Đồng Tháp mùa lũ: Nhịp sống theo dòng nước nổi

Những ngày qua, dòng nước đục ngầu phù sa từ thượng nguồn đổ về, báo hiệu đang vào mùa lũ. Tại các địa phương đầu nguồn ở tỉnh Đồng Tháp, nước tràn ngập các cánh đồng, mang theo nhiều sản vật mùa nước nổi. Lũ về, người dân tất bật mưu sinh với những nghề “ăn theo” con nước, góp phần giúp bà con có thêm thu nhập, trang trải cuộc sống trong những tháng nước ngập đồng.

Muôn kiểu mưu sinh

Một ngày giữa tháng 8, phóng viên ngược lên vùng đầu nguồn của Đồng Tháp, chạy men theo những tuyến đường nội đồng thuộc xã Thường Phước và phường Thường Lạc, hai bên đường là cánh đồng ngập nước rộng mênh mông. Nhiều người gọi vui đây là “biển nước ngọt” của miền Tây. Xa xa trên đồng là những người dân bơi xuồng đi đổ dớn, giăng lưới cá và đặt lọp cua...

Theo người dân địa phương, đa số diện tích sản xuất lúa có đê bao bảo vệ, chủ động được nguồn nước tưới tiêu. Cách nay hơn 3 tuần, sau khi thu hoạch lúa, những nắp cống đầu tiên được mở cho dòng nước mang phù sa và thủy sản vào đồng ruộng. Cánh đồng sẽ ngập sâu trong nước hơn 3 tháng mùa lũ. Trong khoảng thời gian này, đất được rửa trôi mầm bệnh, cỏ dại và tạo sinh kế cho người dân từ những nghề “ăn theo” con nước.

Ông Trần Văn Nguồl ở phường Thường Lạc cho biết, mùa nước nổi năm nay, ông đặt hơn 10 chiếc dớn trên đồng để bắt cá, lưới của mỗi cái dớn dài trung bình 100m. Hàng ngày, ông đi đổ dớn vào buổi sáng và chiều được từ 20 - 30kg cá các loại như cá linh, cá sặc, cá lòng tong, cá rô…, bán từ 5.000 - 10.000 đồng/kg để người dân ủ nước mắm hay làm cá mồi (làm thức ăn cho các loại cá nuôi như cá nàng hai, cá lóc). Nhờ đó, vừa mang lại thêm cho ông một khoản thu nhập, vừa không lo về thức ăn hàng ngày, đỡ tốn chi phí sinh hoạt.

Mùa nước lên, ông Trần Văn Buôn ở xã Thường Phước tạm gác lại việc đi làm thuê để chuyển qua nghề giăng lưới bắt cá trên đồng. Ông Buôn cho hay, từ 5 giờ sáng, ông đi giăng 10 tay lưới (đoạn lưới) với chiều dài mỗi tay lưới là 50m, trung bình cũng kiếm được 3kg cá các loại. Những loại cá có giá trị kinh tế thấp (cá chốt, cá mè), ông để dành cho bữa cơm gia đình, giúp tiết kiệm chi tiêu; còn những loại có giá trị kinh tế cao (cá trê, cá lăng) thì ông bán, có thêm thu nhập hơn 200.000 đồng/ngày.

Khác với ông Nguồl và ông Buôn, ông Bùi Văn Dự ngụ xã Thường Phước mưu sinh trong mùa lũ với nghề đặt lọp bắt cua đồng trên các cánh đồng nước và kênh nội đồng. Ông Bùi Văn Dự cho biết, công việc chính của ông là làm phụ hồ nhưng cứ vào mùa nước nổi là tạm nghỉ để đi đặt lọp cua vì ông thích nghề này và thu nhập cũng tốt hơn. Với khoảng 150 cái lọp, mỗi ngày ông Dự có thể bắt được khoảng 5kg cua đồng, bán tại đồng có giá trung bình 50 nghìn đồng/kg.

Vào mùa nước tràn đồng, nhiều chợ ở Đồng Tháp bày bán các sản vật mùa nước nổi như: cá linh, cua, ốc, bông súng, bông điên điển… Ven những tuyến đường khu vực biên giới (giáp với Campuchia) cũng xuất hiện nhiều điểm thu mua những đặc sản mùa lũ để cung cấp khắp nơi. Chị Nguyễn Thị Điểm, tiểu thương thu mua các sản vật mùa nước nổi (ở phường Thường Lạc) chia sẻ, trung bình mỗi ngày, chị thu gom từ 700 - 800kg cá các loại như cá linh, cá chạch, cá chốt, lươn, cua… để cung cấp cho một số tỉnh miền Tây và Thành phố Hồ Chí Minh. Nhu cầu của khách hàng rất lớn, có bao nhiêu là họ lấy bấy nhiêu. Nhìn chung hiện nay, giá các loại cá ổn định, tương đương năm trước.

