Gìn giữ giá trị khèn Mông
Trải qua bao thế hệ, tiếng khèn vẫn mãi ngân vang nhờ được giữ gìn, phát huy bởi những nghệ nhân tâm huyết và những người yêu khèn say đắm nơi non cao.
“Linh hồn” của người Mông
Người Mông vùng cao Mù Cang Chải gọi tiếng khèn là Krềnh. Khèn Mông là một loại nhạc cụ đa thanh, được sử dụng rất đa dạng theo từng hoàn cảnh khác nhau: trong những dịp lễ, Tết, chúc mừng, ngoại giao đón khách, cưới xin… Tiếng khèn vang vọng, lúc thoáng đạt, lúc nỉ non, dìu dặt. Người Mông sử dụng khèn để đệm hát trong những ngày lễ truyền thống, đệm cho người hát các bài dân ca, có khi bắt nhịp cho các vũ điệu mạnh mẽ, sử dụng trong những ngày vui.
Đặc biệt, tiếng khèn đã trở thành giai điệu hò hẹn, gửi lời yêu của bao chàng trai, cô gái. Bất cứ chàng trai người Mông nào khi biết cầm con dao, cái cuốc để lao động trên nương, trên rẫy thì cũng là lúc họ biết cầm khèn. Với họ, học thổi khèn không chỉ là một cách để giải trí, mà nó còn là phương tiện để thể hiện tài nghệ của mình và là chiếc cầu nối để họ tìm cho mình một người bạn đời thích hợp. Hình ảnh những chàng trai khỏe mạnh với những giai điệu khèn hay kết hợp với những động tác múa khèn điêu luyện, sẽ chiếm được cảm tình của các cô gái.
Cho đến ngày nay, chiếc khèn là một thứ văn hóa vật thể được gìn giữ bền vững qua nhiều đời cùng với những giá trị văn hóa độc đáo, đặc thù của người Mông nơi vùng cao Yên Bái. Loại nhạc cụ này được ví như “linh hồn” của người Mông.
Theo anh Hàng A Sình ở bản Có Mông, xã Nậm Có, huyện Mù Cang Chải, mặc dù cây khèn luôn hiện hữu trong đời sống của người Mông, nhưng không phải ai cũng biết thổi khèn, múa khèn cũng như hiểu hết được những giai điệu của khèn. Để biết thổi khèn giỏi, các chàng trai Mông phải luyện tập từ khi còn nhỏ để có thân hình săn chắc, khỏe mạnh, biết cách rèn khí, lấy hơi sâu và dài để thổi các bài khèn được hay.
“Để thổi được khèn Mông phải có niềm say mê, sau khi đã học thuộc các bài khèn mới tiếp tục học những bước nhảy khèn, sau đó mới kết hợp giữa thổi và bước chân nhảy để tạo thành một điệu múa hoàn chỉnh. Khi đã giỏi khèn rồi, khi bản làng có lễ hội hay việc gì cần đến khèn thì mới tham gia được. Người nào không hiểu, không biết về khèn thì không thể sử dụng được nhạc cụ này”, anh Sình bộc bạch.
Anh Thào A Phềnh, ở xã Nậm Có, huyện Mù Cang Chải chia sẻ: “Người thổi khèn giỏi không chỉ ở chỗ biết thổi luyến láy, tạo ra những hợp âm dày cho bài khèn mà còn phải biết thổi nhiều bài khèn khác nhau. Sau khi đã thổi thành thạo các bài khèn, các chàng trai Mông phải tiếp tục học múa khèn. Để có những bài múa điêu luyện đòi hỏi người thổi khèn phải chắc nhịp, mỗi tiếng khèn phát ra phải nhịp nhàng với từng bước chân. Khèn là linh hồn của người Mông nên rất mong những người có cùng đam mê sẽ nỗ lực học khèn giỏi để còn truyền lại cho con cháu sau này. Với khèn Mông, chỉ cần có lòng yêu thích, chịu khó học hỏi thì nhất định sẽ học được”.
