EC sẽ đồng hành cùng Việt Nam chống khai thác IUU và thích ứng Quy định EUDR

Nhằm tăng cường hợp tác Việt Nam – EU cho phát triển bền vững, Đoàn Công tác của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn do Bộ trưởng Lê Minh Hoan dẫn đầu đã thăm và làm việc với các cơ quan của Ủy ban châu Âu (EC) tại Brussels (Bỉ).

Trong các phiên làm việc với Cao ủy Môi trường, Đại dương và Nghề cá và Tổng vụ Môi trường của EC vào 18/9 tại Brussels, Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định, chủ trương của Chính phủ Việt Nam trong chuyển đổi nông nghiệp sang hướng sinh thái, xanh và bền vững. Việt Nam coi đây không chỉ là việc thực hiện các cam kết quốc tế mà là để tạo ra những giá trị mới cho phát triển nông nghiệp đi kèm với bảo vệ và phát triển môi trường bền vững, gìn giữ tài nguyên cho thế hệ tương lai, đóng góp cho phát triển bền vững toàn cầu.

Bộ trưởng cũng nêu rõ cam kết của Chính phủ Việt Nam trong phát triển ngành nông nghiệp minh bạch – trách nhiệm - bền vững khi Việt Nam đã trở thành nhà cung ứng lương thực thực phẩm lớn trên thế giới.

Về gỡ "thẻ vàng", chống đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), Bộ trưởng khẳng định, quyết tâm chính trị của Việt Nam với nỗ lực cao nhất để giải quyết tốt nhất các nội dung đối với việc đẩy lùi và chấm dứt khai thác IUU, hướng tới một nghề cá phát triển bền vững.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng chia sẻ một số kết quả nổi bật sau những nỗ lực xử lý vấn đề IUU. Điển hình như: đạt được sự thống nhất nhận thức cao và hành động quyết liệt trong tất cả các cấp, các ngành, cộng đồng ngư dân, doanh nghiệp và sự đồng thuận của toàn xã hội đối với thực hiện các quy định của pháp luật, các quy định và khuyến nghị của EC để phòng, chống IUU.

Cùng với đó, Việt Nam đã xây dựng được khung pháp lý toàn diện, đầy đủ về quản lý nghề cá và chống khai thác IUU. Đặc biệt, gần đây Quốc hội và Chính phủ đã tiếp tục siết chặt chế tài xử lý vi phạm IUU, xuyên suốt từ cấp Trung ương đến địa phương.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng nhấn mạnh việc Việt Nam đang tích cực triển khai các chương trình, đề án chuyển đổi ngành khai thác hải sản bền vững, nhằm tạo nền tảng cơ sở quản lý đội tàu theo hướng phù hợp với hiện trạng nguồn lợi đang được xây dựng và chuyển đổi một số nghề khai thác hải sản ảnh hưởng đến nguồn lợi và môi trường sinh thái.

Tại buổi làm việc, Cao ủy Môi trường, Đại dương và Nghề cá Virginijus Sinkevičius cho rằng, khung pháp lý về quản lý nghề cá và chống khai thác IUU mà Việt Nam đã xây dựng hoàn toàn đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, việc thực thi còn một số tồn tại như vẫn còn tình trạng tàu cá vi phạm khai thác IUU tại các vùng biển nước ngoài mặc dù đã giảm so với trước đây; việc thực thi pháp luật chưa đồng bộ giữa các địa phương. Cường lực khai thác hải sản còn cao, cần cân đối giữa nguồn lợi thủy sản và cường lực khai thác.

Ủy ban châu Âu sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong phát triển thủy sản bền vững; sẽ ban hành hướng dẫn về phát triển thủy sản bền vững theo đúng chiến lược của EU về phát triển bền vững như thỏa thuận xanh, kinh tế tuần hoàn... Đặc biệt, EU mong muốn hỗ trợ Việt Nam trở thành một hình mẫu của thế giới trong việc phát triển bền vững ngành thủy sản và chống khai thác IUU.

Đối với Quy định chống phá rừng châu Âu (EUDR), Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu rõ thông điệp của Việt Nam về việc tuân thủ Quy định này không chỉ là để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu các mặt hàng cà phê, cao su, gỗ và các sản phẩm gỗ vào thị trường EU, mà đây là cơ hội phát triển ngành nông nghiệp Việt Nam theo định hướng chiến lược của ngành: minh bạch, trách nhiệm, bền vững và tăng trưởng xanh.

Ngay khi EC thông qua EUDR, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có nhiều cuộc trao đổi chuyên sâu ở cả cấp kỹ thuật và cấp lãnh đạo EC. Bộ cũng nhanh chóng chỉ đạo các cơ quan chuyên môn chuẩn bị Khung kế hoạch hành động thích ứng với EUDR; trong đó đề xuất các nhiệm vụ/giải pháp cụ thể và phân công các cơ quan chuyên môn của Bộ thực hiện.

Điển hình, ngày 29/6/2023, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tổ chức ký kết Bản ghi nhớ với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 5 tỉnh Tây Nguyên gồm: Đắk Lắk, Đắc Nông, Gia Lai, Kon Tum; Lâm Đồng và hiệp hội ngành hàng và các đối tác quốc tế liên quan nhằm phối hợp thực hiện hỗ trợ xây dựng các vùng sản xuất không gây phá rừng, suy thoái rừng; sản xuất bền vững kết hợp với các mục tiêu bảo tồn tài nguyên và đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương. Bộ cũng đã gửi thư cho lãnh đạo các tỉnh, thành phố để phối hợp thực hiện.

