, Trần Đức, Trần Như Hoàng bị truy tố về tội “Buôn lậu”.

Bị cáo Lưu Vũ (LIU YU) bị truy tố về tội “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có” theo quy định tại Điều 323, Bộ luật Hình sự.

Bị cáo Nguyễn Quang Mạnh bị truy tố về tội “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên”.

Hai bị cáo: Nguyễn Văn Lai, Lê Văn Cẩn bị truy tố về tội “Gây ô nhiễm môi trường”.

Tại phiên tòa, 46 luật sư có mặt tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các bị cáo. Bị cáo Đặng Trần Chí (Giám đốc Công ty Hợp Thành Phát) đã mời 6 luật sư tham gia từ giai đoạn điều tra. Tuy nhiên quá trình chuẩn bị xét xử đến khi khai mạc phiên tòa, bị cáo Chí đã từ chối cả 6 luật sư do cảm thấy không cần thiết.

Ngoài ra, tại phiên tòa còn có mặt 32 trên tổng số 60 người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan được Tòa triệu tập. Trong đó, có đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái, đại diện 5 công ty liên quan đến vụ án, 2 phiên dịch tiếng Trung…

Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng liên quan đến hoạt động khai thác, kinh doanh, xuất khẩu và quản lý Nhà nước về hoạt động khoáng sản. Trong đó, Đoàn Văn Huấn trong vai trò lãnh đạo Công ty Thái Dương đã tổ chức, chỉ đạo khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ Yên Phú (Yên Bái) trong thời gian từ 2019 - 2023. Số khoáng sản bị khai thác trái phép có tổng giá trị hơn 864 tỷ đồng, trong đó Huấn cùng đồng phạm đã tiêu thụ được số quặng trị giá hơn 763 tỷ đồng. Huấn còn chỉ đạo lập 2 hệ thống sổ sách kế toán, gây thiệt hại hơn 9,6 tỷ đồng tiền thuế của Nhà nước.

Năm 2012, Bộ Tài nguyên và Môi trường có quyết định giao Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc được chỉ đạo, giải quyết lĩnh vực địa chất, khoáng sản và phụ trách Tổng cục Địa chất và Khoáng sản - là đơn vị có nhiệm vụ tiếp nhận, thẩm định hồ sơ cấp Giấy phép khai thác khoáng sản.

Trước đó từ năm 2011, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản nhận hồ sơ xin cấp phép khai thác đất hiếm tại mỏ Yên Phú của Công ty Thái Dương, nên ông Ngọc ký báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về việc cấp giấy phép, nêu rõ “hồ sơ đề nghị cấp phép đã đủ điều kiện”.

Văn phòng Chính phủ có công văn giao các Bộ chỉ đạo chủ đầu tư lập dự án đầu tư chế biến sâu đất hiếm, báo cáo đánh giá tác động môi trường... Thủ tướng cũng có chỉ thị về việc tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản.

Theo ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Công ty Thái Dương đã lập Dự án Đầu tư xây dựng tổ hợp chế biến sâu đất hiếm gồm Nhà máy thủy luyện để chế biến ô-xít đất hiếm tại Yên Bái và Nhà máy chiết tách - chế biến ô-xít đất hiếm tại Đình Vũ (Hải Phòng). Tiếp đó, ngày 14/12/2012, Văn phòng Chính phủ có công văn gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công thương, UBND tỉnh Yên Bái thông báo ý kiến của Thủ tướng Chính phủ: “Đồng ý về nguyên tắc việc khai thác, chế biến quặng đất hiếm Yên Phú với điều kiện: quặng đất hiếm phải chế biến sâu, không xuất khẩu quặng thô và thực hiện các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật về khoáng sản; không chuyển nhượng quyền khai thác cho tổ chức, cá nhân nước ngoài”. Nhận văn bản đó, Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản hoàn thiện hồ sơ cấp phép cho Công ty Thái Dương.

Tại thời điểm này, Dự án đã thay đổi cả về quy mô và tính chất; không chỉ có Dự án khai thác, tuyển quặng như khi xin cấp phép năm 2011 mà bao gồm cả 3 Dự án không thể tách rời, gồm: Dự án khai thác, tuyển quặng; Dự án nhà máy thủy luyện Yên Bái và Dự án nhà máy chiết tách Hải Phòng. Tuy nhiên, hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chỉ có Giấy chứng nhận đầu tư Dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp năm 2011 (hết hạn năm 2012) nhưng chưa được gia hạn hoặc cấp mới; không có Giấy chứng nhận đầu tư nhà máy thủy luyện Yên Bái và nhà máy chiết tách Hải Phòng. Đồng thời, vốn chủ sở hữu của Công ty Thái Dương không đảm bảo tỷ lệ bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án (chỉ có 200 tỷ đồng còn tổng mức đầu tư 1.953 tỷ), việc này vi phạm luật khoáng sản. Tuy nhiên, nhóm cán bộ tại Tổng cục Địa chất và Khoáng sản vẫn sử dụng kết quả thẩm định cũ từ năm 2011 để trình hồ sơ. Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc khi đọc và nghiên cứu hồ sơ, biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện nhưng vẫn ký chấp nhận cấp giấy phép vào năm 2013.

Viện Kiểm sát kết luận, hành vi của nhóm lãnh đạo, cán bộ Bộ Tài nguyên và Môi trường trong vụ án đã góp phần giúp Đoàn Văn Huấn tổ chức khai thác, tiêu thụ trái phép quặng đất hiếm, quặng sắt có tổng trị giá 736 tỷ đồng.

Dự kiến, phiên tòa diễn ra trong 10 ngày.