Ông Lý A Lù, một nghệ nhân ở xã Lao Chải, huyện Mù Cang Chải cho biết, động tác múa khèn của người Mông nơi đây rất phong phú, đa dạng với khoảng 30 động tác, tổ hợp múa khèn như: nhảy đưa chân, nhảy lưới, quay đổi chỗ, quay tại chỗ, quay di động, vờn khèn, quay cầu, quay gót, chọi gà... Trong đó chủ đạo là quay hất gót tại chỗ và quay hất gót di động trên vòng quay lớn rồi thu hẹp dần theo hình xoáy ốc.
Trong quá trình múa, bước chân của người múa phải đi đúng với tiết tấu bài khèn đang được thổi, khi múa được với tốc độ nhanh tức là đã biết múa khèn điêu luyện. Bởi vậy ngoài đam mê cũng cần phải có năng khiếu cùng với sự khổ luyện thì mới trở thành những thầy khèn có tiếng.
Gìn giữ và phát huy giá trị khèn Mông
Tại xã Lao Chải, để giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, trong đó có khèn Mông, từ năm 2015, địa phương này đã thành lập đội khèn Mông với 15 thành viên. Kể từ khi đội khèn đi vào hoạt động, những người yêu thích khèn Mông đã có cơ hội biểu diễn, giao lưu và phục vụ những ngày lễ lớn tại địa phương.
Tương tự, tại xã La Pán Tẩn cũng thành lập được đội khèn Mông. Anh Hờ A Già, một thành viên đội khèn chia sẻ, thấy trong xã không có nhiều người biết về khèn Mông nên anh đã quyết tâm học để giữ gìn. “Có 3 yếu tố quan trọng mà người học khèn phải nắm được, thứ nhất là phải thuộc lời các bài khèn, thứ hai là nhớ các nốt tay bấm khèn, thứ 3 là cách lấy hơi. Sau đó kết hợp 3 yếu tố này với nhau thì âm thanh mới mượt mà và lôi cuốn”, anh Già chia sẻ.
Theo ông Giàng A Dê, Phó Chủ tịch UBND xã La Pán Tẩn: Cây khèn có ý nghĩa rất lớn trong đời sống người Mông nên chính quyền xã rất quan tâm việc gìn giữ và phát huy những giá trị tốt đẹp của nhạc cụ này; đội ngũ cán bộ xã cũng luôn có mặt kịp thời động viên các thành viên trong đội khèn luyện tập, biểu diễn.
Bà Lương Thị Xuyến - Phó Chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải cho biết, những năm qua, huyện đã khôi phục nhiều lễ hội có sự hiện diện của tiếng khèn, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức của người dân về gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa. Huyện cũng đưa múa khèn vào các trường học để giảng dạy; triển khai các chương trình bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch, trong đó có khèn Mông.
Nghệ thuật khèn của người Mông được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đó là niềm tự hào của người dân tộc Mông của tỉnh Yên Bái. Bà Lương Thị Xuyến cho biết, thời gian tới, huyện tiếp tục thực hiện việc gìn giữ, bảo tồn nghệ thuật này từ trong các nhà trường, trong mỗi gia đình, cho đến xã và thôn, bản. Hiện nay, huyện thành lập rất nhiều câu lạc bộ như: Câu lạc bộ múa khèn của các xã Mồ Dề, Khao Mang, Lao Chải... Đến nay, huyện Mù Cang Chải đã 3 lần tổ chức thành công Hội thi trình diễn khèn Mông, thu hút đông đảo các đội tham gia với nhiều màn biểu diễn chất lượng, hay, hấp dẫn.
Đặc biệt năm 2022, huyện Mù Cang Chải lần đầu tiên tổ chức Festival khèn Mông nhằm khuyến khích, từng bước sưu tầm, khai thác, bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật múa khèn và nhạc cụ khèn Mông để tổ chức tốt các nghi lễ tín ngưỡng văn hóa dân tộc truyền thống và các hoạt động văn hóa cộng đồng, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch của huyện Mù Cang Chải, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc Yên Bái.
Tin liên quan
-
Đời sống
Người thầy "truyền lửa" đam mê
10:43' - 21/11/2023
Không chỉ tận tụy trong giảng dạy, thầy Bùi Văn Tròn - Thạc sĩ, giáo viên môn Vật lý (Trường THPT Nguyễn Đình Chiểu, Bến Tre) còn là người truyền cảm hứng, đam mê sáng tạo khoa học cho học sinh.
