Đưa khoa học lượng tử đến gần với đời sống

Nhân kỷ niệm 100 năm ra đời của thuyết lượng tử và kỷ niệm Năm Quốc tế Khoa học và Công nghệ lượng tử 2025, ngày 22/3, tại Hà Nội, Hội Vật lý Việt Nam phối hợp cùng Viện Vật lý và Trung tâm Dữ liệu và Thông tin khoa học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) tổ chức chuỗi Bài giảng đại chúng về Khoa học và Công nghệ lượng tử.Phát biểu tại sự kiện, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Hồng Quang, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Vật lý Việt Nam nêu rõ: Trong thế kỷ qua, lý thuyết lượng tử đã trở thành nền tảng cho vật lý, hóa học, kỹ thuật và sinh học và đã cách mạng hóa ngành điện tử hiện đại và viễn thông toàn cầu. Những phát minh như: Bóng bán dẫn, tia laser, nam châm đất hiếm và đèn LED- những công nghệ đã biến Internet, máy tính, pin mặt trời… thành hiện thực, tất cả đều nhờ cơ học lượng tử. Tuy nhiên, lý thuyết lượng tử vẫn còn ẩn tàng những quan niệm triết học mới còn đang tranh luận liên quan tới nhận thức về hiện thực, vai trò của tâm lý và ý thức còn kéo dài đến ngày nay.

“Chuỗi Bài giảng đại chúng với chủ đề "Khởi đầu lý thuyết lượng tử” giúp người nghe hiểu sâu sắc hơn về cơ học lượng tử, những tư duy mới về các vật liệu liên quan, khả năng tìm ra những vật liệu mới, qua đó khích lệ sinh viên, công chúng đến với nghiên cứu khoa học”, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Hồng Quang nhấn mạnh.

Với bài giảng “Các quan niệm mới làm nền tảng cho sự ra đời của cơ học lượng tử được hình thành như thế nào?”, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Ái Việt, Đại học Quốc gia Hà Nội tập trung vào phân tích quá trình hình thành một số quan niệm mới trong cơ học lượng tử với hai công cụ của tư duy sáng tạo: Trí tưởng tượng và tư duy trừu tượng.

Ở khía cạnh khác, Tiến sỹ Võ Văn Thuận, Đại học Duy Tân cập nhật một số thông tin thời sự về thí nghiệm hai khe đơn hạt và thảo luận những nhận thức mới so với giải thích Copenhagen về thế giới vi mô sau tròn 100 năm phát minh lý thuyết lượng tử. Trong đó, Tiến sỹ Võ Văn Thuận đặt ra câu hỏi: Chúng ta có giải mã được hay không những câu đố hóc hiểm của cơ học lượng tử? Ví dụ như hạt có đi qua hai khe cùng một lúc không? Vi hạt là thực thể khách quan hay vẫn xem như là đám mây xác suất mờ mịt khó nhận biết?

Sau các bài giảng được trình bày dễ hiểu, có những minh họa sinh động khiến người nghe cảm thấy thú vị, khơi gợi được trí tò mò và khích lệ các ý kiến trao đổi, các diễn giả, các nhà khoa học đã thảo luận thêm về vai trò của khoa học thực nghiệm máy tính lượng tử, cũng như tương lai nghiên cứu về ứng dụng lượng tử tại Việt Nam. Các chuyên gia đề xuất, thời gian tới Việt Nam cần nghiên cứu về lượng tử và ứng dụng với sự liên kết đa ngành, trong đó Toán học, Vật lý và Tin học là những ngành cần tiên phong.

Kỷ niệm 100 năm kể từ khi cơ học lượng tử ra đời, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã tuyên bố 2025 là Năm khoa học và công nghệ lượng tử quốc tế (IYQ), nhằm nâng cao hiểu biết của công chúng về tầm quan trọng và ứng dụng của khoa học lượng tử. Ngoài việc tôn vinh những thành tựu trong quá khứ, IYQ còn hướng đến mục tiêu truyền cảm hứng cho những nhà đổi mới trong tương lai, có khả năng định hình lại nhận thức toàn cầu và các chiến lược đầu tư trong lĩnh vực then chốt này.