Chị Nguyễn Thị Điểm cho biết thêm, theo mực nước trên đồng mà người dân địa phương có những cách mưu sinh khác nhau. Chẳng hạn, lúc đầu mùa lũ, mới mở nắp cống cho nước vào thì đặt bẫy bắt chuột, soi ếch, cào ốc, ủ lươn, cắm câu ếch; nước nhiều hơn thì giăng lưới, giăng câu, đặt dớn, đặt lọp; nước gần rút thì chài cá chạch…

Có nước là có tiền

Đang bơi xuồng đi giăng lưới cá ngoài đồng, bỗng dưng gió mạnh, “biển nước ngọt” nổi sóng to. Ông Trần Văn Buôn ở xã Thường Phước cố gắng chạy xuồng thật nhanh vào bờ để né sóng gió. Vốn nhiều năm gắn bó với nghề giăng lưới bắt cá, ông Trần Văn Buôn đánh giá, vào mùa lũ, “có nước là có tiền”. Năm nay, nước lũ về sớm hơn năm trước khoảng 2 tuần, so với cùng kỳ mực nước cao hơn vài tấc. Ông Buôn hy vọng, năm nay, nước lũ về vừa phải, mang theo nhiều loài thủy sản và ít sóng gió để ông ra đồng bắt được nhiều cá, tăng thu nhập cho gia đình và đối với ông, như thế là một “mùa lũ đẹp”.

Tương tự như ông Buôn, những tiểu thương thu mua cá, những người làm nghề sản xuất các loại ngư cụ phục vụ mùa lũ cũng mong có nước về để có tiền. Đến xóm làm nghề đan lọp ở xã Hòa Long (tỉnh Đồng Tháp) trong những ngày này, không khí khá nhộn nhịp. Người dân tranh thủ làm lọp với các công đoạn như chuốt nan, chà bóng, dệt nan, bện hom, uốn đáy, ráp thành phẩm… để kịp thời gian giao cho khách hàng. Bà con làm nghề đan lọp quanh năm theo đặt hàng của thương lái để tiêu thụ trong tỉnh Đồng Tháp và Vĩnh Long, An Giang, thành phố Cần Thơ. Mùa cao điểm sản xuất của nghề này là từ tháng 7 đến tháng 9 âm lịch hàng năm.

Với thâm niên hơn 40 năm làm nghề đan lọp, bà Phan Thị O ở xã Hòa Long, tỉnh Đồng Tháp cho biết, mùa lũ năm nay, tình hình tiêu thụ lọp của gia đình bà rất khả quan, tăng khoảng 2 lần so với ngày thường. Mới đây, các thành viên trong gia đình bà phải “tăng ca” làm việc thêm vào ban đêm để hoàn thành đơn hàng 800 cái lọp trong vòng 1 tuần. Mỗi cái lọp được thương lái thu mua tận nhà với giá 9.000 đồng, sau khi trừ chi phí, bà O còn lãi trên dưới 2.000 đồng. Lọp có nhiều loại và giá bán cũng khác nhau, dùng để bắt tép, cá bống, cá lòng tong…

Nhiều người dân sản xuất ngư cụ cho rằng, vào mùa nước nổi, sản phẩm tiêu thụ nhiều hơn gấp đôi so với bình thường. Tuy nhiên, nhìn chung, những năm gần đây, nước lũ từ thượng nguồn về trễ và ít; lượng cá, tôm cũng không còn phong phú như trước; một số diện tích có đê bao bảo vệ, sản xuất lúa quanh năm. Vì vậy số lượng sản phẩm lọp, lưới và các loại ngư cụ khác tiêu thụ cũng ít nhiều bị giảm sút. Không chỉ những người trực tiếp đánh bắt thủy sản, mà những người làm nghề sản xuất ngư cụ cũng mong có “mùa lũ đẹp”. Bởi có nhiều cá, tôm thì tình hình tiêu thụ các loại lưới, lọp, lờ, xuồng… sẽ thuận lợi.

Năm nay, sau khi thu hoạch vụ lúa Hè Thu, nhiều cánh đồng ở các xã, phường của tỉnh Đồng Tháp không gieo sạ tiếp tục vụ lúa Thu Đông mà cho đất nghỉ ngơi trong mùa lũ.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp, kế hoạch xả lũ năm nay với diện tích hơn 107.000 ha, thời gian xả lũ từ tháng 7/2025 đến giữa tháng 12/2025. Tuy nhiên, tùy tình hình thực tế đối từng khu vực của từng địa phương mà cân nhắc, tính toán thời gian xả lũ cho phù hợp. Tùy tình hình lũ, mực nước cho vào ruộng dao động từ 0,3m - 3m đối với những khu vực xả lũ có kiểm soát.

Ông Khương Lê Bình, Giám đốc Đài khí tượng thủy văn tỉnh Đồng Tháp cho biết, tình hình mực nước trong 2 tháng qua tại các nơi trong tỉnh ở mức xấp xỉ và cao hơn năm 2024 và trung bình nhiều năm khoảng từ 0,1 - 0,3m. Từ cuối tháng 8 đến khoảng giữa tháng 10/2025, mực nước tại các nơi trong tỉnh sẽ tiếp tục tăng dần do chịu ảnh hưởng của triều cường và lũ thượng nguồn sông Mê Kông.

Đỉnh lũ khu vực đầu nguồn xuất hiện vào nửa đầu tháng 10, ở mức báo động cấp I; đỉnh lũ khu vực nội đồng Tháp Mười xuất hiện vào khoảng nửa đầu tháng 10, ở mức báo động II - III; đỉnh triều cường cao nhất năm tại khu vực cuối nguồn xuất hiện vào đợt triều cường từ ngày 8 - 10/10 và 6 - 8/11, ở mức cao hơn báo động cấp III khoảng từ 01 - 0,3m. Nhìn chung, mực nước cao nhất năm 2025 tại các nơi trong tỉnh Đồng Tháp ở mức xấp xỉ và cao hơn năm 2024 khoảng từ 0,1 - 0,3m.