Mùa nước nổi và mô hình nuôi trữ cá

Các địa phương ở khu vực đầu nguồn của tỉnh Đồng Tháp đang bước vào mùa lũ (người dân còn gọi là mùa nước nổi). Sau khi thu hoạch xong vụ lúa Hè Thu, nhiều cánh đồng đã ngập nước. Bên cạnh hoạt động đánh bắt thủy sản tự nhiên, một số nông dân bắt đầu triển khai mô hình nuôi trữ cá trên đồng ruộng trong mùa nước nổi, vừa giúp bà con có thêm thu nhập, vừa góp phần hạn chế tình trạng đánh bắt cá theo kiểu tận diệt, bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Cộng đồng cùng nuôi trữ cá

Những ngày qua, khi con nước lũ tràn đồng, các thành viên của Tổ nuôi trữ cá mùa lũ ấp Giồng Bàng, xã Thường Phước, tỉnh Đồng Tháp tất bật soạn lại “đồ nghề” (lưới, xuồng, cọc tràm…), cùng nhau tiến hành cắm cọc tràm và bao lưới xung quanh một cánh đồng rộng hàng trăm ha để nuôi trữ cá mùa nước nổi. Mô hình này đã được nông dân thực hiện từ mùa lũ năm 2023 nên năm nay, bà con tận dụng lại các dụng cụ sẵn có, gần như không tốn thêm chi phí.

Ông Đặng Văn Bé, Tổ trưởng Tổ nuôi trữ cá mùa lũ ấp Giồng Bàng, xã Thường Phước cho biết, khu vực này mỗi năm chỉ sản xuất 2 vụ lúa, đất bỏ trống vào mùa lũ vì xả nước vào để lấy phù sa. Vì vậy, tận dụng thời gian nhàn rỗi trong mùa lũ, một số nông dân góp tiền, góp công cùng nhau bao lưới để nuôi trữ cá đồng và thu hoạch khi nước lũ rút. Mô hình này giúp bà con có sinh kế mùa lũ, có thêm một khoản thu nhập.

Thời gian nuôi trữ cá đồng khoảng 4 tháng, trong thời gian này, các loại cá vào đồng ruộng, sinh sản và ăn nguồn thức ăn tự nhiên trên cánh đồng nước nổi. Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế, nếu nhận thấy tình hình số lượng cá tự nhiên vào đồng ruộng ít thì các thành viên trong Tổ họp bàn, có thể thả nuôi bổ sung thêm một số loại cá. Mùa nước nổi năm 2024, Tổ nuôi trữ cá ấp Giồng Bàng thu hoạch hơn 10 tấn cá đồng các loại (cá lóc, cá rô, cá trê…), mang lại doanh thu khoảng 200 triệu đồng.

Theo ông Đặng Văn Bé, lũ về, theo dòng nước, cá vào đồng rất nhiều. Vì cuộc sống mưu sinh, có một số người đánh bắt thủy sản theo kiểu tận diệt như đánh bắt bằng xung điện, sử dụng lưới có kích thước mắt lưới nhỏ… Điều này đã làm nguồn lợi thủy sản ngày càng suy giảm. Tổ nuôi trữ cá mùa lũ ấp Giồng Bàng ra đời giúp nông dân có thêm thu nhập; đồng thời, góp phần ngăn chặn tình trạng đánh bắt thủy sản theo kiểu tận diệt.

Được sự thống nhất của chính quyền địa phương, các thành viên chủ chốt của Tổ nuôi trữ cá mùa lũ ấp Giồng Bàng đến gặp gỡ, tuyên truyền, vận động nông dân có diện tích đất liền kề trong khu vực tham gia mô hình nuôi trữ cá cộng đồng mùa nước nổi. Các thành viên cùng nhau góp vốn (hơn 3 triệu đồng/người) đầu tư mua ngư cụ để thực hiện mô hình như cọc tràm, xuồng, lưới… Chỉ cần đầu tư một lần ban đầu, các ngư cụ này tiếp tục sử dựng ở những mùa nước sau.