-
Đời sống
Kể câu chuyện lịch sử cây cầu Long Biên hơn 100 tuổi
07:30' - 21/11/2023
Triển lãm “Cầu Long Biên: Hình thành và biến đổi” là sự kiện tái hiện sinh động chứng nhân lịch sử của Hà Nội từ quá khứ, hiện tại đến tương lai, mang tới góc nhìn thú vị về cây cầu hơn 100 năm tuổi.
-
Đời sống
Độc đáo nghi thức “rước rể” của người Ê Đê
10:36' - 20/11/2023
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk vừa phối hợp với UBND thành phố Buôn Ma Thuột trình diễn nghi thức “rước rể” của người Ê Đê ở buôn Tơ̆ng Jŭ (xã Ea Kao, thành phố Buôn Ma Thuột).
Tin cùng chuyên mục
-
Đời sống
Xem ngay lịch âm dương hôm nay 21/6
05:00'
Bnews. Xem ngay lịch âm hôm nay 21/6 nhanh nhất và chính xác nhất. Xem giờ tốt xấu ngày 21/6, việc nên làm, không nên làm hôm nay và lịch vạn niên tháng 6, chuyển đổi lịch âm - dương 2025.
-
Đời sống
Cần Thơ mưa to nhất từ đầu năm, nhiều tuyến đường ngập sâu
21:13' - 20/06/2025
Chiều 20/6, một trận mưa lớn kỷ lục từ đầu năm đã trút xuống thành phố Cần Thơ với lượng mưa hơn 100 mm, gây ngập nhiều tuyến đường, ảnh hưởng đến giao thông đi lại của người dân.
-
Đời sống
Gần 2 triệu người dân Đồng bằng sông Cửu Long hưởng lợi từ dự án WB9
19:19' - 20/06/2025
Với tổng mức đầu tư trên 8.500 tỷ đồng, dự án WB9 đã góp phần làm thay đổi cuộc sống, khả năng chống chịu và sinh kế bền vững cho gần 2 triệu người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
-
Đời sống
“Tờ báo nhỏ, nhưng trọng trách và sứ mệnh to lớn”
16:02' - 20/06/2025
Chủ tịch Hồ Chí Minh hiểu hơn ai hết về sức mạnh của báo chí cách mạng dưới vai trò là người tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo phong trào cách mạng.
-
Đời sống
Cháy đường dây cáp viễn thông lan sang quán ăn
15:52' - 20/06/2025
Gần 13 giờ ngày 20/6, một đám cháy bất ngờ xuất phát từ đường dây cáp viễn thông nằm trước 1 quán ăn trên đường Nguyễn Công Trứ, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
-
Đời sống
Hà Nội phân làn phương tiện các tuyến phố Võ Chí Công, Phạm Văn Đồng
14:46' - 20/06/2025
Sở Xây dựng Hà Nội vừa có thông tin về việc phân luồng giao thông trên hai tuyến đường huyết mạch Võ Chí Công và Phạm Văn Đồng.
-
Đời sống
Tái thiết lập cầu phao Phong Châu (Phú Thọ) phục vụ người dân
08:24' - 20/06/2025
Sáng 20/6, Lữ đoàn 249 (Binh chủng Công binh) đã tiến hành tổ chức thông cầu phao Phong Châu sau một tuần tạm cắt cầu do nước sông Hồng lên cao, chảy siết không đảm bảo an toàn vận hành cầu.
-
Đời sống
Xem ngay lịch âm dương hôm nay 20/6
05:00' - 20/06/2025
Bnews. Xem ngay lịch âm hôm nay 20/6 nhanh nhất và chính xác nhất. Xem giờ tốt xấu ngày 20/6, việc nên làm, không nên làm hôm nay và lịch vạn niên tháng 6, chuyển đổi lịch âm - dương 2025.
-
Đời sống
FIFA chọn thủ đô của Indonesia làm trung tâm hoạt động tại Đông Nam Á và Đông Á
10:02' - 19/06/2025
Theo phóng viên TTXVN tại Indonesia, Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) đã chính thức chỉ định Jakarta là trung tâm hoạt động (Hub) của tổ chức này tại khu vực Đông Nam Á và Đông Á.