Với sự hợp tác và cùng hành động của các cơ quan nhà nước ở Trung ương tới địa phương, hiệp hội ngành hàng, cộng đồng và bà con nông dân, hiện nay các tác nhân trong các chuỗi giá trị ngành hàng bị ảnh hưởng đã tự tin hơn và bắt đầu triển khai các hoạt động để thích ứng với EUDR.  

Tại các phiên làm việc, Cao ủy Môi trường, Đại dương và Nghề cá Virginijus Sinkevičius và Tổng vụ trưởng Tổng vụ Môi trường Florika Fink-Hooijer cho biết, thông điệp của Việt Nam về việc biến thách thức thành cơ hội đã tạo cảm hứng cho EC trong làm việc với các đối tác và là hình mẫu toàn cầu về thích ứng với EUDR và phát triển bền vững. Các cơ quan EC đánh giá cao hành động nhanh chóng và sẵn sàng của Việt Nam trong việc thích ứng với EUDR.

Ông Virginijus Sinkevičius và bà Florika Fink-Hooijer cho biết, cách làm của Việt Nam đã gợi ra nhiều ý tưởng cho EC trong hợp tác với Việt Nam nói riêng và các quốc gia khác nói chung. EC cam kết sẽ tích cực hỗ trợ Việt Nam theo định hướng phát triển bền vững và tăng trưởng xanh. EC cho rằng quan hệ hợp tác và đối tác với Việt Nam sẽ góp phần thúc đẩy thương mại toàn cầu bền vững.

Ngay ở bước đầu tiên này, EC sẽ triển khai dự án “Nông nghiệp bền vững vì các hệ sinh thái rừng” (Dự án SAFE) hỗ trợ chuyển đổi bao trùm các chuỗi cung ứng bền vững, không gây phá rừng theo Quy định EUDR tại Việt Nam; trong đó, tập trung vào ngành hàng cà phê là ngành hàng chủ lực bị ảnh hưởng bởi quy định này.

Đồng thời, EC khuyến khích các tập đoàn đa quốc gia lớn và các tổ chức phát triển như Sáng kiến Thương mại Bền vững (IDH) hợp tác với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn theo hình thức đối tác công – tư để triển khai việc xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu vùng trồng, truy xuất nguồn gốc một cách hiệu quả, phù hợp, chi phí thấp, tăng cường hệ thống giám sát và chuyển đổi sinh kế cho nông dân ở những vùng rủi ro. Đây là nền tảng để đảm bảo đưa Việt Nam vào nhóm rủi ro thấp khi áp dụng Quy định EUDR, xây dựng uy tín và thương hiệu cho nông sản Việt Nam trong hiện tại và tương lai.

Để thích ứng với EUDR, trong bối cảnh các tác nhân tham gia chuỗi giá trị ngành hàng ở Việt Nam chủ yếu có quy mô nhỏ, nguồn lực hạn chế, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đề nghị các cơ quan EC tăng cường hợp tác với Việt Nam với các nội dung.

Đó là EC có quy trình, lộ trình cụ thể đối với việc thực thi EUDR. Nhanh chóng ban hành tài liệu kỹ thuật hướng dẫn cho các ngành hàng bị ảnh hưởng để chuẩn bị đáp ứng Quy định EUDR có hiệu lực vào tháng 1/2025.

Có giải pháp giảm thiểu chi phí cho các tác nhân trong chuỗi giá trị trong việc thích ứng với EUDR, đặc biệt là về dữ liệu định vị, truy xuất nguồn gốc. Bộ trưởng cũng đề nghị EU phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các tổ chức quốc tế như IDH, tổ chức chứng nhận dựa trên mức độ thông tin khái quát hiện có, để xác minh mức độ rủi ro của các vùng sản xuất cà phê của Việt Nam để áp dụng các biện pháp phù hợp.

Bên cạnh đó, xây dựng quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam trong lĩnh vực nông nghiệp, đưa Việt Nam thành  trường hợp điển hình hỗ trợ của EU và các đối tác thực hiện thích ứng với Quy định chống phá rừng EU. Trong đó,  quan tâm hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam trong thực thi quy định; hỗ trợ xây dựng mô hình sinh kế bền vững cho người dân tại các vùng bị ảnh hưởng bởi EUDR.

Bộ trưởng cũng đề nghị hai bên thiết lập đường dây nóng xử lý vấn đề trong thực thi Quy định chống phá rừng EU.

Các đối tác EC đánh giá cao đề xuất của Bộ trưởng và mong hai bên thúc đẩy triển khai các sáng kiến, đề xuất của phía Việt Nam một cách sớm nhất, đưa Việt Nam trở thành hình mẫu toàn cầu trong hợp tác với EU về phát triển xanh, bền vững và thích ứng với Quy định chống phá rừng.

Cao ủy Môi trường, Đại dương và Nghề cá của EU thông báo sẽ có chuyến thăm Việt Nam vào đầu năm 2024./.