Tổ có 2 điểm nuôi trữ cá cộng đồng, tổng diện tích hơn 150 ha với khoảng 90 thành viên tham gia. Anh Bùi Thanh Nhàn, thành viên Tổ nuôi trữ cá mùa lũ ấp Giồng Bàng chia sẻ, vào mùa lũ, nước ngập đồng nên anh không có thu nhập. Nhận thấy mô hình nuôi trữ cá mùa nước nổi có nhiều lợi ích nên anh tham gia. Sau khi hoàn thành việc bao lưới cả cánh đồng, Tổ sẽ tiến hành treo biển báo cấm khai thác trái phép và phân công các thành viên thường xuyên đi tuần tra, bảo vệ.

Gắn với du lịch trải nghiệm

Từ mùa lũ năm 2023, Hợp tác xã Sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến, thuộc xã Phú Thọ (tỉnh Đồng Tháp) cũng thực hiện mô hình nuôi trữ cá mùa lũ. Vụ cá mùa lũ năm 2024, mô hình thu hoạch gần 10 tấn cá đồng các loại, tổng nguồn thu hơn 220 triệu đồng. Hợp tác xã còn "tập tành" kết hợp nuôi trữ cá với khai thác dịch vụ du lịch trải nghiệm, góp phần quảng bá hình ảnh địa phương và kỳ vọng mang lại thêm một khoản thu cho nông dân.

Ông Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc Hợp tác xã Sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến cho biết, thực hiện và duy trì mô hình nuôi trữ cá mùa lũ vì mang lại nguồn thu nhập trong thời gian rảnh rỗi cho nông dân; bảo vệ nguồn lợi thủy sản, sự da dạng sinh học. Sau khi thực hiện mô hình, có những loại cá từ lâu không thấy nhưng hiện nay đã xuất hiện trở lại, qua đó cho thấy cải thiện một phần nào đó về mặt hệ sinh thái.

Mùa lũ năm nay, hợp tác xã thực hiện mô hình nuôi trữ cá trên đồng ruộng với diện tích 170 ha, có 70 hộ tham gia. Đến tháng 10 âm lịch, khi nước lũ rút, nông dân vệ sinh đồng ruộng để gieo sạ vụ lúa mới thì bắt đầu thu hoạch cá. Nông dân Nguyễn Văn Nhỏ ở xã Phú Thọ, tỉnh Đồng Tháp cho hay, vào mùa nước lũ, thay vì bỏ đồng trống và không có thu nhập, ông Nhỏ tham gia mô hình nuôi trữ cá mùa lũ. Nhờ đó, ông có việc làm, có thêm một ít tiền trong mùa lũ để trang trải cuộc sống.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn, cùng với nuôi trữ cá mùa lũ, Hợp tác xã Sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến còn kết hợp làm dịch vụ du lịch trải nghiệm. Du khách đến đây được trải nghiệm những hoạt động của người dân địa phương trong mùa nước nổi như đặt lờ, đặt lợp bắt cá, giăng lưới, cắm câu…; hái bông điên điển; thưởng thức những món ăn dân dã. Thời gian đón khách du lịch trải nghiệm mùa nước nổi bắt đầu từ cuối tháng 7 âm lịch đến tháng 10 âm lịch. Qua mùa lũ, hợp tác xã còn khai thác dịch vụ du lịch trải nghiệm làm đất, sạ lúa và sau đó là gặt lúa khi vào vụ thu hoạch.

Bà Dương Kim Dung, Phó Trưởng phòng Phòng Kinh tế xã Phú Thọ, tỉnh Đồng Tháp cho biết, bà đánh giá rất cao về hiệu quả của mô hình nuôi trữ cá mùa lũ. Mô hình này mang lại nhiều lợi ích như tạo sinh kế, giúp nông dân có thêm một khoản thu nhập trong những tháng mùa lũ, góp phần nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản và kết hợp khai thác du lịch trải nghiệm.

Theo bà Dương Kim Dung, thời gian tới, Phòng Kinh tế sẽ tham mưu Đảng ủy, UBND chỉ đạo lực lượng Công an xã hỗ trợ cùng nông dân tuần tra, kiểm soát, xử lý những trường hợp đánh bắt thủy sản trái phép, theo kiểu tận diệt trên địa bàn xã nói chung và khu vực nuôi trữ cá nói riêng; các thành viên tham gia mô hình họp bàn, thống nhất lịch trực, phân công lực lượng tuần tra bảo vệ khu vực nuôi trữ cá.